Φυσικό αέριο: Γιατί το θέμα της αποθήκευσης γίνεται όλο και πιο ανησυχητικό

Τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης φυσικού αερίου στην Ευρώπη παραμένουν ευμετάβλητα, και διαμορφώνονται γύρα στα 46 ευρώ ανά μεγαβατώρα, καθώς οι traders εκτιμούν την επείγουσα ανάγκη για αναπλήρωση των αποθηκών ενόψει του επόμενου χειμώνα.

Με τα αποθέματα να έχουν υποχωρήσει στο 40%, η εκπλήρωση της εντολής της ΕΕ να φτάσει στο 90% της δυναμικότητας έως τον Νοέμβριο είναι όλο και πιο δύσκολη.

Στο πλαίσιο αυτό, Γερμανία, Γαλλία και Ιταλία έχουν προτείνει τη χαλάρωση των απαιτήσεων αποθήκευσης για τη σταθεροποίηση των τιμών και τη μείωση της πίεσης στη βραχυπρόθεσμη προσφορά. Επίσης, ο θερμότερος καιρός και οι αυξημένες εισαγωγές LNG βοήθησαν στην επιβράδυνση των αποσύρσεων, αλλά η προσφορά παραμένει περιορισμένη, με σημαντικές νέες υποδομές LNG να μην αναμένονται μέχρι το 2026.

Οι προκλήσεις της αποθήκευσης

Το δίκτυο των χώρων αποθήκευσης φυσικού αερίου σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση είναι το δεύτερο μεγαλύτερο στον κόσμο μετά τις ΗΠΑ και καθίσταται ολοένα και πιο σημαντική ασπίδα απέναντι στους κραδασμούς προσφοράς και στις αυξήσεις των τιμών.

Το αν η ΕΕ θα επιστρέψει στην εισαγωγή φυσικού αερίου μέσω ρωσικών αγωγών μένει να φανεί.

Καθώς η Μόσχα ασκούσε πιέσεις στη ροή του φυσικού αερίου μέσω των αγωγών της, η ΕΕ κατάφερε μέχρι στιγμής να αποφύγει μια χειμερινή κρίση εφοδιασμού περιορίζοντας τη συνολική ζήτηση φυσικού αερίου και ενισχύοντας τις εισαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου από τις ΗΠΑ, το Κατάρ, ακόμη και τη Ρωσία.

Ωστόσο, οι προκλήσεις για το 2025 είναι πολλές, και τα δεδομένα έχουν αλλάξει: οι αντίξοες καιρικές συνθήκες έχουν ως αποτέλεσμα οι αποθήκες στην Ευρώπη να αδειάζουν με ταχύτατους ρυθμούς και οι εποχικές διαφορές τιμών αντιστρέφονται, καθιστώντας πιο δαπανηρή την αναπλήρωση των αποθεμάτων το καλοκαίρι.

Εάν επιτευχθεί ειρηνευτική συμφωνία μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας, θα μπορούσε να αναζωογονήσει τη διαμετακόμιση φυσικού αερίου μέσω αυτής της οδού προς την Ευρώπη. Το αν η ΕΕ θα επέστρεφε στην εισαγωγή φυσικού αερίου μέσω ρωσικών αγωγών μένει να φανεί.

Ασπίδα ασφαλείας

Η Ευρώπη βασίζεται στα αποθέματά της σε φυσικό αέριο τον χειμώνα, όταν η μέση κατανάλωση διπλασιάζεται καθώς αυξάνεται η θέρμανση. Ενώ οι προμηθευτές φυσικού αερίου της ηπείρου – από τη Νορβηγία και την Αλγερία μέχρι το Κατάρ και τις ΗΠΑ – συνήθως ενισχύουν την παραγωγή τους στα μέγιστα επίπεδα, δεν αρκεί για να καλύψει την αυξημένη ζήτηση.

Ως αποτέλεσμα, το αέριο που διατηρείται στις αποθήκες καλύπτει περίπου το 30% των ημερήσιων αναγκών της ΕΕ κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Αυτό το ποσοστό μπορεί να ξεπεράσει το 50% τις πιο ψυχρές μέρες, ειδικά εάν οι ταχύτητες του ανέμου είναι χαμηλές και η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές πέφτει. Το ποσοστό ήταν ακόμη υψηλότερο κατά τη διάρκεια σοβαρών διαταραχών στον εφοδιασμό, όπως οι διαφωνίες μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας κατά τη διάρκεια του παγετού το 2006 και το 2009.

