Morningstar DBRS: Γάλλοι και Έλληνες τραπεζίτες πήραν την «πίτα» της ναυτιλιακής βιομηχανίας [γράφημα]

Τις αλλαγές στην παγκόσμια ναυτιλία, αλλά και πως αυτές μπορεί να επηρεάσουν τις τράπεζες, με τις ελληνικές να μην εξαιρούνται, αναλύει ο οίκος Morningstar DBRS, μετά από ένα δίμηνο κατά το οποίο οι μεγάλοι ναυτιλιακοί κολοσσοί ταρακούνησαν ύδατα με τέσσερις νέες συμμαχίες που ελέγχουν το 80% της παγκόσμιας ναυτιλιακής ικανότητας.

Κατά την Morningstar DBRS οι πιέσεις, όπως η μείωση των τιμών εν μέσω αυξανόμενου γεωπολιτικού κινδύνου και εμπορικών εντάσεων, θα μπορούσαν να μετριαστούν από τη συγκρατημένη επιστροφή στην πλήρη λειτουργία της Διώρυγας του Σουέζ, καθώς και από τα μέτρα που λαμβάνουν οι ναυτιλιακές εταιρείες. Ωστόσο, αναμένει ότι αυτό θα συμβεί με σταδιακό ρυθμό, ώστε αυτές οι εταιρείες να έχουν την ευελιξία να απορροφήσουν τον αντίκτυπο.

Επιπλέον, οι μεγάλες ναυτιλιακές εταιρείες ενίσχυσαν τους ισολογισμούς τους, παρέχοντας επιπλέον χώρο για την «πλοήγηση» σε αυτό το περιβάλλον. Αρκετές τράπεζες στην Ευρώπη αναφέρουν σημαντική έκθεση στον ναυτιλιακό τομέα, ο οποίος υπήρξε πηγή δυσκολιών στο παρελθόν, ειδικά για την ποιότητα του ενεργητικού.

Οι ευρωπαϊκές τράπεζες αντιμετωπίζουν ήδη ανησυχίες για την ποιότητα των περιουσιακών στοιχείων γενικά, ιδίως από γεωπολιτικούς κινδύνους, ασθενέστερες οικονομικές προοπτικές και ευπάθειες σε ορισμένους τομείς. Ωστόσο, η ναυτιλιακή βιομηχανία εκτιμά η Morningstar DBRS ότι θα αποδειχθεί ανθεκτική παρά τις τρέχουσες προκλήσεις. Με τη ναυτιλία πλέον να ανησυχεί λιγότερο, αυτό θα πρέπει να παρέχει στις ευρωπαϊκές τράπεζες περιθώρια για να αντέξουν τους τρέχοντες γεωπολιτικούς ανέμους, αναφέρει ο οίκος.

Ένα αναδιαμορφωμένο τοπίο: Οι Γάλλοι κυριαρχούν και οι Έλληνες είναι οι πιο εκτεθειμένοι

Σύμφωνα με τον οίκο το «σκηνικό» δανεισμού της ναυτιλίας έχει αλλάξει δραστικά τα τελευταία χρόνια, καθώς οι άλλοτε μεγαλύτεροι δανειστές του κλάδου στην Ευρώπη, τόσο στη Γερμανία όσο και στη Σκανδιναβία, έχουν μειώσει σημαντικά τα ανοίγματά τους.

Σήμερα, οι μεγαλύτεροι γαλλικοί τραπεζικοί όμιλοι—BNP Paribas, Groupe Crédit Agricole και Société Générale—κατατάσσονται μεταξύ των μεγαλύτερων δανειστών στην Ευρώπη σε ονομαστικούς όρους. Ωστόσο, δεδομένου του μεγέθους τους και του υψηλού επιπέδου διαφοροποίησής τους, τα ανοίγματά τους στη ναυτιλία περιορίζονται μάλλον κατ’ αναλογία στο 2% περίπου των συνολικών δανείων πελατών.

Αυτό έρχεται σε σημαντική αντίθεση με τις αρχές της δεκαετίας του 2010, όταν πολύ μικρότεροι και εξειδικευμένοι Γερμανοί και Σκανδιναβοί δανειστές (τράπεζες) κυριάρχησαν στην αγορά με ναυτιλιακούς δανειακούς τίτλους έως και 30 δισ. ευρώ σε σύγκριση με το χαρτοφυλάκιο ναυτιλιακών δανείων ύψους 20 δισ. ευρώ από το 2023 για την BNPP—τον μεγαλύτερο τραπεζικό και ναυτιλιακό δανειστή της ΕΕ.

