Brexit: Η Βρετανία πέντε χρόνια μετά

Πέντε έτη μετά την υπογραφή της Συμφωνίας Εμπορίου και Συνεργασίας (ΣΕΣ) ΗΒ-ΕΕ, οι επιπτώσεις του Brexit, σύμφωνα με αναλυτές, είναι πλέον εμφανείς στην οικονομία του ΗΒ, η οποία χαρακτηρίζεται από μείωση της ανταγωνιστικότητας της εγχώριας βιομηχανίας, του εμπορίου και των επενδύσεων όπως και της ικανότητας να ανταγωνίζεται τις ευρωπαϊκές και παγκόσμιες αγορές, αναφέρει σημείωμα της ελληνικής πρεσβείας στο Λονδίνο

Μετά τη νίκη του κόμματος των Εργατικών στις εκλογές της 4ης Ιουλίου 2024, η νέα κυβέρνηση, υπό την ηγεσία του Πρωθυπουργού Keir Starmer, επιδιώκει την αναδιαμόρφωση των σχέσεων του ΗΒ με την ΕΕ (UK-EU reset). Διαφοροποιούμενη από τις πολιτικές των Συντηρητικών, η β/κυβέρνηση στοχεύει στον επανακαθορισμό της συνεργασίας με την ΕΕ, με στόχο την προώθηση της ανάπτυξης, τη βελτίωση του κόστους ζωής και την ενίσχυση της ασφάλειας στα σύνορα.

Στο πλαίσιο αυτό, ο β/Υπ. Ευρωπαϊκών Υποθέσεων, Nick Thomas-Symonds, ανακοίνωσε πρόσφατα την πρόθεσή του για υιοθέτηση μιας νέας «φιλόδοξης» συμφωνίας επανακαθορισμού των σχέσεων με την ΕΕ (reset deal), η οποία προβλέπεται να συμφωνηθεί σε διάστημα τριών μηνών. Μεταξύ των ζητημάτων που θα τεθούν είναι: ένα σχήμα κινητικότητας των νέων (κάτω των 30), και συνεργασία στους τομείς του εμπορίου (μείωση των εμπορικών φραγμών), της άμυνας, της ενεργειακής ασφάλειας και της καταπολέμησης του εγκλήματος και της παράνομης μετανάστευσης. Υπό το φως των ανωτέρω, με πρωτοβουλία του β/ΠΘ, προγραμματίζεται για τις 19 Μαΐου τ.έ. η πρώτη Σύνοδος Κορυφής ΗΒ-ΕΕ στο Λονδίνο.

Εξαγγελίες των Εργατικών

Το προεκλογικό μανιφέστο των Εργατικών περιλάμβανε συγκεκριμένες προτάσεις ως προς τις σχέσεις ΗΒ-ΕΕ, όπως τη διαπραγμάτευση μιας φυτο-υγειονομικής συμφωνίας (SPS agreement) με την ΕΕ, τη διευκόλυνση των καλλιτεχνών σε περιοδεία στην Ευρώπη, τη διασφάλιση της συμφωνίας αμοιβαίας αναγνώρισης των επαγγελματικών προσόντων καθώς και ένα σύμφωνο ασφαλείας. Ωστόσο, κατά την επτάμηνη διακυβέρνηση των Εργατικών, οι προεκλογικές εξαγγελίες δεν έχουν υλοποιηθεί. Μόλις πρόσφατα, η κυβέρνηση δήλωσε ότι εξετάζει πρόταση της ΕΕ για ένταξη στην Πανευρωμεσογειακή Σύμβαση που αφορά στους κανόνες καταγωγής, προκειμένου να εξασφαλίσει μεγαλύτερη πρόσβαση στην αγορά της Ευρώπης για τις β/επιχειρήσεις.