Τι συμβαίνει το καλοκαίρι;

Όπως γράφει το Bloomberg σε εκτενή του ανάλυση για τις προκλήσεις στην αποθήκευση, η κατάσταση αντιστρέφεται το καλοκαίρι, όταν οι ημερήσιες ανάγκες σε φυσικό αέριο είναι χαμηλότερες. Η ζήτηση ενέργειας από τα κλιματιστικά εξακολουθεί να είναι σχετικά χαμηλή στην Ευρώπη σε σύγκριση με τις ΗΠΑ ή την Ασία. Και παρόλο που οι παραγωγοί καυσίμων χρησιμοποιούν τη ζεστή εποχή για εργασίες συντήρησης και επισκευής και η παγκόσμια παραγωγή μειώνεται, υπάρχει ακόμη πλεονάζουσα προσφορά στην Ευρώπη. Αυτό μπορεί να εγχυθεί σε υπόγειους χώρους.

Ο ακριβής όγκος εξαρτάται από τις τιμές του φυσικού αερίου και από τη ζήτηση από άλλες περιοχές, όπως στην Ασία και τη Λατινική Αμερική. Η έκθεση της Ευρώπης στη δυναμική της παγκόσμιας αγοράς φυσικού αερίου έχει αυξηθεί δραματικά μετά τις μαζικές περικοπές του εφοδιασμού της Ρωσίας στην περιοχή το 2022.

Γιατί άλλαξε η προσέγγιση της Ευρώπης στην αποθήκευση φυσικού αερίου;

Η ενεργειακή κρίση που πυροδότησε η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία οδήγησε την ΕΕ να εισαγάγει νομικά δεσμευτικούς στόχους για την αποθήκευση φυσικού αερίου σε ολόκληρο το μπλοκ από το 2022. Αυτό έγινε για να διασφαλίσει την ασφάλεια του εφοδιασμού.

Με βάση το πλαίσιο αυτό, οι αποθήκες πρέπει να είναι γεμάτες κατά 90% έως την 1η Νοεμβρίου και υπάρχουν επίσης ενδιάμεσα ορόσημα που πρέπει να επιτευχθούν τον Φεβρουάριο, τον Μάιο, τον Ιούλιο και τον Σεπτέμβριο. Οι ενδιάμεσοι στόχοι ποικίλλουν ανά κράτος μέλος, ανάλογα με το μέγεθος των δεξαμενών αποθήκευσης και τα επίπεδα κατανάλωσης.

Στα χρόνια μετά την εισβολή στην Ουκρανία, έχουν συναφθεί συμφωνίες με εναλλακτικούς προμηθευτές φυσικού αερίου και η ΕΕ φαίνεται αποφασισμένη να μην επιστρέψει στο ίδιο επίπεδο εξάρτησης από τη Μόσχα.

Εκτός στόχων…

Ορισμένες χώρες δεν πέτυχαν τους στόχους τους τον Φεβρουάριο του 2025. Το μπλοκ δεν έχει ακόμη τιμωρήσει ένα μέλος για αποτυχία εκπλήρωσης των στόχων του, αλλά ο κανονισμός της ΕΕ αναφέρει ότι «μια ουσιαστική και διαρκής απόκλιση» θα μπορούσε να οδηγήσει στην ανάληψη δράσης από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για να διασφαλίσει ότι δεν τίθεται σε κίνδυνο η ασφάλεια του εφοδιασμού με φυσικό αέριο.

Η πενταετής συμφωνία που επέτρεπε στο ρωσικό φυσικό αέριο να διέρχεται μέσω της Ουκρανίας και στην Ευρώπη έληξε στα τέλη του 2024. Πριν από τη λήξη της συμφωνίας, η διαδρομή αντιπροσώπευε λιγότερο από το 5% των αναγκών της Ευρώπης σε φυσικό αέριο, από πάνω από 15% στην αρχή της συμφωνίας. Η Μόσχα δεν έκλεισε εντελώς τις στρόφιγγες στην περιοχή. Το ρωσικό αέριο εξακολουθεί να ρέει μέσω της γραμμής TurkStream μέσω της Τουρκίας.

Εάν ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ καταφέρει να μεσολαβήσει για μια ειρηνευτική συμφωνία μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας, υπάρχει πιθανότητα να αναβιώσει η συμφωνία διαμετακόμισης. Αλλά είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς την Ευρώπη να επιστρέψει στο επίπεδο των εισαγωγών ρωσικού φυσικού αερίου που βλέπονταν πριν από τον πόλεμο.

