Σούπερ μάρκετ: Πώς «αμύνονται» οι μικροί παίκτες στην επέλαση των μεγάλων αλυσίδων

Η συγκέντρωση του κλάδου των σούπερ μάρκετ έχει αποδυναμώσει τους άλλοτε κραταιούς προμηθευτικούς οργανισμούς των μικρών και μεσαίων αλυσίδων. Ωστόσο όμως σε πείσμα των καιρών αρκετοί από αυτούς έχουν επιβιώσει και συνεχίζουν να προσφέρουν ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα στα μέλη τους.

Έστω κι αν πολλές φορές η εμπορική συμπεριφορά αρκετών εκ των μελών τους δεν είναι ορθολογική και συμβατή με τις δεσμεύσεις που έχουν αναλάβει έναντι των συνεταιρισμών στους οποίους ανήκουν – «αγοράζουν απ’ όπου βρουν» σημειώνει χαρακτηριστικά παράγων της συγκεκριμένη κατηγορίας.

Οι πιέσεις των μεγάλων της αγοράς για όλο και περισσότερες παροχές, πίεζαν ασφυκτικά τους «μικρούς» και τους «μεσαίους» του κλάδου

Η δύναμη πυρός του 1,5 δισ. ευρώ

Όμως η συνολική αγοραστική τους δύναμη δεν είναι καθόλου ευκαταφρόνητη. Υπολογίζεται σε περίπου 1,5 δισ. ευρώ. Αλλά κι αυτό το ποσό έχει μικρή σημασία, σε τελική ανάλυση. Διότι η πολυδιάσπαση που επικρατεί δεν μπορεί να το μετατρέψει σε «δύναμη πυρός». Και το μόνο που απομένει είναι η καταγραφή του ως «μερίδιο αγοράς»!

Οι περισσότεροι εξ αυτών των συνεταιρισμών «γεννήθηκαν» στη δεκαετία του 1990. Οι τότε μεγάλες αλυσίδες της εποχής «κάλπαζαν» στην αγορά αυξάνοντας μήνα με τον μήνα το δίκτυο των καταστημάτων τους. Οι συγκρούσεις με τους προμηθευτές τους έχουν αφήσει εποχή.

Η πίεση για περισσότερες παροχές

Οι πιέσεις των μεγάλων της αγοράς για όλο και περισσότερες παροχές, πίεζαν ασφυκτικά τους «μικρούς» και τους «μεσαίους» του κλάδου. Η σύμπραξη των τελευταίων για να αποκτήσουν μία υπολογίσιμη δύναμη αγορών και να μπορέσουν να διεκδικήσουν ορισμένα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα και να «σταθούν» στην αγορά ήταν μονόδρομος.

Στη διάρκεια των περίπου τριάντα τελευταίων χρόνων δημιουργήθηκαν αρκετοί προμηθευτικοί συνεταιρισμοί στην ελληνική αγορά. Υπήρξαν «διασπάσεις» και «ενοποιήσεις» ανάλογα με τις ομάδες συμφερόντων που επικρατούσαν στον κάθε προμηθευτικό όμιλο.

Παράλληλα αρκετές επιχειρήσεις, εν τω μεταξύ, μεγάλωσαν και δεν είχαν κανένα λόγο να συμμετέχουν στους συνεταιρισμούς και να προσφέρουν στους μικρότερους του ιδίου ομίλου τα ανταγωνιστικά οφέλη που οι ίδιοι αποσπούσαν από το μέγεθος τους.

Το μπαράζ εξαγορών

Από την άλλη πλευρά τα διαδοχικά κύματα συγκέντρωσης της αγοράς – δηλαδή οι αλλεπάλληλες εξαγορές μικρού και μεσαίου αλυσίδων σούπερ μάρκετ – αποδυνάμωσαν τους ομίλους. Η δύναμη των αγορών που διέθεταν στο παρελθόν και κυρίως προ του ξεσπάσματος οικονομικής κρίσης, χάθηκε.

Η αποδυνάμωση του καταναλωτικού εισοδήματος ανέδειξε ως αποφασιστικό κριτήριο της καταναλωτικής συμπεριφοράς το ύψος των τιμών των προϊόντων – δηλαδή οι μεγάλες αλυσίδες ήταν σαφώς φθηνότερες από τις μικρές ή μικρότερες.

Η περίοδος της βαθιάς κρίσης

Η περίοδος της κρίσης και τα χρόνια που ακολούθησαν περιόρισε αποφασιστικά το μερίδιο τους στην αγορά. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι στις περιοχές της Αττικής και της Θεσσαλονίκης, είναι ελάχιστη η παρουσία μικρών αλυσίδων.

Η κυριαρχία των 7 – 8 μεγάλων αλυσίδων του κλάδου είναι απόλυτη! Ωστόσο ακόμη υπάρχουν εκτός των δύο προαναφερόμενων περιοχών μικρές τοπικές αλυσίδες σούπερ μάρκετ – οι περισσότερες εξ αυτών διαθέτουν μικρού μεγέθους καταστήματα, κινούνται στο εύρος από 300 τμ ως και 50 τμ.

Εχουν περιοριστεί – οι περισσότερες εξ αυτών – στην επαρχία και όχι κατ’ ανάγκη στις πρωτεύουσες των νομών. Στην «βαθειά επαρχία»!

