Η πολιτική σημασία της μακροπρόθεσμης πρόβλεψης των σημείων καμπής στην ελληνική οικονομία

Η Τράπεζα της Ελλάδος (24/1/2025) σημείωσε ότι η μεγέθυνση του ΑΕΠ στην ελληνική οικονομία αναμένεται να κορυφωθεί το 2025, φτάνοντας στο 2,5% και έκτοτε θα αρχίσει να μειώνεται ο ρυθμός αύξησης φτάνοντας στο 2,3% το 2026 και στο 2% το 2027. Φαίνεται ότι η τάση στην οποία αναφέρεται η ΤτΕ επιβεβαιώνεται, καθώς ο υπολογισμός της κορύφωσης, με τη βοήθεια του Γενικού Μοντέλου Ισορροπίας που χρησιμοποιούμε στο ΕΚΠΑ, αναμένεται να έλθει το 2025 (βλέπε Διάγραμμα 1). Σημειωτέον ότι το θέμα είχε παρουσιαστεί για πρώτη φορά στο προσκήνιο με τα σημειώματά μας από το 2023.

Στο παρακάτω διάγραμμα φαίνεται η ιστορική κυκλική διακύμανση της οικονομικής δραστηριότητας από το 1820, καθώς και οι προβλέψεις για τις επόμενες δεκαετίες. Όπως καταδεικνύεται, το 2025 αποτελεί το σημείο κορύφωσης του τρέχοντος μακροχρόνιου κύκλου, κάτι που σημαίνει ότι η οικονομική μεγέθυνση φτάνει στη μέγιστη δυναμική της.

Πού θα φτάσει ο ρυθμός ανάπτυξης το 2025 – 2026; Οι εκτιμήσεις από 27 οίκους και οργανισμούς

Διάγραμμα 1. Μακροχρόνιες κυμάνσεις της ελληνικής οικονομίας: ΑΕΠ, διαθέσιμο εισόδημα και μισθοί (όλα σε κατά κεφαλήν σε πραγματικές τιμές, ρυθμός μεταβολής (%))

Πηγή: Για το κατά κεφαλήν ΑΕΠ, επεξεργασία στοιχείων Maddison database (1834-2018) και Oxford Economics – Global Economic Model (2019-2050). Για το κατά κεφαλήν πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα και για τους πραγματικούς μισθούς τα στοιχεία προκύπτουν από την Oxford Economics – Global Economic Model.                                                                                                                                     Σημείωση: Το διάγραμμα προκύπτει από την ετησία μεταβολή των πραγματικών μεγεθών. Στα στοιχειά αυτά πραγματοποιείται εφαρμόζεται το φίλτρο Hodrick Prescott (L=100) για να εξαλειφθεί και να ομαλοποιηθεί η τάση. Βλέπε το βιβλίο Πετράκης Π.Ε. (2023) Μακροπρόθεσμη Στρατηγική Ανάλυση (Foresight) για την Ελληνική Οικονομία και Κοινωνία έως το 2035, Εκδόσεις ΕΚΠΑ, ISBN 978-960-466-317-0 για περισσότερο αναλυτική παρουσίαση των οικονομικών κυμάνσεων της ελληνικής οικονομίας.

H πορεία από το 2025 και πέρα αναμένεται να είναι διαφορετική. Οι εκτιμήσεις δείχνουν μια περίοδο σταδιακής αποκλιμάκωσης έως το 2050. Ο ρυθμός μεγέθυνσης αναμένεται να προσεγγίσει το 1% έως το 2031 και να πέσει κάτω από το 1% από εκεί και έπειτα προσεγγίζοντας το 0% έως το 2050. Η αποκλιμάκωση των τάσεων αυτών θα εξαρτηθεί από τη μεταρρυθμιστική δυναμική που μπορεί να αναπτυχθεί στην οικονομία και την κοινωνία.

