Αγροτικά προϊόντα: Γιατί δεν κλείνει η ψαλίδα στις τιμές παραγωγού – καταναλωτή [γραφήματα]

Η μείωση της παραγωγής σε μια σειρά προϊόντα λόγω της κλιματικής αλλαγής, σε συνδυασμό με τις χαμηλές τιμές πώλησης και το αυξημένο κόστος παραγωγής, απειλεί την επιβίωση αγροτών και κτηνοτρόφων, οι οποίοι συνεχίζουν να παράγουν σε ένα ασφυκτικό περιβάλλον.

Αν και οι τιμές στον παραγωγό σε κάποια προϊόντα, χαρακτηρίζονται από τους ίδιους καλές, η διατήρηση των αυξημένων κοστολογίων, δεν αφήνουν εισόδημα, με αποτέλεσμα ο πρωτογενής τομέας να αιμορραγεί και να συρρικνώνεται.

Προϊόντα ΠΟΠ: Η υπεραξία της ελληνικής γης – Τα μοντέλα που πέτυχαν

Υψηλό παραμένει το περιθώριο κέρδους μεσαζόντων σε αγροτικά προϊόντα όπως φρούτα, γάλα, ελαιόλαδο, κρέας και οι διαφορές της λιανικής από την τιμή παραγωγού αγγίζουν τα όρια της πρόκλησης

Την ίδια στιγμή, συνεχίζονται τόσο οι πιέσεις από τις βιομηχανίες να ρίξουν τις τιμές οι παραγωγοί αλλά και τα κερδοσκοπικά παιχνίδια από τους μεσάζοντες, οι οποίοι «φουσκώνουν» τις τιμές για τον τελικό καταναλωτή.

Χαρακτηριστικό είναι ότι σε αγροτικά προϊόντα όπως φρούτα, γάλα, ελαιόλαδο, κρέας, το περιθώριο κέρδους των μεσαζόντων (χονδρεμπόρων, σούπερ μάρκετ, κλπ) παραμένει σε υψηλό επίπεδο και οι διαφορές της λιανικής από την τιμή παραγωγού αγγίζουν τα όρια της πρόκλησης. Για παράδειγμα η τιμή του μήλου από το χωράφι  φτάνει στα σούπερ μάρκετ εφτά φορές επάνω, η αξία του αιγοπρόβειο κρέας διπλασιάζεται, ενώ του αγελαδινού τρεις φορές επάνω.

Ζητούμενο για να καταπολεμηθεί η αισχροκέρδεια εξακολουθεί να αποτελεί η διενέργεια ελέγχων, εντατικών και αυστηρών καθώς και η επιβολή αντίστοιχων κυρώσεων με πρόστιμα που θα λειτουργούν αποτρεπτικά σε τέτοιου είδους φαινόμενα.

Πάντως, παρά το γεγονός ότι… κρατάει χρόνια αυτή η κολόνια και παρά τις διαδοχικές και επαναλαμβανόμενες διαβεβαιώσεις κανείς μέχρι σήμερα δεν μπόρεσε να λύσει ούτε όμως και τόλμησε να κόψει το γόρδιο δεσμό των τρομακτικών αποκλίσεων ανάμεσα στην τιμή που απολαμβάνει ο παραγωγός και σε αυτή που καλείται να πληρώσει ο τελικός καταναλωτής. Τα αίτια είναι λίγο πολύ γνωστά και πολυσυζητημένα. Οι προτεινόμενες λύσεις φαντάζουν μεν ικανές, αποδεικνύονται δε, αναποτελεσματικές. Η ουσία είναι ότι τίποτε δεν δείχνει να αλλάζει: Οι μεσάζοντες και τα κυκλώματα θησαυρίζουν, οι δε αγρότες πασχίζουν να κρατήσουν ζωντανή την παραγωγή και την ελληνική περιφέρεια.

Ο ΟΤ παρουσιάζει παρακάτω την πορεία, τις δυσκολίες αλλά και την εξέλιξη σε μια σειρά αγροτικά προϊόντα, που δε λείπουν από το οικογενειακό τραπέζι.