Όσον αφορά στο εμπόριο αγαθών και υπηρεσιών, η κυβέρνηση των Εργατικών επιδιώκει στενότερη συνεργασία στον τελωνειακό τομέα με στόχο την απλοποίηση των διαδικασιών εισαγωγών- εξαγωγών και τη μείωση των διοικητικών καθυστερήσεων, με στόχο την πιο ομαλή ανταλλαγή αγαθών και υπηρεσιών. Παράλληλα, συνεχίζει την προηγούμενη πολιτική των Συντηρητικών για υπογραφή εμπορικών συμφωνιών με τρίτες χώρες, οι οποίες θα διευκολύνουν την πρόσβαση των β/εταιρειών στις διεθνείς εφοδιαστικές αλυσίδες και θα ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητα της εγχώριας βιομηχανίας.

Κατόπιν τούτων, η Υπ. Οικονομικών, Rachel Reeves, κατά τη διάρκεια πρόσφατης συνάντησής της με τους Υπ. Οικονομικών της ΕΕ στις Βρυξέλλες (9 Δεκεμβρίου 2024), τόνισε τη δέσμευση της κυβέρνησης για μια πρακτική και αμοιβαία επωφελή οικονομική συνεργασία με την ΕΕ, προκειμένου να αντιμετωπίσει τα διαρκή εμπόδια στο εμπόριο που εντάθηκαν από το Brexit, εστιάζοντας ιδιαίτερα στην ευθυγράμμιση των κανονιστικών πλαισίων για τη διευκόλυνση των εμπορικών σχέσεων.

Ταυτόχρονα, ο β/ΠΘ έχει διαμηνύσει ως «κόκκινη» γραμμή ότι δεν θα επανέλθει σε μια τελωνειακή ένωση με την ΕΕ ούτε θα επιστρέψει στην ενιαία αγορά, παρουσιάζεται όμως θετικός, όπως σημειώνεται παραπάνω, στην υπογραφή μιας φυτο-υγειονομικής συμφωνίας (SPS agreement), η οποία θα περιόριζε τα εμπόδια σε ορισμένους μεμονωμένους τομείς, όπως οι εξαγωγές τροφίμων και ποτών. Η ευθυγράμμιση των βιομηχανικών προτύπων και η επανασύνδεση των συστημάτων εμπορίας άνθρακα της ΕΕ και του ΗΒ θα μπορούσαν, επίσης, να μειώσουν άλλες μορφές γραφειοκρατίας, όπως τις απαιτήσεις αδειοδοτήσεων και τους φόρους προσαρμογής των συνόρων άνθρακα. Ειδικότερα:

Brexit – Εμπόριο αγαθών

Μία από τις σημαντικότερες συνέπειες του Brexit ήταν η υποχώρηση των εμπορικών/εξαγωγικών επιδόσεων του ΗΒ, κυρίως όσον αφορά στο εμπόριο αγαθών, καθώς οι εξαγωγές υπηρεσιών του ΗΒ κατέγραψαν σημαντική άνοδο.

Ειδικότερα, από το 2019, η συνολική αξία των εξαγωγών αγαθών του ΗΒ έχει αυξηθεί μόλις κατά 0,3% ετησίως, πολύ χαμηλότερα από το 4,2% των χωρών του ΟΟΣΑ. Μεγαλύτερες όμως ήταν οι επιπτώσεις στο διμερές εμπόριο αγαθών με την ΕΕ. Συγκεκριμένα, από το 2019 μέχρι το τέλος του 2024, ο όγκος του διμερούς εμπορίου αγαθών μειώθηκε κατά 9,4%, παρά το γεγονός ότι η ΕΕ παραμένει ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος του ΗΒ, αντιπροσωπεύοντας περισσότερο από το ήμισυ (50,4%) του εμπορίου αγαθών. Το 2023 και το 2024, το εμπόριο αγαθών του ΗΒ υποχώρησε περαιτέρω, με τις εξαγωγές προς την ΕΕ να μειώνονται κατά 27% και τις εισαγωγές από την ΕΕ κατά 32% έως το τέλος του 2023.

Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες, υπολογίζεται ότι οι εξαγωγές αγαθών του ΗΒ είναι 30% χαμηλότερες, από ό,τι θα ήταν εάν δεν είχε εγκαταλείψει την ενιαία αγορά και την τελωνειακή ένωση. Επιπρόσθετα, το Γραφείο Υπευθυνότητας Προϋπολογισμού (ΟBR) προβλέπει ότι οι εξαγωγές και οι εισαγωγές του ΗΒ θα είναι περίπου 15% χαμηλότερες μακροπρόθεσμα και η οικονομική του απόδοση μικρότερη κατά 4%, από ό,τι αν το ΗΒ είχε παραμείνει στην ΕΕ. Αν και οι υποστηρικτές του Brexit εκτιμούν ότι το κόστος θα αντισταθμιστεί από το όφελος που θα προέλθει από την υπογραφή νέων εμπορικών συμφωνιών του ΗΒ με τρίτες χώρες, όπως η Αυστραλία, η Νέα Ζηλανδία και ο Καναδάς, στην πράξη το όφελος έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα περιορισμένο.

Επιπλέον, δεν επιδέχεται αμφισβήτησης ότι το Brexit έπληξε τα μέγιστα τις μικρές-μεσαίες επιχειρήσεις του ΗΒ λόγω της αυξημένης γραφειοκρατίας. Υπολογίζεται ότι 16.400 εταιρείες σταμάτησαν να εξάγουν στην ΕΕ μετά την έναρξη ισχύος της ΣΕΣ. Επισημαίνεται ακόμη ότι, μόνο το 2023, καταγράφηκαν περισσότερες από 41 εκατ. τελωνειακές διασαφήσεις σχετικές με το διμερές εμπόριο του ΗΒ και της ΕΕ.

Brexit – Εμπόριο υπηρεσιών

Οι υπηρεσίες αντιπροσωπεύουν πάνω από το 80% της συνολικής απόδοσης της οικονομίας, το 88% της απασχόλησης και το 54% της αξίας των συνολικών εξαγωγών του ΗΒ. Το μεγαλύτερο ποσοστό στις εξαγωγές υπηρεσιών καταλαμβάνουν οι χρηματοπιστωτικές και οι επιχειρηματικές υπηρεσίες. Επισημαίνεται ότι από το 2019, οι συνολικές εξαγωγές υπηρεσιών αυξήθηκαν ταχύτερα από τις εξαγωγές των χωρών του ΟΟΣΑ (7,5% ετησίως έναντι 6,1% ετησίως).

Παρά τη θετική δυναμική των εξαγωγών του τομέα των υπηρεσιών, το διμερές εμπορικό ισοζύγιο υπηρεσιών ΗΒ-ΕΕ παρουσιάζεται ελλειμματικό για το ΗΒ. Οι περιορισμοί στις χρηματοοικονομικές υπηρεσίες προς την ΕΕ και η απώλεια πρόσβασης στην ενιαία αγορά δυσχεραίνουν τις διασυνοριακές συναλλαγές και την επενδυτική δραστηριότητα. Επίσης, η προσαρμογή των αγορών μετά το Brexit αποτελεί ιδιαίτερη πρόκληση για τον βρετανικό χρηματοπιστωτικό τομέα.

Μετά το Brexit, παρατηρήθηκαν, μάλιστα, μετεγκαταστάσεις σημαντικού αριθμού εργαζομένων τραπεζών υψηλού προφίλ από το Λονδίνο σε ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, συμπεριλαμβανομένης της Goldman Sachs, JPMorgan και Citigroup. Επίσης, καταγράφηκε η μεγαλύτερη έξοδος επιχειρήσεων από το Χρηματιστήριο του Λονδίνου από το 2009, καθώς 88 εταιρείες αποσύρθηκαν ή μεταφέρθηκαν σε άλλες αγορές, μεταξύ των οποίων η αλυσίδα φαγητού Just Eat και ο ταξιδιωτικός όμιλος Tui.

