Εμπορικό έλλειμμα: Ποιοι παράγοντες εντείνουν την αβεβαιότητα

Η άνοδος των εμπορικών γεωπολιτικών εντάσεων και η εκτίμηση για τη συνέχιση των ασθενικών ρυθμών οικονομικής μεγέθυνσης των σημαντικών εμπορικών εταίρων της χώρας στην ΕΕ, όπως η Γερμανία, είναι οι δύο κυρίαρχοι παράγοντες που πυροδοτούν αυξημένη αβεβαιότητα σχετικά με τις επιδόσεις του εξωτερικού τομέα της ελληνικής οικονομίας. Αυτό επισημαίνουν οι αναλυτές της Alpha Bank στο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων της τράπεζας.

Ειδικότερα, σύμφωνα με την ανάλυση, το 2024, το έλλειμμα του Ισοζυγίου Τρεχουσών Συναλλαγών (ΙΤΣ) διευρύνθηκε σε 15,1 δισ. ευρώ, από 13,9 δισ. ευρώ το 2023, γεγονός που αποδίδεται σχεδόν εξ ολοκλήρου στην αύξηση του εμπορικού ελλείμματος (κατά 2,6 δισ.).

Αντίθετα, αυξημένα ήταν τα πλεονάσματα των ισοζυγίων υπηρεσιών (κατά 0,9 δισ. ευρώ) και δευτερογενών εισοδημάτων (κατά 0,8 δισ. ευρώ), ως απόρροια των υψηλών επιδόσεων του τουρισμού, που κατέγραψε νέο ρεκόρ ταξιδιωτικών εισπράξεων, και της αύξησης των καθαρών εισπράξεων από τους λοιπούς τομείς της οικονομίας -εκτός δηλαδή της Γενικής Κυβέρνησης.

Οι παράγοντες που συνέβαλαν, μεταξύ άλλων, στη διαμόρφωση του εμπορικού ελλείμματος είναι οι εξής:

1. Η φάση του οικονομικού κύκλου στην οποία βρίσκεται η ελληνική οικονομία. Μετά τη μεγάλη πτώση του 2020 εξαιτίας της πανδημίας, το ΑΕΠ της χώρας μας αυξάνεται ταχύτερα σε σύγκριση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Η ιδιωτική κατανάλωση παραμένει βασικός πυλώνας της οικονομικής μεγέθυνσης, με αποτέλεσμα την αυξημένη εισαγωγή καταναλωτικών αγαθών.
2. Η Ελλάδα είναι καθαρός εισαγωγέας ενέργειας, επιβαρυνόμενη κατ’ αυτόν τον τρόπο από τις υψηλότερες τιμές της, σε σύγκριση με τα προ της ενεργειακής κρίσης επίπεδα.
3. Η σημαντική ανάκαμψη των επενδύσεων, με αρωγούς τα έργα του Ταμείου Ανάκαμψης αλλά και εμβληματικά έργα (π.χ. Ελληνικό), κάτι που συνεπάγεται την αυξημένη εισαγωγή κεφαλαιουχικών αγαθών.

Αβεβαιότητα

Στην παρούσα συγκυρία, ωστόσο, η αβεβαιότητα σχετικά με τις επιδόσεις του εξωτερικού τομέα της ελληνικής οικονομίας είναι αυξημένη εξαιτίας των ακόλουθων παραγόντων:

Πρώτον, της ανόδου του εμπορικού γεωπολιτικών εντάσεων.

Δεύτερον, της εκτίμησης για συνέχιση των ασθενικών ρυθμών οικονομικής μεγέθυνσης των σημαντικών εμπορικών εταίρων της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, όπως η Γερμανία.

Πιο συγκεκριμένα, η πιθανή επιβολή δασμών από την κυβέρνηση των ΗΠΑ στις εισαγωγές προϊόντων από την ΕΕ-27 εγκυμονεί τόσο άμεσους, όσο και έμμεσους κινδύνους για τον εξωτερικό τομέα της Ελλάδας. Οι πρώτοι φαίνεται ότι είναι περιορισμένοι, ενώ οι δεύτεροι είναι σημαντικότεροι. Αναφορικά με τις άμεσες επιδράσεις, μολονότι οι ελληνικές εξαγωγές αγαθών προς τις ΗΠΑ έχουν αυξηθεί την τελευταία τριετία, το ποσοστό τους επί των συνολικών εξαγωγών παραμένει σχετικά χαμηλό.

Ειδικότερα, οι εξαγωγές της χώρας μας προς τις ΗΠΑ ανήλθαν σε 2,4 δισ. ευρώ το 2024, με το 23% αυτών να αφορούν εξαγωγές ορυκτών καυσίμων, ενώ ακολούθησαν τα τρόφιμα -κυρίως φρούτα και λαχανικά- και τα βιομηχανικά προϊόντα.

