Κληρονομιές: Περισσότερος πλούτος για λιγότερους

«O πιο σίγουρος τρόπος να γίνει κανείς πλούσιος δεν είναι η σκληρή δουλειά, αλλά ο γάμος με το κατάλληλο πρόσωπο». Όποιος έχει διαβάσει το μυθιστόρημα της Τζέιν Οστιν «Περηφάνια και Προκατάληψη αντιλαμβάνεται τι σήμαιναν οι «τέσσερις ή πέντε χιλιάδες το χρόνο» του κυρίου Μπίνγκλεϊ. Ο κύριος Μπίνγκλεϊ ήταν κληρονόμος. Κάπως έτσι περιγράφει το πως αρχίζουν να μοιάζουν οι ανεπτυγμένες χώρες σε άρθρο του ο Economist.

Αν και όπως εξηγεί οι κυβερνητικές στατιστικές υπηρεσίες δεν δημοσιεύουν σχεδόν καθόλου στοιχεία για τις κληρονομιές, καθώς οι έρευνές τους δεν είναι επαρκώς εξοπλισμένες για την καταγραφή τεράστιων, εφάπαξ πληρωμών, εντούτοις συγκέντρωσε ακαδημαϊκές εκτιμήσεις σχετικά με την ετήσια «ροή κληρονομιών» – την αξία όσων οι άνθρωποι μεταβιβάζουν στους κληρονόμους σε έργα τέχνης, μετρητά, ακίνητα και παρόμοια – για μια σειρά χωρών.

Το 1900 η αξία των κληρονομιών ξεπερνούσε το 20% του ΑΕΠ σε ορισμένες χώρες, καθώς οι άνθρωποι κληροδοτούσαν τεράστια χαρτοφυλάκια μετοχών και περιουσίες.

Στη συνέχεια, η αξία των κληρονομιών μειώθηκε τον 20ό αιώνα, πριν επανέλθει πρόσφατα. Στα τέλη της δεκαετίας του 2010 οι κληρονομιές άξιζαν κατά μέσο όρο το 10% του ΑΕΠ. Φέτος οι άνθρωποι σε όλο τον πλούσιο κόσμο θα κληρονομήσουν περίπου $6 τρισ.

Σε πολλές χώρες αυξάνεται επίσης το ποσοστό του πλούτου που προέρχεται από κληρονομιά. Η τράπεζα UBS εκτιμά ότι το 2023, 53 άνθρωποι θα γίνουν δισεκατομμυριούχοι κληρονομώντας χρήματα, όχι πολύ λιγότεροι από τους 84 που θα γίνουν δισεκατομμυριούχοι δουλεύοντας.

Ως ποσοστό της εθνικής παραγωγής, οι ετήσιες γαλλικές κληρονομιές έχουν διπλασιαστεί από τη δεκαετία του 1960. Στη Γερμανία έχουν σχεδόν τριπλασιαστεί από τη δεκαετία του 1970.

Στη Βρετανία είναι δύο φορές πιο σημαντικές, σε σχέση με το εισόδημα, για όσους γεννήθηκαν τη δεκαετία του 1980 από ό,τι για την προηγούμενη γενιά. Οι κληρονομιές στην Ιταλία αξίζουν σήμερα περισσότερο από το 15% του ΑΕΠ.

Μόνο η Ιρλανδία φαίνεται να αντιστέκεται  σε αυτή την τάση καθώς αφού οι κληρονομίες είναι ελάχιστες. και δεν έχουν αυξηθεί πολύ τα τελευταία χρόνια.

Σήμερα οι φόροι κληρονομιάς αντιπροσωπεύουν πολύ λιγότερο από το 1% των κυβερνητικών εσόδων στις πλούσιες χώρες

Λιγότεροι κληρονόμοι, περισσότερος πλούτος

Στην Αμερική σήμερα, για κάθε 100 δολάρια που πληρώνουν οι εργοδότες ετησίως σε μισθούς, οι θανόντες αφήνουν πίσω τους 20 δολάρια.

Το μέσο μέγεθος της οικογένειας έχει μειωθεί απότομα τα τελευταία χρόνια. Μια συγκεκριμένη κληρονομιά κατανέμεται επομένως σε λιγότερους ανθρώπους, επισημαίνει ο Economist.

Χρησιμοποιώντας βρετανικά δεδομένα, εκτιμά ότι τις τελευταίες δεκαετίες η μείωση των γεννήσεων θα αυξήσει το ποσό που πηγαίνει στον μέσο κληρονόμο κατά περίπου 60.000 λίρες (75.000 δολάρια), ή 24%. «Το να έχεις έναν αδελφό ή μια αδελφή μπορεί να είναι ωραίο, αλλά έχει κάποιο τίμημα», σχολιάζει ο Economist.

Η μείωση των φόρων κληρονομιάς αυξάνει επίσης το μερίδιο της περιουσίας που μπορεί να διατηρεί ένας κληρονόμος.

Στις αρχές του 20ού αιώνα, τα έσοδα από τους φόρους κληρονομιάς αντιπροσώπευαν ένα σημαντικό κομμάτι των συνολικών φορολογικών εσόδων στην Αμερική και τη Βρετανία.

