ΑΠΕ: Ο καταιγισμός έργων «φρακάρει» τα ηλεκτρικά δίκτυα έως το 2033

Νέο θεσμικό πλαίσιο με πολύ αυστηρούς όρους για τη χορήγηση όρων σύνδεσης με το ηλεκτρικό δίκτυο στα νέα έργα ΑΠΕ (Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας) επεξεργάζεται ο ΑΔΜΗΕ. Κι αυτό γιατί το …μποτιλιάρισμα στον ηλεκτρικό χώρο θέτει «φρένο» στην ανάπτυξη νέων αιολικών και φωτοβολταϊκών σταθμών. Είναι χαρακτηριστικό ότι η κράτηση δυναμικότητας (reserved capacity) έχει ήδη εξαντλήσει τη χωρητικότητα των δικτύων έως το 2033, όπως ανέφερε χαρακτηριστικά χθες ο αντιπρόεδρος του ΑΔΜΗΕ κ. Ιωάννης Μάργαρης μιλώντας στην ημερίδα της WindEurope και της ΕΛΕΤΑΕΝ για την «Πρόσβαση στο Δίκτυο για τα Αιολικά Πάρκα».

Το υπό επεξεργασία σχέδιο, που διαμορφώνεται σε συνεργασία με το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ), τη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας και άλλους αρμόδιους φορείς, αναμένεται ότι θα είναι έτοιμο για να παρουσιαστεί σε λίγους μήνες και θα θέτει περιορισμούς. Σύμφωνα με τον κ. Μάργαρη, δεν είναι δυνατό να συνδεθούν στο δίκτυο όλες οι αιτήσεις για έργα ΑΠΕ διότι δεν υπάρχει ο απαιτούμενος ηλεκτρικός χώρος, ούτε μπορεί το δίκτυο να επεκτείνεται επ΄ αόριστον, όσο απαιτεί η ζήτηση.

Όπως επεσήμανε, το 2017 οι επενδύσεις στην ανάπτυξη και αναβάθμιση του συστήματος μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας ήταν 70 εκατομμύρια ευρώ ενώ πλέον επενδύονται 700 εκατομμύρια ευρώ ετησίως. Ωστόσο, παρά τον δεκαπλασιασμό των επενδύσεων, τα δίκτυα δεν επαρκούν για την εξυπηρέτηση του όγκου των αιτήσεων έργων για όρους σύνδεσης, τόνισε ο αντιπρόεδρος του Διαχειριστή του συστήματος μεταφοράς ρεύματος.

Ήδη στην Ελλάδα βρίσκονται σε λειτουργία έργα ΑΠΕ συνολικής ισχύος 15 GW, εκ των οποίων περίπου τα μισά είναι συνδεδεμένα στο σύστημα του ΑΔΜΗΕ και τα υπόλοιπα στο δίκτυο διανομής του ΔΕΔΔΗΕ. Επιπλέον, σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσίασε ο Ειδικός Ενεργειακός Σύμβουλος του Πρωθυπουργού κ, Νίκος Τσάφος, υπάρχουν αιτήσεις από ΑΠΕ ισχύος άνω των 80 GW για σύνδεση στο δίκτυο.

Η γενική κατεύθυνση του ΥΠΕΝ, όπως υπογράμμισε ο κ. Μάργαρης, είναι «να προχωρήσουμε σε περισσότερες προσφορές σύνδεσης στο πλαίσιο του overbooking». Άλλωστε, η Πολιτεία έχει ανακοινώσει την στρατηγική της υπερδέσμευσης (overbooking) ηλεκτρικού χώρου, δηλαδή πρόσβασης στο Σύστημα και στο Δίκτυο περισσότερων μονάδων ΑΠΕ από αυτές που εκτιμώνται ότι θα «χωράνε» στα ηλεκτρικά δίκτυα των επόμενων ετών.

Ωστόσο, η υπερδέσμευση ηλεκτρικού χώρου αναμένεται να φέρει περικοπές ηλεκτροπαραγωγής ΑΠΕ λόγω συμφόρησης των δικτύων, άρα και αβεβαιότητα στην αγορά. Έως σήμερα οι περικοπές στα έργα ΑΠΕ οφείλονται αποκλειστικά στην έλλειψη ζήτησης κατά τις περιόδους χαμηλού φορτίου (άνοιξη και φθινόπωρο) και όχι στη δυνατότητα των δικτύων να μεταφέρουν τις παραγόμενες ποσότητες ενέργειας από ΑΠΕ.

Υπέρμετρες περικοπές και κίνδυνος blackout

Ήδη για τις ημέρες του Πάσχα προβλέπονται μεγάλες περικοπές έγχυσης «πράσινης» ενέργειας προκειμένου το ηλεκτρικό σύστημα να μην καταρρεύσει. Σχετικά με τον κίνδυνο blackout ο καθηγητής του ΕΜΠ και επικεφαλής της Ομάδας Διοίκησης Έργου του ΥΠΕΝ κ. Σταύρος Παπαθανασίου ανέφερε ότι στην Ελλάδα, η υπερπαραγωγή μπορεί να γίνει επικίνδυνη αν δεν υπάρχει τρόπος να απορροφηθεί το πλεόνασμα ενέργειας καθώς δημιουργείται ανισορροπία στο δίκτυο.

Όπως εξήγησε οι εξαγωγές μπορεί να αποτελέσουν μια λύση, αλλά όταν φτάσουν το μέγιστο όριο των διεθνών διασυνδέσεων, δηλαδή στα 2,5 GW, η επιπλέον παραγωγή δεν μπορεί να απορροφηθεί και οδηγεί το σύστημα σε over-frequency που ενδέχεται να προκαλέσει αυτόματες αποσυνδέσεις μονάδων ή ακόμα και blackout.

Το Πάσχα του 2023 οι εξαγωγές έφτασαν τα 2 GW, δηλαδή πολύ κοντά στο τεχνικό όριο των διασυνδέσεων. Και το 2024 ο κίνδυνος υπερπαραγωγής αυξήθηκε καθώς προστέθηκαν επιπλέον 2,5 GW νέων ΑΠΕ (κυρίως φωτοβολταϊκών), με τα 800 MW από αυτά να βρίσκονται συνδεδεμένα στο δίκτυο διανομής του ΔΕΔΔΗΕ τα οποία δεν μπορούν να ελεγχθούν άμεσα καθώς δεν διαθέτουν το κατάλληλο σύστημα τηλε-εποπτείας.

Ανισορροπία περικοπών

Παράλληλα, ο κ. Παπαθανασίου αναφέρθηκε στην ανισορροπία των περικοπών μεταξύ των έργων που είναι συνδεδεμένα στην υψηλή τάση και εκείνων που βρίσκονται στη μέση τάση. Σύμφωνα με τον καθηγητή, το 80% των περικοπών το 2024 αφορούσε έργα υψηλής τάσης και το 20% έργα μέσης τάσης. Όπως υπογράμμισε αυτό συμβαίνει διότι τα έργα υψηλής τάσης είναι πλήρως ελεγχόμενα από τον ΑΔΜΗΕ, ενώ τα έργα μέσης τάσης δεν δέχονται άμεσες εντολές περιορισμού παραγωγής.

Η υπουργική απόφαση για τον μηχανισμό ανακατανομής των περικοπών, όπως επεσήμανε ο κ. Παπαθανασίου, αναμένεται να τεθεί σε διαβούλευση τις επόμενες εβδομάδες ώστε να έχει υπογραφεί έως τα τέλη Απριλίου, με τις πρώτες ανακατανομές περικοπών να μπορούν να εφαρμοστούν εντός του 2025. Η απόφαση θα περιλαμβάνει και τον τρόπο αποζημίωσης όσων έργων υφίστανται δυσανάλογες περικοπές.

Συμφωνίες ευέλικτης σύνδεσης

Σύμφωνα με τον κ. Μάργαρη, πρέπει να βρεθούν τρόποι προκειμένου να γίνει διαχείριση κατά τη δύσκολη δεκαετία που ακολουθεί, μέχρι να ολοκληρωθούν τα επενδυτικά προγράμματα, να εφαρμοστούν οι συμφωνίες ευέλικτης σύνδεσης (flexible connection agreements) και να εφαρμοστούν όλα τα απαιτούμενα μέτρα.

Στις ευέλικτες προσφορές σύνδεσης θα αποτυπώνεται το ποσοστό απορρόφησης ισχύος που θα είναι σε θέση να εγγυάται ο Διαχειριστής που εκδίδει την προσφορά σύνδεσης, συνδέοντας το και με νέα έργα ανάπτυξης των δικτύων που θα καθορίζουν εν τέλει το πότε θα είναι δυνατή η πλήρης απορρόφησης της ισχύος του έργου. Στο συγκεκριμένο μοντέλο θα υπάρχουν τουλάχιστον δύο περίοδοι λειτουργίας των έργων ΑΠΕ. Στην πρώτη η απορρόφηση θα είναι περιορισμένη ανάλογα με την τεχνολογία του έργου, την περιοχή σύνδεσης, το μέγεθός του κλπ. και στη δεύτερη, μετά την ανάπτυξη περαιτέρω έργων δικτύων στο σύστημα, η απορρόφηση θα μπορεί να είναι πλήρης.

Με δεδομένο ότι η έλλειψη ηλεκτρικού χώρου αποτελεί πανευρωπαϊκό πρόβλημα, το ζήτημα απασχολεί και την Κομισιόν, και όπως τόνισε ο επικεφαλής της ομάδας της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Ηλεκτρική Ενέργεια κ. Ράφαελ Σότερ σύντομα θα ανακοινωθεί η Οδηγία προς τα κράτη μέλη για την αντιμετώπιση του κορεσμού στα δίκτυα ενώ αναφέρθηκε και στα μέτρα της Κομισιόν για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας των δικτύων όπως είναι οι “συμφωνίες ευέλικτης σύνδεσης”, ο προσδιορισμός γεωγραφικών περιοχών ταχύτερης ανάπτυξης, η ψηφιοποίηση και η

χρήση όλης της διαθέσιμης τεχνολογίας, καθώς και τα διάφορα ευρωπαϊκά χρηματοδοτικά προγράμματα για την επέκταση/αναβάθμιση των δικτύων.