 Ελαιόλαδο: Τα «καπέλα» που φουσκώνουν την τιμή

Στην Ελλάδα από τον Έβρο έως και την Κρήτη, υπάρχουν περίπου 250 εκατ. ελαιόδεντρα, τα οποία δίνουν μια παραγωγή περίπου στους 250.000 τόνους, ανάλογα με τη χρονιά.

Μετά τις τιμές ρεκόρ άνω των 10 ευρώ/κιλό, που «έπιασε» την περσινή σεζόν το ελαιόλαδο, φέτος η αντίστοιχη τιμή υποχώρησε στα 5 ευρώ/κιλό, με τους παραγωγούς να δυσκολεύονται σε αρκετές να καλύψουν τα έξοδα συγκομιδής.

«Ο παραγωγός για να βγάλει μεροκάματο πρέπει να πουλήσει πάνω από 6 ευρώ/κιλό», επισημαίνει στον ΟΤ ο πρόεδρος των Μικρών Συνεταιρισμών της ΕΘΕΑΣ Μύρωνας Χιλετζάκης, τονίζοντας ότι το κόστος παραγωγής, το έχει εκτοξεύσει τα μεροκάματα στη συγκομιδή, τα οποία φτάνουν έως και τα 80 ευρώ/ημέρα.

Πώς όμως φουσκώνει η τιμή από το χωράφι έως το ράφι; Όπως εξηγεί στον ΟΤ, ο ελαιοπαραγωγός Μύρων Χιλετζάκης και πρόεδρος των Μικρών Συνεταιρισμών της ΕΘΕΑΣ, «οι τιμές που βλέπουμε στο ράφι οφείλονται στους ενδιάμεσους».

Στο ελαιόλαδο, όπως επισημαίνει στον ΟΤ, γίνονται συνολικά πέντε εμπορικές πράξεις: Η πρώτη εμπορική πράξη είναι μεταξύ του παραγωγού και του ελαιουργού, η δεύτερη του ελαιουργού με τον έμπορο, η τρίτη του έμπορα με τον τυποποιητή, η τέταρτη του τυποποιητή με τις αλυσίδες τροφίμων και η πέμπτη μεταξύ σούπερ μάρκετ και καταναλωτή.

«Όλα αυτά είναι τα… καπέλα της αγοράς και θα μπορούσαμε να τα εξαλείψουμε», τονίζει ο κ. Χιλετζάκης, αναφέροντας ότι το «παιχνίδι» πλέον στην αγορά αλλάζει καθώς νέοι παίχτες, όπως η Τουρκία και η Τυνησία μπαίνουν δυναμικό στο χώρο, με μεγάλες και ποιοτικές παραγωγές.

Επισήμανε δε, την ανάγκη διακίνησης τυποποιημένου ελαιόλαδου, το οποίο «να έχει την ιχνηλασιμότητά του, να ξέρουμε ότι είναι από συγκεκριμένο παραγωγό και χωράφι, ότι είναι ΠΟΠ, ΠΓΕ προϊόν και ότι είναι ένα ελληνικό προϊόν», σημείωσε.

Αιγοπρόβειο κρέας: Πουλάμε με… χασούρα

Με χασούρα πουλάνε αυτή την περίοδο οι κτηνοτρόφοι το αιγοπρόβειο κρέας, καθώς ο Φεβρουάριος είναι μήνας με μεγάλη προσφορά. Αυτή την περίοδο η «τιμή στο τσιγκέλι» πιάνει από τα 6,50 ευρώ/κιλό μέχρι τα 7 ευρώ/κιλό, ενώ στη χονδρική, σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΚΑΑ από 6 ευρώ/κιλό έως 8,5 ευρώ/κιλό, με επικρατούσα τιμή τα 8 ευρώ/κιλό. Από 11,69 ευρώ/κιλό έως 12,9 ευρώ/κιλό κυμαίνεται στη συνέχεια η τιμή που πουλάει το σούπερ μάρκετ.