Ο ΕΛΟΜΑΣ και η σύγκριση με τον Γαλαξία

Από τις πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις – ίσως και εμβληματικές – προμηθευτικών συνεταιρισμών είναι ο ΕΛΟΜΑΣ. Για πολλά χρόνια – μετά από το 1994 που δημιουργήθηκε – ήταν υπολογίσιμο μέγεθος στον κλάδο των σούπερ μάρκετ. Και δεσπόζουσα φυσιογνωμία του για πολλά χρόνια ήταν ο πρόεδρος του ΣΥΝ.ΚΑ – πρώην ΙΝΚΑ – κ. Απόστολος Αλεξάκης.

Τώρα πλέον είναι συνεργάτης της Μασούτης ΑΕ. Και μεταξύ των μελών του υπήρξαν αρκετές μεγάλες τοπικές αλυσίδες, που ωστόσο αναπτύχθηκαν εν συνεχεία και απέκτησαν ακόμη και πανελλαδική διάσταση – Προμηθευτική, ΣΥΝΚΑ, Βερούκας, Κρητικός, Αρβανιτίδης, ήταν μερικές από αυτές. Άλλες εξαγοράστηκαν κι άλλες μεγάλωσαν και αποχώρησαν.

Σήμερα ο ΕΛΟΜΑΣ διαθέτει στη δύναμη του 24 τοπικές αλυσίδες με συνολικά 269 καταστήματα και συνεχίζει βεβαίως να είναι ο μεγαλύτερος προμηθευτικός συνεταιρισμός. Η δύναμη αγορών του, που άλλοτε υπολογίζονταν ακόμη στα 1,5 δισ. ευρώ, έχει κι αυτή συρρικνωθεί – εκτιμάται περί τα 500 εκατ. ευρώ. Δηλαδή η δύναμη του είναι στην ίδια τάξη μεγέθους με τις πωλήσεις του μικρότερης εκ των μεγάλων αλυσίδων της αγοράς, της Πέντε ΑΕ.

Η Ελληνική Διατροφή

Στην επόμενη θέση – κι αυτό είναι σημείο των καιρών – βρίσκεται η Ελληνική Διατροφή. Είναι από τις πιο ενδιαφέρουσες περιπτώσεις, δεδομένου ότι συγκροτείται – κυρίως – από τοπικούς προμηθευτικούς συνεταιρισμούς παντοπωλών!

Πρόκειται για συνεταιρισμούς που δραστηριοποιούνται στη Θεσσαλία με περίπου 160 καταστήματα, στη Δυτική Μακεδονία με 53 καταστήματα, την Κεντρική Μακεδονία, τη Θράκη, στη Σκιάθο, στη Κεφαλονιά, την Αργολίδα και την Κρήτη. Συνολικά διαθέτει περί τα 350 καταστήματα, συνεργάζεται με 120 προμηθευτικές εταιρείες, το μέγεθος των καταστημάτων της είναι 150 τμ με 200 τμ και η δύναμη των αγορών εκτιμάται περί τα 240 εκατ. ευρώ.

Ο ΕΛΕΤΑ, ο Αστέρας… και ο Κρητικός

Από εκεί και μετά η ανίχνευση των άλλων – εν λειτουργία – προμηθευτικών συνεταιρισμών είναι αρκετά δύσκολη. Κυρίως διότι δεν είναι σαφής η σχέση που έχουν με άλλες αλυσίδες, όπως επίσης και οι «διασπάσεις» που έχουν προκύψει. Επί παραδείγματι ο ΕΛΕΤΑ, που δημιουργήθηκε το 1998 – ένας οργανισμός μικρών τοπικών επιχειρήσεων – μαζί με τον «Αστέρα» συνεργάζονται με την αλυσίδα Κρητικός.

Πρόκειται για ένα ιδιότυπο φραντσάιζ. Διαθέτει – κατ΄ εκτίμηση – 250 με 300 καταστήματα. Αλλά και σ΄αυτή την περίπτωση υπήρξε «διάσπαση» – ένα τμήμα του «Αστέρα», που δημιουργήθηκε το 1993, συνέχισε μόνο του και διαθέτει 100 με 150 καταστήματα, με μέσο μέγεθος 250 τ.μ. με 350 τ.μ.

Οι μάχες οπισθοφυλακών

Η Πράξις – πρόκειται για διάσπαση του ΕΛΕΤΑ – έχει ισχυρή παρουσία στον Εβρο, αλλά και γενικότερα στην περιοχή της Θράκης, όπως επίσης στη Δυτική και Νότιο Ελλάδα. Εκτιμάται ότι η δύναμη του αποτελείται από 120 ως 150 καταστήματα.

Υπάρχουν όμως κι άλλοι μικρότερης αγοραστικής δύναμης συνεταιρισμοί, που λειτουργούν σ΄ όλο το εύρος της ελληνικής επαρχίας – εκτός των πόλεων – προσπαθώντας να επιβιώσουν μέσα σε ένα κατά τεκμήριο «αφιλόξενο» και εξαιρετικά ανταγωνιστικό περιβάλλον. Σε πολλές περιπτώσεις πρόκειται για «μάχες οπισθοφυλακών».