Η… ευτυχία των ελλειμμάτων

Οι αμερικανοί οικονομολόγοι αυτές τις μέρες επικαλούνται το παράδειγμα των χωρών του ευρωπαϊκού Νότου, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, για να επιχειρηματολογήσουν ότι πολλές φορές το εμπορικό πλεόνασμα που επιδιώκει ο πρόεδρος Τραμπ δεν σημαίνει κατ’ ανάγκη μεγαλύτερη οικονομική ανάπτυξη ή καλύτερη ζωή για τους πολίτες. Προφανώς όλοι θα ήθελαν να είναι σαν τη Νορβηγία, να παράγουν τεράστιες ποσότητες φυσικού αερίου και πετρελαίου και να έχουν ένα τεράστιο πλεόνασμα και πολλά χρήματα στα ταμεία τους για τους ίδιους και τις επόμενες γενιές. Υπάρχει όμως και μια άλλη εκδοχή.

Οι ευρωπαϊκές χώρες, όταν χτυπήθηκαν από την κρίση χρέους την προηγούμενη δεκαετία, το πρώτο που πέτυχαν ήταν η μετατροπή του εμπορικού ελλείμματος σε εμπορικό πλεόνασμα. Αλλά αυτό δεν συνέβη επειδή ξαφνικά αυξήθηκαν τόσο πολύ οι εξαγωγές, που ξεπέρασαν τις εισαγωγές τους. Δεν πρόκειται για κάποια επιτυχία, αλλά ήταν η απεικόνιση της βίαιης συρρίκνωσης της οικονομίας και των εισοδημάτων. Σταμάτησαν να ρέουν κεφάλαια, μειώνοντας την κατανάλωση και συνακόλουθα τις εισαγωγές που αυτή συνεπαγόταν. Οι οικονομίες τους έπεσαν, με αποτέλεσμα να εμφανιστεί μια ωραιοποιημένη εικόνα στο εμπορικό τους ισοζύγιο, μεταξύ των οποίων και σε αυτό της Ελλάδας. Στην περίπτωσή μας, το είδαμε, ότι μόλις ανέκαμψε η οικονομία επέστρεψε και το μεγάλο εμπορικό έλλειμμα. Παρ’ όλα αυτά, συνεχίζουμε να αναπτυσσόμαστε και τα εισοδήματα των πολιτών να αυξάνονται (περισσότερο σε ονομαστικό επίπεδο). Αντίστοιχα στις ΗΠΑ, τη δεκαετία 1995-2005, το εμπορικό έλλειμμα εκτοξεύτηκε, ωστόσο ο ρυθμός ανάπτυξης της οικονομίας ήταν σε μέσα επίπεδα αρκετά υψηλός, περίπου 3,4%, συμπεριλαμβανομένης και της ύφεσης που έφερε το σκάσιμο της φούσκας των dot-com τη συγκεκριμένη περίοδο.

Με λίγα λόγια, η «οικονομική ευτυχία» δεν υπάρχει κατ’ ανάγκη αν μια χώρα έχει πλεόνασμα αντί ελλείμματος, όπως πιστεύουν πολλοί και στην Ελλάδα, αλλά αν έχει πετύχει μια ισορροπία που επιτρέπει στην οικονομία της να συνεχίζει να αναπτύσσεται και να δανείζεται με βιώσιμους όρους. Ο μεγάλος κίνδυνος για μια χώρα με μεγάλα εμπορικά ελλείμματα είναι ότι λόγω ακριβώς αυτής της εξάρτησης μπορεί να βρεθεί εκτεθειμένη σε οποιοδήποτε γύρισμα της αγοράς, όπως την έπαθαν πολλές χώρες (και η Ελλάδα) από την αύξηση των τιμών της ενέργειας την τελευταία τριετία.

Κάπως έτσι κινδυνεύουν να την πάθουν οι ΗΠΑ. Η διαφορά με άλλες περιπτώσεις είναι ότι επί Τραμπ θα έχουν δημιουργήσει μόνες τους την κρίση που θα τις επηρεάσει. Τις τελευταίες μέρες η απόσταση μεταξύ των δεκαετών και των διετών αμερικανικών ομολόγων έχει υποχωρήσει στα χαμηλότερα επίπεδα του τελευταίου διμήνου, σημάδι ότι προεξοφλείται μια ανησυχία για αύξηση του πληθωρισμού στο άμεσο μέλλον. Θεωρείται ότι ως αποτέλεσμα των δασμών που ανακοινώνονται θα περιοριστεί η δυνατότητα νέας μείωσης των επιτοκίων. Υπάρχουν επίσης πρώιμα σημάδια μιας νευρικότητας και μεταξύ των νοικοκυριών, με το καταναλωτικό κλίμα να υποχωρεί τον Φεβρουάριο σε χαμηλό επτά μηνών, λόγω της ανησυχίας ότι οι δασμοί θα φέρουν νέα ακρίβεια. Την ίδια στιγμή, τα μέτρα ελάφρυνσης της φορολόγησης των επιχειρήσεων ακόμα… έρχονται.

Σε αυτό το περιβάλλον, της «πιο… φιλικής προς τις επιχειρήσεις κυβέρνησης στην Ιστορία», όπως τη χαρακτήρισε ο νέος υπουργός Οικονομικών Σκοτ Μπέσεντ, οι εταιρείες παρακολουθούν αμήχανα, παγώνοντας σταδιακά τις επενδύσεις τους μέχρι να ξεκαθαρίσει η κατάσταση. Οι αναρτήσεις Τραμπ εξισώνουν τα εμπορικά ελλείμματα των ΗΠΑ με την επιδότηση άλλων οικονομιών, μόνο που οι αμερικανικές επιχειρήσεις δεν μπορούν για την ώρα να καταλάβουν οι ίδιες πώς θα επωφεληθούν…