Αντίστοιχα, η τιμή παραγωγού στο κατσίκι είναι στα 6,5 ευρώ/κιλό – 7 ευρώ/κιλό, στη χονδρική πωλείται προς 6 ευρώ/κιλό – 9 ευρώ/κιλό (με επικρατούσα τιμή τα 8,2 ευρώ/κιλό), ενώ από το σούπερ μάρκετ ο καταναλωτής το αγοράζει από 10,98 ευρώ/κιλό έως 12,20 ευρώ/κιλό.

«Κάθε χρόνο τέτοια εποχή υπάρχει αρκετή προσφορά, υπάρχουν αρκετά ζώα που οδηγούνται στο σφάξιμο. Το γεγονός αυτό οι έμποροι το εκμεταλλεύονται, με αποτέλεσμα να ρίχνουν τις τιμές. Όμως για να βγάλει ο κτηνοτρόφος μεροκάματο και να του μείνει κάτι, πρέπει να το πουλάει στα 7,5 ευρώ/κιλό – 8 ευρώ/κιλό. Αυτή τη στιγμή πουλάμε ένα ευρώ κάτω από το κόστος παραγωγής, πουλάμε δηλαδή με χάσιμο», εξηγεί στον ΟΤ ο Δημήτρης Μπαλούκας, πρόεδρος της Ομοσπονδίας Κτηνοτρόφων Θεσσαλίας.

Σύμφωνα με τους εκπροσώπους των κτηνοτρόφων το 12 με 13 ευρώ το κιλό για το αιγοπρόβειο κρέας στις αλυσίδες τροφίμων αποτελεί μια λογική τιμή, από κει και πάνω είναι αισχροκέρδεια.

Μάλιστα, στην περίπτωση χαμηλότερης τιμής από τα 10 ευρώ/κιλό, τότε διατηρούν τις αμφιβολίες τους για το πόσο… ελληνικό είναι το αρνί αυτό. «Αν το πούλησε 6,5 ευρώ ο παραγωγός, τότε πώς μπορεί να πουληθεί στα 10 ευρώ/κιλό και να έχει βγάλει κέρδος και ο σφαγέας και ο έμπορος και το σούπερ μάρκετ;», λένε χαρακτηριστικά στον ΟΤ.

Την ίδια στιγμή οι ζωονόσοι έχουν αυξήσει ακόμα περισσότερο το κόστος παραγωγής, καθώς οι κτηνοτρόφοι έχοντας ακόμα νωπές τις μνήμες από την ευλογιά και την πανώλη, κρατούν τα κοπάδια μέσα.

Αιγοπρόβειο γάλα: Πιέζουν οι βιομηχανίες για την τιμή

Βασική πηγή εσόδων για τους κτηνοτρόφους αποτελεί το αιγοπρόβειο γάλα, το οποίο ως επί το πλείστον κατευθύνεται για την παραγωγή της φέτας. Φέτος οι κτηνοτρόφοι μετά από τις ασφυκτικές πιέσεις που άσκησαν οι βιομηχανίες με πρόσχημα τα απούλητα αποθέματα φέτας, «έχασαν» μέχρι και 11 λεπτά/κιλό από την τιμή. Την ίδια στιγμή, τα κέρδη της βιομηχανίας παρέμειναν αμετάβλητα.

Ενδεικτικές είναι οι μέσες τιμές παραγωγού στο πρόβειο γάλα, οι οποίες το 2023 ήταν στα 1,5543 ευρώ/κιλό και το 2024 υποχώρησαν στο 1,4414 ευρώ/κιλό, ενώ στο γίδινο η τιμή μειώθηκε κατά 7 λεπτά περίπου (από 0,97 ευρώ/κιλό το 2023, στα 0,92 ευρώ/κιλό το 2024).