Από το 2022, οι ελληνικές εξαγωγές αγαθών προς τις ΗΠΑ υπερβαίνουν τα Ευρώ 2 δισ., όταν την περασμένη δεκαετία διαμορφώθηκαν σε 1,1 δισ. ευρώ κατά μέσο όρο.

Ωστόσο, το ποσοστό τους επί των συνολικών εξαγωγών αγαθών της χώρας παραμένει σχετικά χαμηλό (4,8%), μολονότι και αυτό βρίσκεται σε ανοδική πορεία.

Σημειώνεται ότι, από το 2011 (με εξαίρεση το 2022), η Ελλάδα διατηρεί πλεονασματικό εμπορικό ισοζύγιο με τις ΗΠΑ, το οποίο το 2024 διαμορφώθηκε περίπου σε Ευρώ 0,25 δισ.

Οι έμμεσες επιδράσεις είναι σημαντικότερες και σχετίζονται με τον αντίκτυπο που θα έχει η πιθανή επιβολή δασμών σε ευρωπαϊκά κράτη με έντονη εξαγωγική δραστηριότητα στις ΗΠΑ (Γερμανία και Ιταλία), τα οποία, παράλληλα, αποτελούν και βασικούς εμπορικούς εταίρους της Ελλάδας και κύριες χώρες προέλευσης της εισερχόμενης τουριστικής κίνησης.

Συγκεκριμένα, η Γερμανία και η Ιταλία διατηρούν σημαντικά εμπορικά πλεονάσματα με τις ΗΠΑ, τα οποία για το 2024 ανήλθαν σε Ευρώ 92 δισ. και Ευρώ 39 δισ. αντίστοιχα, αντιπροσωπεύοντας μαζί με το εμπορικό πλεόνασμα της Ιρλανδίας (51 δισ. ευρώ) περίπου το 92% του συνολικού εμπορικού πλεονάσματος της ΕΕ-27 έναντι των ΗΠΑ (198 δισ. ευρώ). Επιπρόσθετα, το 10,5% των ελληνικών εξαγωγών αγαθών κατευθύνθηκε το 2024 στην Ιταλία και το 7,1% στη Γερμανία, με τις δύο χώρες να αποτελούν διαχρονικά από τις κυριότερες τουριστικές αγορές για τη χώρα μας. Κατά συνέπεια, ενδεχόμενη επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας στις χώρες αυτές αναμένεται να επηρεάσει αρνητικά τις ελληνικές εξαγωγές αγαθών και υπηρεσιών.

Ελλειμμα Ισοζυγίου Αγαθών και ο «χρηματοδοτικός» ρόλος των ταξιδιωτικές εισπράξεων

Το έλλειμμα του ισοζυγίου αγαθών αυξήθηκε το περασμένο έτος σε 35,7 δισ. ευρώ, έναντι 33 δισ. ευρώ το 2023, με τη διεύρυνση να προέρχεται κατά Ευρώ 0,6 δισ. από την αύξηση του ελλείμματος του ισοζυγίου καυσίμων και κατά 2,1 δισ. ευρώ από τη διεύρυνση του ελλείμματος του ισοζυγίου αγαθών εκτός καυσίμων. Παρά το γεγονός ότι οι εισαγωγές αγαθών συνεχίζουν να αυξάνονται τόσο για καταναλωτικούς, όσο και για επενδυτικούς σκοπούς, είναι αξιοσημείωτη η άνοδος της αξίας των ελληνικών εξαγωγών τα τελευταία χρόνια.

Συγκεκριμένα, παρά τη μικρή υποχώρηση το 2024, έχουν διπλασιαστεί σε σύγκριση με την προηγούμενη δεκαετία, γεγονός που οφείλεται τόσο στις εξαγωγές καυσίμων, όσο και στις εξαγωγές αγαθών εκτός καυσίμων. Παράλληλα, η συνεισφορά του τουρισμού στον περιορισμό του ελλείμματος του ΙΤΣ είναι σημαντική, με τις ταξιδιωτικές εισπράξεις να αυξάνονται κατά 5,4% το 2024, καλύπτοντας το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου κατά 61%. Το τελευταίο αυτό ποσοστό, το οποίο μειώθηκε σημαντικά κατά τη διάρκεια της πανδημικής και ενεργειακής κρίσης, έχει ανακάμψει σημαντικά, μολονότι δεν έχει επανέλθει στα προ της πανδημίας επίπεδα.

Σύμφωνα με τις προβλέψεις της Τράπεζας της Ελλάδος, το έλλειμμα του ΙΤΣ αναμένεται να υποχωρήσει στο 6% του ΑΕΠ το 2025 και στο 5,2% του ΑΕΠ το 2026, έναντι εκτίμησης για 6,5% του ΑΕΠ το 20241.