Ανταγωνισμοί και προκλήσεις

Η διεθνής οικονομία εισέρχεται σε νέα φάση εμπορικών ανταγωνισμών. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ έχει εξαγγείλει πακέτο μέτρων που περιλαμβάνει δασμούς, απορρύθμιση, φοροαπαλλαγές, περικοπές δημοσίων δαπανών και αναζήτηση φυσικών πόρων, επιδιώκοντας αποθάρρυνση των εισαγωγών στις ΗΠΑ, ενθάρρυνση εξαγωγών και επαναπατρισμό της βιομηχανικής παραγωγής στη Δύση. Mία σύγχρονη εκδοχή του μερκαντιλισμού. Ωστόσο, ουδείς γνωρίζει σε ποιον βαθμό η ρητορική των δασμών θα υλοποιηθεί ή θα χρησιμοποιηθεί ως διαπραγματευτικό επιχείρημα για την επίτευξη καλύτερων συμφωνιών, όπως ήδη συνέβη σε κάποιες περιπτώσεις. Οι δασμοί, εφόσον υλοποιηθούν, θα επιβραδύνουν το διεθνές εμπόριο και την ανάπτυξη, αν και λιγότερο για τις περιοχές με μικρότερο όγκο εμπορίου με τις ΗΠΑ, όπως η Ευρώπη.

Άλλωστε, η απειλή αντιποίνων και η εκτροπή εμπορίου προς άλλες χώρες (Κίνα) καθιστούν τους δασμούς λιγότερο αποτελεσματικούς και άρα λιγότερο πιθανό να επιβληθούν. Επιπλέον, θα επιδράσουν αυξητικά στον πληθωρισμό, επιβραδύνοντας ενδεχομένως την αποκλιμάκωση των επιτοκίων της Fed, ενώ μπορούν να ενισχύσουν το δολάριο και να πλήξουν τις μετοχές.Ακόμα κι αν γνωρίζαμε την αρχιτεκτονική και το εύρος της επιβολής τους, θα παρέμενε δύσκολο να εκτιμήσουμε την καθαρή επίδραση, μεταξύ άλλων και διότι η προτέρα κατάσταση στο διεθνές εμπόριο καθόλου δεν ομοίαζε με πλήρη ανταγωνισμό: οι δασμοί δεν είχαν εκλείψει ποτέ, απλώς ήταν κατά μέσο όρο πιο χαμηλοί ή είχαν αντικατασταθεί από άλλα, ισοδύναμα μέτρα όπως ποιοτικές προδιαγραφές που εμπόδιζαν την εισαγωγή κάποιων αγαθών, ποσοτικοί περιορισμοί, επιδοτήσεις.

Ούτως ή άλλως, ο πλανήτης είχε εισέλθει, και προ Τραμπ, σε περίοδο αναδιάταξης των παγκόσμιων εφοδιαστικών αλυσίδων, όπου οι σταθεροί και γεωστρατηγικά φιλικοί προμηθευτές προτιμώνται έναντι φθηνότερων αλλά ανταγωνιστικών. Η μεν Κίνα προσπαθεί να επεκταθεί οικονομικά με τον «δρόμο του μεταξιού» και οι ΗΠΑ (και επί Μπάιντεν) να την επιβραδύνουν περιορίζοντας την πρόσβαση σε κρίσιμες τεχνολογίες και υλικά, χαράσσοντας και εναλλακτικές οδεύσεις του εμπορίου (IMEC). Το τοπίο περιπλέκεται από τις συρράξεις σε Ουκρανία και Μέση Ανατολή, την επιβράδυνση (ή και αντιστροφή στις ΗΠΑ) της πράσινης μετάβασης, καθώς και την επέλαση της Τεχνητής Νοημοσύνης.

Σε αυτό το περιβάλλον, αποτελεί πλέον μονόδρομο για την Ευρώπη να αντιμετωπίσει άμεσα χρονίζουσες δομικές αδυναμίες της: τεχνολογική υστέρηση, ακριβή ενέργεια, αντιαναπτυξιακό ρυθμιστικό περιβάλλον, αβελτηρία στις μεταρρυθμίσεις. Δεν μπορεί να έχει ταυτόχρονα ταχεία πράσινη μετάβαση, στρατηγική αυτονομία και υψηλές κοινωνικές παροχές με το παρόν επίπεδο παραγωγικότητας. Χρειάζεται επενδύσεις σε κρίσιμους τομείς (ψηφιακές τεχνολογίες, ενέργεια, άμυνα), εμβάθυνση ενιαίων αγορών – κυρίως της τραπεζικής – και συνετές πολιτικές μετανάστευσης, ώστε να εξασφαλίσει ταλαντούχο ανθρώπινο δυναμικό χωρίς μαζική εισροή μη ενσωματώσιμων πληθυσμών. Η ευρωπαϊκή ηγεσία δείχνει να συνειδητοποιεί – δειλά – την ανάγκη για δράση. Ας ελπίσουμε να δούμε μια πιο φιλόδοξη, ενιαία στάση και όχι – πάλι – πολιτικές τύπου «πολύ λίγο, πολύ αργά».

Αν η Ευρώπη πρέπει να βαδίσει ταχύτερα, η Ελλάδα πρέπει να τρέξει για να καλύψει το επενδυτικό, τεχνολογικό και θεσμικό χάσμα, ανάγοντας την επιτάχυνση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων σε εθνική προτεραιότητα.

Ο κ. Τάσος Αναστασάτος είναι επικεφαλής οικονομολόγος του ομίλου της Eurobank και πρόεδρος της Συντονιστικής Επιτροπής Οικονομικής Ανάλυσης της ΕΕΤ

ΠΗΓΗ: ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ (ΟΤ) – ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