Παρά τις προκλήσεις, η χρηματοοικονομική βιομηχανία του ΗΒ συνεχίζει να αποτελεί κρίσιμο στρατηγικό παράγοντα για την οικονομική ανάπτυξη, την απασχόληση και το διεθνές εμπόριο της χώρας. Ο τομέας των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών αποτελεί βασική προτεραιότητα της κυβέρνησης και θα λάβει σημαίνοντα θέση στη Βιομηχανική Στρατηγική που αναμένεται να υιοθετηθεί εντός του έτους.

Επενδύσεις

Το ΗΒ αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις σχετικά με τα χαμηλά επίπεδα εγχώριων επενδύσεων τόσο ιδιωτικών όσο και δημοσίων. Ειδικότερα, οι επενδύσεις κατέγραψαν πτώση 10% μετά το Brexit, μειώνοντας την παραγωγικότητα και το ΑΕΠ του ΗΒ πάνω από 1%. Μάλιστα, οι επενδύσεις στο ΗΒ παραμένουν οι χαμηλότερες μεταξύ των χωρών των G7.

Μία από τις σημαντικότερες συνέπειες του Brexit ήταν η απώλεια χρηματοδότησης από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ), η οποία διαδραμάτισε ιστορικά κρίσιμο ρόλο στη χρηματοδότηση μεγάλων έργων υποδομής στο ΗΒ. Παρά τις προσπάθειες υποκατάστασης της εν λόγω χρηματοδότησης με νέα, προερχόμενη από τη σύσταση εγχώριων επενδυτικών τραπεζών, το χάσμα παραμένει ευρύ.

Στο πλαίσιο αυτό, συστάθηκαν η Τράπεζα Υποδομών του ΗΒ (UKIB) ως ο κύριος διάδοχος της ΕΤΕπ, η Scottish National Investment Bank (SNIB) και η Development Bank της Ουαλίας (BANC) για την υποστήριξη των τοπικών επενδύσεων στη Σκωτία και στην Ουαλία, αντίστοιχα, ενώ η British Business Bank (BBB), που ειδικεύεται στη χρηματοδότηση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, ανέπτυξε περαιτέρω τις δραστηριότητές της στο ΗΒ. Ως εκ τούτου, το 2023, οι ως άνω τράπεζες υποστήριξαν έργα παρόμοιας κλίμακας με εκείνα που χρηματοδοτεί η ΕΤΕπ, συμπεριλαμβανομένης της κατασκευής ημιαγωγών, παραγωγής πράσινου υδρογόνου και ανάπτυξης υπεράκτιων αιολικών πάρκων.

Ωστόσο, προβλήματα όπως το μικρότερο μέγεθος των ως άνω τραπεζών, δυσκολίες στην προσέλκυση ειδικευμένου προσωπικού, απουσία πιστοληπτικής ικανότητας ΑΑΑ και περιορισμένη θεσμική αξιοπιστία με ιδιώτες επενδυτές, περιόρισαν τη δυνατότητα των β/τραπεζών για χρηματοδότηση μεγαλύτερων ή υψηλότερου ρίσκου έργων.

Τέλος, με στόχο την αύξηση των δημοσίων επενδύσεων, οι Εργατικοί προχώρησαν στη σύσταση του Εθνικού Επενδυτικού Ταμείου (NWF), με σχετικά χαμηλή χρηματοδότηση, ύψους £5,8 δις, που ισοδυναμεί με λιγότερο από £1,2 δις ετησίως. Έτερο μεγάλο έργο που ανακοινώθηκε πρόσφατα είναι η σύσταση της Δημόσιας Επιχείρησης Ενέργειας (Great British Energy) ως επενδυτικού φορέα που σχεδιάστηκε για να επενδύσει στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, με προϋπολογισμό ύψους 8,3 δις λιρών. Ωστόσο, παραμένει αβέβαιο κατά πόσο η κυβέρνηση θα καταφέρει να πείσει τους επενδυτές ότι το ΗΒ, μετά το Brexit, εξακολουθεί να παρέχει ένα γενικότερα ευνοϊκό περιβάλλον για την προσέλκυση των επενδύσεων και των επιχειρήσεων.