Η εκτίμηση δείχνει επίσης ότι, παράλληλα με τη μείωση του ρυθμού μεγέθυνσης του κατά κεφαλήν ΑΕΠ, οι μεταβολές στο πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα και στους πραγματικούς μισθούς θα ακολουθήσουν παρόμοια κυκλική τροχιά, αλλά όχι με στο ίδιο σημείο καμπής. Αυτό είναι ένα σημείο ιδιαίτερης προσοχής.

Ο ρυθμός μεταβολής του διαθέσιμου εισοδήματος αναμένεται να παρουσιάσει το σημείο καμπής το 2026, ενώ ο ρυθμός μεταβολής των πραγματικών μισθών θα φτάσει στο αντίστοιχο σημείο το 2029, καθυστερώντας δηλαδή τέσσερα χρόνια σε σχέση με την κορύφωση του κατά κεφαλήν ΑΕΠ που προβλέπεται για το 2025. Αυτή η χρονική διαφορά υποδηλώνει τη σταδιακή επίδραση της οικονομικής δραστηριότητας στην αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών και στην προσαρμογή των μισθών. Επιπλέον, οι πραγματικοί μισθοί αναμένεται να ακολουθήσουν μια αρκετά πιο δυναμική ανοδική πορεία τα επόμενα έτη σε σχέση με το κατά κεφαλήν ΑΕΠ και το διαθέσιμο εισόδημα, αντανακλώντας πιθανώς παράγοντες όπως η αύξηση της παραγωγικότητας, οι εξελίξεις στην αγορά εργασίας και η ενίσχυση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων. Η τάση αυτή μπορεί να συμβάλει στη στήριξη της κατανάλωσης και της οικονομικής σταθερότητας, παρά τη γενικότερη επιβράδυνση του ρυθμού μεγέθυνσης σε βάθος χρόνου.

Διαπιστώνουμε λοιπόν ότι η κορύφωση στον ρυθμό μεταβολής του ΑΕΠ γίνεται το 2025 και η κορύφωση για το κατά κεφαλή διαθέσιμο εισόδημα γίνεται ένα χρόνο αργότερα. Όμως και τα δύο αυτά μεγέθη έχουν μακροοικονομικό χαρακτήρα. Πολιτικά ενδιαφέρον είναι το τρίτο μέγεθος, o κατά κεφαλή μέσος πραγματικός μισθός, που φαίνεται να έχει έτος κορύφωσης το 2029 όταν ο κατά κεφαλή πραγματικός μισθός έχει ξεπεράσει το επίπεδο του 2010 (13.828 ευρώ) το 2023 (14.064 ευρώ), το 2029 θα φθάσει τα 18.937 ευρώ και το 2035 θα φθάσει τα 23.766 ευρώ.

Ουσιαστικά δηλαδή ο μέσος πραγματικός μισθός έκανε δεκατρία χρόνια (2023) να ξαναφτάσει τα επίπεδα του 2010 αλλά στα επόμενα δεκατρία χρόνια σχεδόν διπλασιάζεται με την προϋπόθεση βέβαια ότι θα διατηρηθούν οι ρυθμοί μεγέθυνσης της οικονομίας που γνωρίζουμε. Αυτό δεν σημαίνει πάντως ούτε ότι προσεγγίζουμε Ευρωπαϊκά επίπεδα, ούτε ότι ο ρυθμός βελτίωσής του δεν μπορεί να επιταχυνθεί.

Όμως το σημείο της χρονικής κορύφωσης του ρυθμού μεταβολή του ΑΕΠ και των πραγματικών μισθών (χρονολογική εξέλιξη) είναι εξαιρετικής πολιτικής και κοινωνικής σημασίας.

Παναγιώτης Ε. Πετράκης

Ομότιμος Καθηγητής, Τμήμα Οικονομικών Επιστημών, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Παντελής Χ. Κωστής

Επίκουρος Καθηγητής, Τμήμα Οικονομικών Επιστημών, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών