Ποιο είναι το κόστος της γήρανσης του πληθυσμού;

Σε μελέτες διεθνών επενδυτικών και άλλων χρηματοοικονομικών οίκων, η γήρανση του πληθυσμού παρουσιάζεται ως η μεγαλύτερη δημοσιονομική απειλή των χωρών της Ευρώπης.

Και αυτό επειδή ο πληθυσμός των κρατών-μελών της Ευρώπης (ΕΕ-27) σε ηλικία εργασίας (15 – 64 ετών) εκτιμάται ότι  θα μειωθεί κατά έξι ποσοστιαίες μονάδες (από 58,6% το 2023 σε 52,6% το 2050) και σε επτά  ποσοστιαίες μονάδες (51,6%) μέχρι το 2070.

Παράλληλα, ο πληθυσμός άνω των 65 ετών εκτιμάται ότι  θα αυξηθεί κατά 7,8 ποσοστιαίες μονάδες μέχρι το 2050 (από 21,2% το 2023 σε 29% μέχρι το 2050) και κατά 9,3 μονάδες μέχρι το 2070 (30,5%).

Η παρουσίαση αυτών των ποσοτικών πληθυσμιακών στοιχείων αναδεικνύει ως συμπέρασμα ότι η αλλαγή στη πληθυσμιακή δομή θα έχει ως αποτέλεσμα την γήρανση του πληθυσμού, η οποία θα απειλήσει την μελλοντική δημοσιονομική ισορροπία των χωρών της Ευρώπης, επιβαρύνοντας τους προϋπολογισμούς τους με υπέρογκο δημοσιονομικό κόστος.

Δημοσιονομικό κόστος που θα προκύψει από την αυξημένη, όπως υποστηρίζεται, χρηματοδότηση των συνταξιοδοτικών συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης και των δημόσιων συστημάτων υγείας.

Έτσι τίθεται το ερώτημα: είναι πράγματι τόσο μεγάλη η απειλή του κόστους της γήρανσης του πληθυσμού όσο παρουσιάζεται;

Σύμφωνα με την μελέτη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την γήρανση του πληθυσμού, η συνταξιοδοτική δαπάνη στο σύνολο των χωρών της Ευρώπης θα αυξηθεί κατά μόλις 0,4 ποσοστιαίες μονάδες μέχρι το 2070 (από 11,4% το 2023 σε 11,8% το 2070) και την ίδια ακριβώς αύξηση θα παρουσιάσει η δαπάνη των δημόσιων συστημάτων υγείας  κατά  το ίδιο χρονικό διάστημα (από 6,9% το 2023 σε 7,3% το 2070).

Αναφορικά  με την Ελλάδα, η απειλή της γήρανσης του πληθυσμού παρουσιάζεται  ότι  θα οδηγήσει σε ανισορροπία τους μελλοντικούς κρατικούς προϋπολογισμούς με υπέρογκες  δημόσιες χρηματοδοτήσεις για το αναδιανεμητικό συνταξιοδοτικό σύστημα κοινωνικής ασφάλισης και για το δημόσιο σύστημα υγείας.

Από την άποψη αυτή είναι  ενδιαφέρον  να σημειωθεί  ότι, σύμφωνα με τις δημογραφικές προβολές της Eurostat, ο πληθυσμός της χώρας μας θα μειωθεί από 10,4 εκατ. κατοίκους το 2024  σε 8,9 εκατ. κατοίκους  μέχρι το 2050 και σε 7,8 εκατ. μέχρι το 2070.

Αντίστοιχα, ο πληθυσμός των ατόμων σε ηλικία εργασίας θα μειωθεί κατά 8,5 ποσοστιαίες μονάδες μέχρι το 2070 (από 58,5% το 2023 σε 50% το 2070) και ο πληθυσμός άνω των 65 ετών θα αυξηθεί στο ίδιο διάστημα κατά 10,2 ποσοστιαίες μονάδες (από 22,8% το 2023 σε 33% το 2070). Σε αυτό το δημογραφικό περιβάλλον της γήρανσης του πληθυσμού, σύμφωνα με την μελέτη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (AWG 2024) η συνταξιοδοτική δαπάνη όχι μόνο δεν θα αυξηθεί, αλλά θα μειωθεί κατά 2,5 ποσοστιαίες μονάδες στο διάστημα 2023 – 2070, από 14,5% σε 12% του ΑΕΠ και η δαπάνη του κρατικού προϋπολογισμού (κρατική επιχορήγηση) θα μειωθεί κατά 2,3 ποσοστιαίες μονάδες από 6,8% του ΑΕΠ το 2023 σε 4,5% το 2070, ενώ αντίστοιχα η δαπάνη για το δημόσιο σύστημα υγείας θα αυξηθεί κατά μόλις 0,5 ποσοστιαίες μονάδες από 5,4% σε 5,9% του ΑΕΠ.