Βιομηχανία/Παραγωγή

Το χαμηλό ποσοστό επενδύσεων στο ΗΒ μετά το Brexit δεν μπορούσε να αφήσει ανεπηρέαστο τον τομέα της βιομηχανίας και της παραγωγής, ιδίως όσον αφορά στην αυξανόμενη ανάγκη για κατασκευή μεγάλων εργοστασίων εγχώριας παραγωγής μπαταριών. Και ναι μεν η ΣΕΣ εξασφάλισε μηδενικούς δασμούς και ποσοστώσεις για τα προϊόντα καταγωγής ΕΕ στο διμερές εμπόριο ΗΒ-ΕΕ, δεν εξάλειψε όμως τους εμπορικούς φραγμούς.

Όσον αφορά στη συμμόρφωση με τις τελωνειακές απαιτήσεις και στους κανόνες καταγωγής, το Brexit επέβαλε πρόσθετα κόστη στις επιχειρήσεις, οι οποίες, παράλληλα, ήλθαν αντιμέτωπες με ζητήματα διαταραχών στην εφοδιαστική αλυσίδα, ελλείψεων εργατικού δυναμικού, πρόσθετων επιβαρύνσεων και μειωμένης χρηματοδότησης για έρευνα και ανάπτυξη. Επιπρόσθετα, το ΗΒ καθυστέρησε επανειλημμένα την επιβολή πλήρων τελωνειακών ελέγχων στις εισαγωγές από την ΕΕ, ώστε να διατηρηθεί η ροή των εισαγόμενων εμπορευμάτων, γεγονός που έπληξε ιδιαίτερα τους β/παραγωγούς.

Συγκεκριμένα, ενώ το νέο καθεστώς τελωνειακών ελέγχων του ΗΒ (ΒΤΟΜ) – η σταδιακή εφαρμογή του οποίου ξεκίνησε αρχές του 2024 – καθόρισε τις προϋποθέσεις για την επιβολή συνοριακών ελέγχων στις εισαγωγές από την ΕΕ, οι διασαφήσεις εισόδου έχουν καθυστερήσει μέχρι σήμερα (έλεγχοι εισαγωγών για προϊόντα της ΕΕ πρόκειται να εισαχθούν τον Ιούλιο του 2025), τη στιγμή που η ΕΕ έχει επιβάλει το σύνολο των τελωνειακών ελέγχων στα β/εμπορεύματα.

Ως αποτέλεσμα, ορισμένες μεταποιητικές εταιρείες του ΗΒ σταμάτησαν τις εξαγωγές τους προς την ΕΕ ή δημιούργησαν κόμβους αποθήκευσης σε κ-μ της ΕΕ, ενώ οι διαταραχές στις αλυσίδες εφοδιασμού της παραγωγής επιδεινώθηκαν περαιτέρω από την πανδημία (ελλείψεις τσιπ στην κατασκευή, ελλείψεις δεξιοτήτων σε ορισμένους τομείς) και τον πόλεμο στην Ουκρανία (υψηλότερο κόστος ενέργειας και ελλείψεις βασικών υλικών).

Μάλιστα, υπό το φως της αβεβαιότητας που προκαλούν στο παγκόσμιο σύστημα αγορών οι πρόσφατες δηλώσεις Τραμπ περί επιβολής δασμών 10-20% στις εισαγωγές από τις ΗΠΑ και ειδικότερα 25% στις εισαγωγές αλουμινίου και χάλυβα, ο τομέας παραγωγής του ΗΒ φαίνεται να δέχεται ισχυρή πίεση, ιδιαίτερα όσον αφορά τους τομείς υψηλής αξίας, όπως η αυτοκινητοβιομηχανία, η αεροδιαστημική και τα φαρμακευτικά προϊόντα, καθώς και οι εξαγωγές ποτών, π.χ. ουίσκι. Ωστόσο, παρά τις ανησυχίες που εκφράζει η βιομηχανία για τις επιπτώσεις ενδεχόμενων αμερικανικών δασμών στην οικονομία του ΗΒ, η β/κυβέρνηση, σε αντίθεση με την ΕΕ, δεν φαίνεται να είναι διατεθειμένη να ακολουθήσει μια στρατηγική «αντιποίνων».

Τέλος, επισημαίνεται ότι το διμερές εμπόριο αγαθών ΗΠΑ-ΗΒ είναι ισοσκελισμένο, με αποτέλεσμα η κύρια, κατά την διοίκηση Τραμπ, αιτιολόγηση, για την επιβολή δασμών από τις ΗΠΑ να απουσιάζει στην περίπτωση του ΗΒ. Επιπλέον, ο τομέας των υπηρεσιών κυριαρχεί στο εμπόριο των δύο χωρών, έναντι αυτού των αγαθών, καθιστώντας το ΗΒ λιγότερο ευάλωτο στην επιβολή πρόσθετων δασμολογικών εμποδίων.

Brexit – Γεωργία

Η γεωργία είναι ένας από τους τομείς που επλήγησαν σημαντικά από το Brexit. Η έξοδος του ΗΒ από την Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) της ΕΕ επέφερε σημαντικές οικονομικές και πολιτικές αλλαγές στον β/αγροτικό κλάδο.

Σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε το 2023, περίπου το 70% των β/αγροτών θεώρησε ότι το Brexit είχε αρνητική επίδραση στην άσκηση της δραστηριότητάς τους, καθώς εφαρμόστηκαν μεγάλες περικοπές στη στήριξη του εισοδήματός τους (τερματισμός επιδοτήσεων της ΕΕ, με τη μορφή άμεσων ενισχύσεων), ενώ αυξήθηκε η γραφειοκρατία. Αν και, το 2019, η κυβέρνηση του ΗΒ δεσμεύτηκε να συνεχίσει το ίδιο επίπεδο στήριξης με την ΚΑΠ, ο τομέας της γεωργίας, ως αποκεντρωμένη αρμοδιότητα, αποτέλεσε αντικείμενο διαφορετικής πολιτικής για κάθε έθνος της Μεγ. Βρετανίας.
Αλιεία

Παρά το γεγονός ότι οι β/αλιείς υπήρξαν θερμοί υποστηρικτές του Brexit, πέντε έτη πλέον μετά την εφαρμογή του, αναγνωρίζουν, κατά κοινή ομολογία, τις αρνητικές επιπτώσεις του στον αλιευτικό κλάδο του ΗΒ. Μελέτες εκτιμούν ότι μέχρι το 2026 το κόστος του Brexit για τη β/αλιευτική βιομηχανία θα ανέλθει στις 300 εκατ. λίρες. Το κόστος ενδέχεται, μάλιστα, να αυξηθεί, εάν οι εξαγγελίες των Εργατικών περί «επαναφοράς» των σχέσεων με την ΕΕ, οδηγήσουν σε αυξημένη πρόσβαση αλιευτικών σκαφών της ΕΕ στα ύδατα του ΗΒ μετά τον Ιούνιο του 2026 (οπόταν θα λάβει χώρα η επαναδιαπραγμάτευση του σχετικού κεφαλαίου της ΣΕΣ).

Υπενθυμίζεται ότι η ΣΕΣ ΗΒ-ΕΕ προβλέπει αμοιβαία πρόσβαση στα αλιευτικά σκάφη του ΗΒ και της ΕΕ έως τον Ιούνιο του 2026, ενώ έχουν συμφωνηθεί ποσοστιαίες μεταβολές για τα συνολικά επιτρεπόμενα αλιεύματα (TAC) για τα αποθέματα ιχθύων σε κάθε αλιευτική περιοχή. Μετά το 2026, οι διαπραγματεύσεις για την πρόσβαση και το μερίδιο των αποθεμάτων θα πραγματοποιούνται σε ετήσια βάση, αν και δεν αποκλείονται πολυετείς συμφωνίες.