Οι συμφωνίες με εναλλακτικούς προμηθευτές

Στα χρόνια μετά την εισβολή στην Ουκρανία, έχουν συναφθεί συμφωνίες με εναλλακτικούς προμηθευτές φυσικού αερίου και η ΕΕ φαίνεται αποφασισμένη να μην επιστρέψει στο ίδιο επίπεδο εξάρτησης από τη Μόσχα. Σύμφωνα με το σχέδιο REPowerEU, το μπλοκ στοχεύει να καταργήσει σταδιακά την εξάρτησή του από τα ρωσικά ορυκτά καύσιμα έως το 2027.

Εν τω μεταξύ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρόκειται να προτείνει παράταση των στόχων αποθήκευσης φυσικού αερίου έως το 2027. Αυτό θα πρέπει να συζητηθεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τους εκπροσώπους των κρατών μελών του μπλοκ στο Συμβούλιο της ΕΕ, καθένα από τα οποία δικαιούται να υποβάλει τις δικές του τροπολογίες για να βοηθήσει στην εξεύρεση της τελικής μορφής του νόμου. Οι εθνικές κυβερνήσεις είναι έτοιμες να εκμεταλλευτούν αυτή την ευκαιρία για να απαιτήσουν περισσότερη ευελιξία , με ορισμένες πιθανότατα να αναζητήσουν πιο χαλαρούς όρους για φέτος.

Αν και παράγοντες της αγοράς τονίζουν ότι δεν υπάρχει άμεσος κίνδυνος να ξεμείνει η Ευρώπη από φυσικό αέριο, υπάρχουν ανησυχίες για τον ρυθμό αναπλήρωσης των αποθηκευτικών χώρων

Γιατί υπάρχουν ανησυχίες για τα επίπεδα αποθήκευσης αερίου στην Ευρώπη το 2025;

Όπως επισημαίνει το Bloomberg, τα αποθέματα φυσικού αερίου της ΕΕ εξαντλήθηκαν γρήγορα κατά την περίοδο θέρμανσης 2024-25. Ο ψυχρότερος καιρός από ό,τι πριν από ένα χρόνο και οι περισσότερες ημέρες χωρίς αέρα αύξησαν τη ζήτηση για φυσικό αέριο και ανάγκασαν τις χώρες να επιστρατεύουν τα αποθέματά τους.

Σε συνδυασμό με την απώλεια ρωσικού φυσικού αερίου μέσω της Ουκρανίας, οι αποθήκες του μπλοκ ήταν γεμάτες μόνο κατά 44% στα μέσα Φεβρουαρίου, πολύ κάτω από το 65% που παρατηρήθηκε έναν χρόνο πριν και το χαμηλότερο επίπεδο για αυτήν την εποχή του χρόνου από την ενεργειακή κρίση του 2022. Σήμερα είναι 40%.

Οι κίνδυνοι

Αν και παράγοντες της αγοράς τονίζουν ότι δεν υπάρχει άμεσος κίνδυνος να ξεμείνει η Ευρώπη από φυσικό αέριο, υπάρχουν ανησυχίες για τον ρυθμό αναπλήρωσης των αποθηκευτικών χώρων που απαιτείται για να είναι έτοιμος για τον επόμενο χειμώνα. Οι αξιωματούχοι σε όλο το μπλοκ αγωνίζονται για το πώς να επιτύχουν τους στόχους.

Οι φόβοι για το πώς θα αναπληρώσει η Ευρώπη τα αποθέματά της προκάλεσαν άνοδο στις τιμές των καλοκαιρινών συμβολαίων φυσικού αερίου και οδήγησαν τις βραχυπρόθεσμες τιμές σε υψηλό δύο ετών στις 10 Φεβρουαρίου. Χαρακτηριστικό είναι ότι τα συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης του TTF παραμένουν «κλειδωμένα» πάνω από τα 46 ευρώ τουλάχιστον μέχρι τον Οκτώβριο.

Με τη σειρά τους, οι λογαριασμοί ενέργειας παραμένουν υψηλοί, παρατείνοντας τον πόνο για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις της Ευρώπης, καθώς οι κίνδυνοι ύφεσης επικεντρώνονται ξανά σε χώρες όπως η Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο .

Είναι απίθανο να υπάρξει ανακούφιση στο άμεσο μέλλον από την πλευρά της προσφοράς, η οποία αναμένεται να παραμείνει περιορισμένη το 2025, καθώς πολλά νέα έργα παραγωγής αντιμετώπισαν καθυστερήσεις . Το επίπεδο ανταγωνισμού που αντιμετωπίζει η Ευρώπη για φορτία LNG θα εξαρτηθεί από την οικονομική ανάκαμψη στην Κίνα, την επανεκκίνηση του πυρηνικού αντιδραστήρα στην Ιαπωνία και τις καιρικές συνθήκες στη Βόρεια Ασία που επηρεάζουν τις ανάγκες θέρμανσης και ψύξης.

Οι τιμές και ποσοστά αναπλήρωσης

Η διαφορά μεταξύ καλοκαιρινών και χειμερινών συμβολαίων αερίου είναι το κλειδί για να καθοριστεί εάν υπάρχει οικονομικό κίνητρο για τη δημιουργία αποθεμάτων φυσικού αερίου για τον επόμενο χειμώνα. Οι αγοραστές συνήθως προσπαθούν να επωφεληθούν από τις φθηνότερες καλοκαιρινές τιμές, να αποθηκεύσουν το φυσικό αέριο και στη συνέχεια είτε να το χρησιμοποιήσουν το χειμώνα είτε να το πουλήσουν με σκοπό το κέρδος.

Αλλά η αγορά φυσικού αερίου για το καλοκαίρι του 2025 έχει γίνει πιο ακριβή από ό,τι για τον επόμενο χειμώνα. Η διαφορά έφτασε στο υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων τριών ετών τον Ιανουάριο.

Στο αποκορύφωμά του, το ασφάλιστρο ισοδυναμούσε με έλλειμμα άνω των 3 δισεκατομμυρίων ευρώ μεταξύ αγοράς το καλοκαίρι και πώλησης το χειμώνα για όλο το φυσικό αέριο που μπορεί να χρειαστεί να προσθέσει η Ευρώπη στην αποθήκευσή της για να πετύχει τον στόχο του 90%, σύμφωνα με το Bloomberg Intelligence. Αυτές είναι πιθανές απώλειες για εταιρείες ενέργειας, εμπόρους και ακόμη και ορισμένους καταναλωτές που αποθηκεύουν φυσικό αέριο, όπως η Vitol Group , η Shell Plc και η RWE AG .

Περιθώρια παρέμβασης

Ο κανονισμός της ΕΕ προϋποθέτει ότι οι κυβερνήσεις μπορούν να παρέμβουν εάν οι παράγοντες της αγοράς αποτύχουν να γεμίσουν έγκαιρα τα αποθέματά τους.

Ορισμένα μέλη της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της Ιταλίας και της Αυστρίας, διαθέτουν στρατηγικά αποθέματα φυσικού αερίου που ελέγχονται από το κράτος, τα οποία δεν είναι ελεύθερα διαθέσιμα για χρήση από την υπόλοιπη αγορά. Τα κρατικά αποθέματα καλύπτουν περίπου το 11% της συνολικής χωρητικότητας αποθήκευσης του μπλοκ, κατά μέσο όρο, σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Δίκτυο Διαχειριστών Συστημάτων Μεταφοράς Αερίου.

Ενώ η κρατική παρέμβαση μπορεί να διασφαλίσει την ασφάλεια του εφοδιασμού, κινδυνεύει να στρεβλώσει τις τιμές. Οι έμποροι ανησυχούν ότι οι υποχρεωτικές αγορές θα μπορούσαν να πυροδοτήσουν τον ανταγωνισμό για φυσικό αέριο μεταξύ των μελών της ΕΕ, όπως φάνηκε το 2022.

Πώς αποθηκεύει πραγματικά το αέριο η Ευρώπη;

Όπως αναφέρει το Bloomberg, το αέριο συμπιέζεται και αντλείται υπό υψηλή πίεση στην αποθήκευση μέχρι να χρειαστεί. Οι εγκαταστάσεις της Ευρώπης συχνά συνδυάζονται με το γύρω τοπίο, με μόνο πηγάδια ή αντλιοστάσια να υπαινίσσονται τα μίλια εξαντλημένων κοιτασμάτων αερίου, σπηλαίων αλατιού ή υδροφορέων που παρέχουν ένα στεγανό υπόγειο περιβάλλον. Ορισμένες τοποθεσίες – όπως το Rheden της Γερμανίας , ένα από τα μεγαλύτερα στην Ευρώπη – έχουν υπόγειο χώρο που ισοδυναμεί με περισσότερα από 900 γήπεδα ποδοσφαίρου.