Αλλά στο δεύτερο μέρος του αιώνα, οι πολιτικοί στράφηκαν εναντίον των φόρων. Ορισμένοι επηρεάστηκαν από την άσκηση πίεσης. Άλλοι φοβήθηκαν ότι, σε έναν παγκοσμιοποιημένο κόσμο, οι φόροι επί του πλούτου θα ωθούσαν τους πλούσιους να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους.

Σήμερα οι φόροι κληρονομιάς αντιπροσωπεύουν πολύ λιγότερο από το 1% των κυβερνητικών εσόδων στις πλούσιες χώρες. Αρκετές χώρες, όπως η Αυστραλία, ο Καναδάς, η Ινδία, η Νορβηγία και η Ρωσία, τους έχουν καταργήσει εντελώς. Περισσότερες από 20 αμερικανικές πολιτείες κατήργησαν τους φόρους μεταβίβασης περιουσιακών στοιχείων μεταξύ 1976 και 2000.

Στα τέλη της δεκαετίας του 2010 οι κληρονομιές άξιζαν κατά μέσο όρο το 10% του ΑΕΠ. Φέτος οι άνθρωποι σε όλο τον πλούσιο κόσμο θα κληρονομήσουν περίπου $6 τρισ.

Δημογραφικές αλλαγές

Η άνοδος της κληρονομιάς αντανακλά τρεις παράγοντες: την αύξηση του πλούτου, την αλλαγή της δημογραφίας και την επιβράδυνση της οικονομικής ανάπτυξης. Μετά τον πρώτο και τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, η αξία του πλούτου, σε σχέση με το εθνικό εισόδημα, κατέρρευσε. Πολλά από τα κτίρια της Ευρώπης καταστράφηκαν. Ο υψηλός πληθωρισμός μείωσε την αξία των μετρητών και των κρατικών ομολόγων. Οι πολιτικοί ανέπτυξαν μια προτίμηση για βαριά φορολογία του πλούτου και εθνικοποιήσεις.

Έκτοτε, η κατοικία, ειδικότερα, έχει γίνει πιο πολύτιμη, εν μέρει λόγω των περιοριστικών πολιτικών σχεδιασμού, οι οποίες περιορίζουν την προσφορά. Η αξία των κτιρίων που ανήκουν στους Βρετανούς αυξήθηκε από λίγο πάνω από 1 τρις λίρες (130% του ΑΕΠ) στα μέσα της δεκαετίας του 1990 σε λίγο κάτω από 7 τρισ λίρες (270% του ΑΕΠ) τα τελευταία χρόνια. Οι φόροι περιουσίας δεν είναι πλέον δημοφιλείς, τα χρηματιστήρια έχουν φανταστικές επιδόσεις, ενώ ο πληθωρισμός, τουλάχιστον μέχρι πρόσφατα, ήταν χαμηλός.

Ο δεύτερος παράγοντας είναι το δημογραφικό. Οι baby-boomers συγκέντρωσαν τον πλούτο, καθώς ενηλικιώθηκαν ακριβώς τη στιγμή που οι τιμές των κατοικιών και οι χρηματιστηριακές αγορές άρχισαν να εκτοξεύονται. Οι Γερμανοί άνω των 65 ετών, που αποτελούν το ένα πέμπτο του πληθυσμού, κατέχουν το ένα τρίτο του πλούτου της χώρας. Οι Αμερικανοί baby-boomers, που αποτελούν επίσης το ένα πέμπτο του πληθυσμού της χώρας τους, κατέχουν το ήμισυ του καθαρού πλούτου της, ήτοι 82 τρισ. δολάρια . Τώρα οι boomers αρχίζουν να πεθαίνουν, αφήνοντας μεγάλες περιουσίες στους κληρονόμους τους.

Τυχεροί Ιρλανδοί

Η οικονομική ανάπτυξη είναι ο τρίτος παράγοντας. Το 2014 ο Thomas Piketty της Σχολής Οικονομικών του Παρισιού και ο Gabriel Zucman, τότε της Σχολής Οικονομικών του Λονδίνου, παρουσίασαν στοιχεία που αποδεικνύουν ότι οι χώρες με αργή ανάπτυξη συσσωρεύουν περισσότερο πλούτο, σε σχέση με το εθνικό εισόδημα.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του Economist, οι ταχύτερα αναπτυσσόμενες χώρες, όπως η Αμερική και η Ιρλανδία, φαίνεται να πλήττονται λιγότερο από την κληρονομιά σε σύγκριση με τις πιο αργά αναπτυσσόμενες, όπως η Γερμανία και η Ιταλία.

Η έκρηξη των κληρονομιών θα δημιουργήσει ιδιαίτερες ανισότητες στην αγορά κατοικίας, είτε οι μεταβιβάσεις πλούτου γίνονται κατά τη διάρκεια του θανάτου είτε κατά τη διάρκεια της ζωής. Έρευνα της Legal & General, μιας εταιρείας χρηματοοικονομικών υπηρεσιών, για την Αμερική δείχνει ότι αν η «Τράπεζα της μαμάς και του μπαμπά» ήταν επιχείρηση, θα ήταν μεταξύ των δέκα μεγαλύτερων δανειστών ενυπόθηκων δανείων.