Έτερο προβληματικό ζήτημα αποτελεί η συνεχής διαφωνία μεταξύ ΗΒ και ΕΕ σχετικά με την απαγόρευση αλίευσης αμμόχελου από αλιείς της ΕΕ στα ύδατα της Σκωτίας και της Αγγλίας για περιβαλλοντικούς λόγους (Μάρτιος 2024), καθώς το αμμόχελο αποτελεί μια σημαντική πηγή τροφής για μια σειρά θαλάσσιων ειδών. Τα πλοία της ΕΕ διατηρούσαν μέχρι τότε το 97% της ποσόστωσης για αλίευση αμμόχελου στα ύδατα του ΗΒ. Κατόπιν τούτων, η ΕΕ ενεργοποίησε τον μηχανισμό επίλυσης διαφορών της ΣΕΣ, χωρίς αποτέλεσμα, ενώ, τον Οκτώβριο του 2024, προσέφυγε στο διαιτητικό δικαστήριο για την επίλυση της διαφοράς.

Ενέργεια και Κλίμα

Όταν το ΗΒ αποχώρησε από την ΕΕ, υπήρχε σχετικά υψηλό επίπεδο ευθυγράμμισης τόσο σε θέματα ενέργειας όσο και σε ζητήματα κλιματικής αλλαγής. Και οι δύο πλευρές ήταν αλληλεξαρτώμενες από τις ενεργειακές διασυνδέσεις και το εμπόριο αλλά και φιλόδοξες έναντι των δεσμεύσεων για μείωση των εκπομπών στο καθαρό μηδέν έως το 2050. Επιπρόσθετα, και τα δύο μέρη υποστηρίζουν περισσότερο από ποτέ, αφενός το καθαρό αποτύπωμα των εγχώριων βιομηχανιών τους, αφετέρου την ανάπτυξη σχετικών τεχνολογιών (ΑΠΕ και ηλεκτρικά οχήματα). Ο πόλεμος στην Ουκρανία δημιούργησε ακόμη μεγαλύτερη αλληλεξάρτηση, ενισχύοντας την ανάγκη συνεργασίας για τον περιορισμό των ρωσικών εισαγωγών ορυκτών καυσίμων.

Ωστόσο, παρά τις δυνατότητες εμβάθυνσης της συνεργασίας μέσω της ΣΕΣ, η πρόοδος που καταγράφηκε ήταν μάλλον περιορισμένη για δύο κυρίως λόγους. Πρώτον, το ΗΒ και η ΕΕ δεν έχουν ακόμη καταφέρει να συνεργαστούν σε τομείς κοινού ενδιαφέροντος, όπως το εμπόριο ηλεκτρικής ενέργειας και τη ρύθμιση και ευθυγράμμιση της αγοράς άνθρακα. Δεύτερον, δεν υπάρχει σαφές καθορισμένο πλαίσιο που να διέπει τη μελλοντική συνεργασία σε τομείς προτεραιότητας, όπως η διπλωματία του κλίματος, η ενεργειακή ασφάλεια και η πράσινη βιομηχανική πολιτική. Εάν αυτές οι αποκλίσεις διαρκέσουν, το εμπόριο ΕΕ-ΗΒ αναμένεται να επηρεαστεί περαιτέρω, προσθέτοντας κόστος στις εξαγωγές του ΗΒ – δεδομένου ότι η τιμή του άνθρακα στην ΕΕ είναι υψηλότερη – και δημιουργώντας νέες εμπορικές τριβές και προς τις δύο κατευθύνσεις. Μόλις πρόσφατα, η κυβέρνηση του ΗΒ ανακοίνωσε την πρόθεσή της για επανασύνδεση του Συστήματος Εμπορίας Εκπομπών (ETS) του ΗΒ με το ETS της ΕΕ, με στόχο την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας της αγοράς άνθρακα και την ενδυνάμωση των διασυνοριακών προσπαθειών βιωσιμότητας.