Από τη προαναφερόμενη ανάλυση διαπιστώνεται με τον πιο εύληπτο τρόπο ότι τα δημοσιονομικά της χώρας μας όχι μόνο δεν θα απειληθούν από την γήρανση του πληθυσμού αλλά η συνολική κρατική δαπάνη θα βαίνει μειούμενη, ενώ για το σύνολο των χωρών της Ευρώπης η επιβάρυνση θα είναι μόλις 0,5 ποσοστιαίες μονάδες τόσο για τα συνταξιοδοτικά  αναδιανεμητικά συστήματα, όσο και για τα συστήματα υγείας.

Κατά συνέπεια, η διαπίστωση των διεθνών επενδυτικών και χρηματοοικονομικών οίκων ότι θα επιβαρυνθούν υπέρμετρα οι κρατικοί προϋπολογισμοί λόγω της γήρανσης του πληθυσμού, οποία, κατά βάση, στηρίζεται στην απλή παρατήρηση του περιορισμού του πληθυσμού των ατόμων σε ηλικία εργασίας, δεν ευσταθεί και δεν αποδεικνύεται από την στατιστική, δημογραφική και οικονομική ανάλυση.

Κι αυτό συμβαίνει για δύο κυρίως λόγους: α) τα περισσότερα αναδιανεμητικά συνταξιοδοτικά συστήματα στην Ευρώπη, όπως και στην χώρας μας, έχουν συνδέσει το όριο ηλικίας συνταξιοδότησης με το προσδόκιμο ζωής και για αυτό το κόστος της γήρανσης παραμένει σχεδόν σταθερό (για την χώρας μειώνεται όπως προαναφέρθηκε) και β) μπορεί όσο αυξάνεται το προσδόκιμο ζωής να αυξάνεται ο πληθυσμός άνω των 65 ετών ως πλήθος, όμως όταν αυξάνεται το προσδόκιμο ζωής σημαίνει ότι μειώνεται η πιθανότητα θανάτου κι αυτό με την σειρά του σημαίνει ότι ο πληθυσμός είναι πιο υγιής, άρα μπορεί από την μια πλευρά να αυξάνεται το κόστος της υγειονομικής περίθαλψης λόγω του αυξημένου πληθυσμού άνω των 65 ετών όμως αυτή η αύξηση αντισταθμίζεται από το γεγονός ότι αυτός ο πληθυσμός είναι πιο υγιής αφού ζει περισσότερα χρόνια,  μειώνοντας  την κρατική δαπάνη για υγειονομική περίθαλψη.

Στην χώρα μας το κόστος της γήρανσης του πληθυσμού  στο συνταξιοδοτικό σύστημα κοινωνικής ασφάλισης, σε έρευνά μας  εκτιμήθηκε  σε  55 δις ευρώ σε παρούσες αξίες την περίοδο 2023 – 2070, στην περίπτωση που το όριο ηλικίας συνταξιοδότησης παραμείνει σταθερό στα 67 και δεν αυξηθεί στα 73 χρόνια το 2070. Τούτων δοθέντων, αναδεικνύεται  με τον πιο εύληπτο  τρόπο ότι  η απειλή του κόστους της γήρανσης, όπως παρουσιάζεται από τους διεθνείς επενδυτικούς και  χρηματοοικονομικούς οίκους, εντάσσεται στην στρατηγική αντικατάστασης των αναδιανεμητικών συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης από τα ατομικά κεφαλαιοποιητικά συνταξιοδοτικά συστήματα προκειμένου να χρηματοδοτηθούν μελλοντικά οι κεφαλαιαγορές από τις αποταμιεύσεις των ασφαλισμένων και να συρρικνωθούν σημαντικά οι παρεχόμενες  παροχές σύνταξης και υγείας  των αντίστοιχων  δημόσιων συστημάτων  των  κρατών-μελών  της Ευρωπαϊκής  Ένωσης.

Ο Σάββας Γ. Ρομπόλης είναι Ομότ. Καθηγητής  Παντείου  Πανεπιστημίου

Ο Βασίλειος Γ. Μπέτσης είναι Δρ. Παντείου  Πανεπιστημίου