Η φετινή μείωση στην τιμή επιδείνωσε την ήδη άσχημη κατάσταση που βιώνουν οι κτηνοτρόφοι της χώρας, οι οποίοι ήρθαν σε απόγνωση τόσο με το «χτύπημα» των δύο ζωονόσων, ευλογιά και πανώλη, που αφάνισε κοπάδια και εκτόξευσε τα κόστη εκτροφής, όσο και με τις καθυστερήσεις στην πληρωμή των επιδοτήσεων τους.

Αγελαδινό γάλα: Χαμόγελα εν μέσω δυσκολιών

Σταθερή στα 0,52 ευρώ/κιλό παραμένει η τιμή παραγωγού στο αγελαδινό γάλα, η οποία σύμφωνα με τους κτηνοτρόφους κινείται σε ικανοποιητικά επίπεδα. Όμως στο ψυγείο των σούπερ μάρκετ πωλείται από 1,05 ευρώ έως 1,74 ευρώ.

«Η τιμή στον παραγωγό στο αγελαδινό γάλα όπως το κόστος παραγωγής κινούνται σε καλό επίπεδο αυτή την εποχή. Υπάρχει ένα καλό εισόδημα για τους αγελαδοτρόφους», τονίζει στον ΟΤ ο αγελαδοτρόφος Χρήστος Τσομπάνος, αναπληρωτής πρόεδρος του ΣΕΚ, σημειώνοντας ότι πλέον «έχει κλείσει η ψαλίδα της αισχροκέρδειας».

Σύμφωνα με τον ίδιο, το κόστος παραγωγής έχει μειωθεί κατά 25% στις ζωοτροφές. Όπως λέει στον ΟΤ, το κοστολόγιο έχει ως εξής: Καλαμπόκι 0,24 ευρώ/κιλό, σόγια 0,40 ευρώ/κιλό, κράμβη 0,28 ευρώ/κιλό, βαμβακόσπορος 0,35 ευρώ/κιλό.

Από την πλευρά του, ο Ηλίας Κοτόπουλος, πρόεδρος στην Ένωση Φυλής Χολστάιν μεταφέρει στον ΟΤ τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο κλάδος, λέγοντας χαρακτηριστικά: «Ο παραγωγός αιμορραγεί. Δύο εκμεταλλεύσεις κλείνουν καμία δεν ανοίγει. Είμαστε είδος προς εξαφάνιση».

Σε ότι αφορά το μεροκάματο που μένει στον παραγωγό, λέει ότι αυτό μειώνεται αν στο κόστος παραγωγής προστεθούν οι αποσβέσεις, χρεολύσια. Πάντως και ο ίδιος συμφωνεί ότι έχει εξομαλυνθεί η κατάσταση με το κόστος των ζωοτροφών, συγκριτικά με δύο χρόνια πριν, όταν είχαν εκτοξευθεί. «Αν τα δημητριακά πωλούνται σε χαμηλές τιμές, τότε έχουμε κάποιο κέρδος», σημειώνει χαρακτηριστικά.

Μήλο: «Συσσωρεύει χρέη στους παραγωγούς»

Σε δύσκολα μονοπάτια βαδίζει την τελευταία δεκαετία η μηλοκαλλιέργεια, καθώς όπως επισημαίνει στον ΟΤ ο Γιώργος Ζεϊκος, πρόεδρος του Αγροτικού Συνεταιρισμού Κίσσαβος Αγιάς Λάρισας «τα τελευταία χρόνια, εδώ και μια δεκαετία το μήλο μας βάζει μέσα. Κάθε χρόνο συσσωρεύουμε χρέος με τη μηλοκαλλιέργεια».

«Τα προηγούμενα χρόνια σαφώς τα έσοδα μας ήταν σε ικανοποιητικά επίπεδα και μπορέσαμε να συνεχίσουμε την καλλιέργεια, μεγαλώσαμε παιδιά. Από το 2014, μετά το ρωσικό εμπάργκο έχουμε πρόβλημα», τονίζει ο κ. Ζέϊκος, προσθέτοντας τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η Αγιά: «Ειδικά εδώ στην Αγιά ο κλήρος είναι μικρός στα 30 στρέμματα, υπάρχει πολυτεμαχισμός στα χωράφια. Δεν μπορεί πλέον ένας παραγωγός να ζήσει από το μήλο. Ακόμα και τα νέα παιδιά που μπήκαν στο χώρο, τα τελευταία χρόνια, βρίσκονται σε αδιέξοδο».