Η ευρύτερη περιβαλλοντική πολιτική των Εργατικών αποσκοπεί στην ευθυγράμμιση των στρατηγικών κλίματος του ΗΒ και της ΕΕ, τοποθετώντας τη Βρετανία ως ενεργό συμμετέχοντα στις ευρωπαϊκές συζητήσεις περί βιωσιμότητας. Πέρα από την ενσωμάτωση του εμπορίου άνθρακα, η κυβέρνηση προωθεί στενότερη συνεργασία σε πρωτοβουλίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, όπως τα υπεράκτια έργα αιολικής ενέργειας και η ανάπτυξη πράσινου υδρογόνου. Συζητήσεις γίνονται επίσης για τη συνεργασία στην αειφόρο υποδομή και τα διασυνοριακά ενεργειακά δίκτυα, με στόχο τη δημιουργία ενός πιο ενοποιημένου ευρωπαϊκού ενεργειακού δικτύου. Αυτή η ενοποίηση αναμένεται να ανοίξει τον δρόμο για κοινές επενδύσεις σε έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, συμφωνίες ανταλλαγής τεχνολογίας και πρωτοβουλίες ανθεκτικότητας στην κλιματική αλλαγή.

Συμπεράσματα

Στη διάρκεια των πέντε ετών από το Brexit, η ηγεσία πλέον των Εργατικών, φαίνεται να επιθυμεί μια στενότερη εμβάθυνση των σχέσεων με την ΕΕ, κυρίως μέσω της ευθυγράμμισης του εμπορίου, της συνεργασίας στον τομέα της ασφάλειας για την ενίσχυση της γεωπολιτικής σταθερότητας και της συντονισμένης πολιτικής περιβάλλοντος για την προώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης.

Ωστόσο, όσο η κυβέρνηση τηρεί τις κόκκινες γραμμές της σχετικά με την τελωνειακή ένωση, την ενιαία αγορά και την ελευθερία της κίνησης, οι επιλογές παραμένουν περιορισμένες. Είναι σαφές ότι, εάν το ΗΒ επιθυμεί την «επαναφορά» των σχέσεων με την ΕΕ, θα πρέπει να είναι διατεθειμένο να προβεί και σε αναγκαίες παραχωρήσεις. Οι διαπραγματεύσεις δεν αναμένονται εύκολες, ενόψει μάλιστα συμπλήρωσης σημαντικών προθεσμιών, όπως η έναρξη εφαρμογής του μηχανισμού προσαρμογής των συνόρων άνθρακα (CBAM) της ΕΕ το 2026, το οποίο ενδέχεται να σημάνει νέους δασμούς σε μια σειρά από εξαγωγές αγαθών του ΗΒ (συμπεριλαμβανομένης της ηλεκτρικής ενέργειας) ή η επαναδιαπραγμάτευση των κεφαλαίων της ΣΕΣ για την ενέργεια και την αλιεία τον Ιούνιο του 2026.

Επιπλέον, παράλληλα με οποιεσδήποτε εξελίξεις όσον αφορά στις σχέσεις ΗΒ-ΕΕ, το ΗΒ χρειάζεται μια ολοκληρωμένη και καλά χρηματοδοτούμενη βιομηχανική στρατηγική. Στο ίδιο πνεύμα, η Πράσινη Βίβλος του 2035 επιδιώκει να τοποθετήσει το ΗΒ σε ηγετική θέση, όσον αφορά στην καινοτομία, στις υποδομές και στην καθαρή ενέργεια.

Σε κάθε περίπτωση, η επικείμενη πρώτη Σύνοδος Κορυφής ΗΒ-ΕΕ τον Μάιο τ.έ. εκτιμάται ότι θα δώσει μια νέα ώθηση στον επανακαθορισμό των διμερών σχέσεων, υπό την προϋπόθεση όμως της συμφωνίας επί συγκεκριμένων δεσμεύσεων (π.χ. μείωση των εμποδίων στο εμπόριο), οι οποίες θα περιορίσουν τον κίνδυνο υιοθέτησης μιας απλής διακήρυξης πολιτικών εξαγγελιών, άνευ περιεχομένου.