Το κόστος παραγωγής ανέρχεται στα 0,40 ευρώ/κιλό με 45 ευρώ/κιλό. «Πολλές φορές οι παραγωγοί πουλάνε στα 0,25 με 30 ευρώ/κιλό. Καταλαβαίνετε ότι δεν μπορούμε να ανταποκριθούμε πλέον σε αυτή την καλλιέργεια», σημειώνει ο πρόεδρος του Συνεταιρισμού.

Αγκάθι παραμένει και η εισαγωγή μήλων, τα οποία είναι υποδεέστερα ποιοτικά, σε γεύση και άρωμα. «Πολλά απ’ αυτά ελληνοποιούνται. Πέφτουν στην αγορά και προκαλούν ζημιά».

«Η καλλιέργεια δεν μπορεί να συνεχιστεί αν δεν βρεθεί κάποια λύση, όπως η αναδιάρθρωση καλλιεργειών. Να ξεκινήσουμε άλλες καλλιέργειες που θα είναι βιώσιμες για τον τόπο μας και θα συνεχίσουν τα νέα παιδιά να καλλιεργούν. Δεν μπορούμε να γινόμαστε επαίτες κάθε φορά και να ζητούμε αποζημιώσεις», σημείωσε χαρακτηριστικά.

Εσπεριδοειδή: Απαιτείται εθνική στρατηγική

Στα 0,20 ευρώ/κιλό έως 0,25 ευρώ/κιλό πουλάνε τα πορτοκάλια οι παραγωγοί στην Αργολίδα, με το κόστος παραγωγής να καλύπτει το εισόδημά τους.

Ειδικότερα, όπως επισημαίνει στον ΟΤ, ο πρόεδρος του Αγροτικού Συνεταιρισμού «Ήλιος» Σπύρος Καχριμάνης, το κόστος παραγωγής μεσοσταθμικά στην Αργολίδα φτάνει περί τα 0,25 ευρώ/κιλό. Οπότε οποιαδήποτε τιμή διαμορφώνεται κάτω από αυτή, συνεπάγεται με ζημιά.

«Τα τελευταία χρόνια καλλιεργούμε με ζημιά και γι’ αυτό έχουμε μεγάλη εγκατάλειψη. Μόλις φέτος συγκριτικά με πέρσι εγκαταλείφθηκε το 30% των κτημάτων στον κάμπο της Αργολίδας, λόγω της έλλειψης νερού και της χαμηλής τιμής των προϊόντων. Όλα τα μικρά αγροτεμάχια και οι παραγωγοί μεγάλης ηλικίας ή χωρίς κάποιο άλλο εισόδημα που να τους επιτρέπει να συνεχίσουν την καλλιέργεια, έχουν εγκαταλείψει».

Λίγο καλύτερη είναι η τιμή για τον παραγωγό στα μανταρίνια, η οποία κυμαίνεται από 0,40 ευρώ/κιλό έως 0,70 ευρώ/κιλό, ενώ το κόστος παραγωγής φτάνει στα 0,30 ευρώ/κιλό – 0,35 ευρώ/κιλό.

Πάντως σε ότι αφορά τα προβλήματα στην καλλιέργεια, όπως επισημαίνει στον ΟΤ ο κ. Καχριμάνης είναι διαχρονικά εντοπίζονται στην έλλειψη μιας κεντρικής και μακροχρόνιας στραηγικής, η οποία θα περιλαμβάνει μέτρα για τις αγροτικές εκμεταλλεύσεις, τη διαχείριση των υδάτων, την εκπαίδευση των παραγωγών, τη στήριξη της παραγωγής κ.ά.