Ο ολλανδικός τραπεζικός όμιλος ING Group N.V. (ING) κατατάσσεται δεύτερος μεταξύ των μεγαλύτερων δανειστών θαλάσσιων ναυτιλιακών εταιρειών, αντικατοπτρίζοντας την ηγετική θέση της Ολλανδίας στην ΕΕ στις θαλάσσιες μεταφορές εμπορευμάτων, που τροφοδοτείται από το μέγα λιμάνι της στο Ρότερνταμ. Ωστόσο, όπως και οι γαλλικές τράπεζες, αυτό αντιπροσωπεύει λιγότερο από το 2% των συνολικών δανείων πελατών.

Όλες οι μεγάλες ελληνικές τράπεζες συγκαταλέγονται επίσης μεταξύ των κορυφαίων δανειστών της ναυτιλιακής ναυτιλίας στην Ευρώπη. Ωστόσο, παρά τα μικρότερα χαρτοφυλάκια δανείων τους, η συγκέντρωσή τους στον κλάδο είναι σημαντικά υψηλότερη, αντιπροσωπεύοντας περίπου το 8% των συνολικών δανειακών τους χαρτοφυλακίων κατά μέσο όρο, καθιστώντας τον ελληνικό τραπεζικό τομέα τον πιο εκτεθειμένο στη ναυτιλιακή βιομηχανία στην Ευρώπη.

Η σημαντική θαλάσσια επιρροή της Ελλάδας διαψεύδει το μικρό της μέγεθος, που πηγάζει από την εκτεταμένη ακτογραμμή της και την ιστορική στρατηγική της θέση στην Ανατολική Μεσόγειο, όπου συγκλίνουν οι ναυτιλιακές διαδρομές από και προς τη Διώρυγα του Σουέζ, εξηγεί η Morningstar DBRS.

Οι σταθερές οικονομικές επιδόσεις και η περαιτέρω μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων έχουν δώσει τη δυνατότητα στις ελληνικές τράπεζες να εστιάσουν εκ νέου, δίνοντας προτεραιότητα στις μικρές έως μεσαίου μεγέθους ναυτιλιακές εταιρείες.

Χρηματοδότηση της Ναυτιλίας μέχρι την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση

Οι τράπεζες έχουν κυριαρχήσει στη χρηματοδότηση της ναυτιλίας σε όλη την ιστορία, ιδιαίτερα τα ευρωπαϊκά ιδρύματα, τα οποία παραδοσιακά ήταν οι κύριοι δανειστές της βιομηχανίας παγκοσμίως. Η οικονομική κρίση του 2008 σηματοδότησε ένα σημείο καμπής στη ναυτιλία, καθώς οι όγκοι του διεθνούς εμπορίου μειώθηκαν δραστικά.

Αυτή η ισχυρή συμμετοχή έθεσε υπό πίεση την ποιότητα των περιουσιακών στοιχείων των τραπεζών, με αποτέλεσμα να αυξηθούν τα NPLs και οι τράπεζες να σχηματίζουν μεγάλα ποσά προβλέψεων για ζημίες δανείων.

Από τα μέσα της δεκαετίας του 2000 μέχρι την έναρξη της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης, πολλές ευρωπαϊκές τράπεζες αποφάσισαν να δανείσουν επιθετικά τον ναυτιλιακό τομέα, δεδομένων των υψηλών αποδόσεων και των ελκυστικών προοπτικών του.

Ωστόσο, λόγω της υψηλής κυκλικότητας του κλάδου, αυτό οδήγησε σε επιδείνωση της ποιότητας του ενεργητικού για ορισμένες τράπεζες. Οι ευρωπαϊκές τράπεζες, κυρίως στη Γερμανία και τη Σκανδιναβία, αντιμετώπισαν ιδιαίτερα υψηλές απώλειες που οδήγησαν σε αυξημένο έλεγχο και, σε ορισμένες περιπτώσεις, σε κρατικά προγράμματα διάσωσης, προκαλώντας ζημιά στη φήμη και απώλεια της εμπιστοσύνης των επενδυτών. Πολλές από αυτές τις τράπεζες αναγκάστηκαν να «καθαρίσουν» τους ισολογισμούς τους.

Ως αποτέλεσμα, οι κανονισμοί έγιναν αυστηρότεροι και οι τράπεζες έγιναν πιο προσεκτικές όσον αφορά τον δανεισμό στη ναυτιλιακή βιομηχανία. Για παράδειγμα, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ξεκίνησε το 2016 ένα έργο για την παρακολούθηση των ανοιγμάτων των ευρωπαϊκών τραπεζών στον κλάδο της ναυτιλίας για τον έγκαιρο εντοπισμό κινδύνων και χαρτοφυλακίων αθέτησης υποχρεώσεων. Αυτή η στενότερη εποπτεία ήταν μια απάντηση σε αρκετές περιπτώσεις αθέτησης χαρτοφυλακίων ναυτιλίας σε πολλές ευρωπαϊκές τράπεζες.

Επιπλέον, οι τράπεζες έχουν αυστηροποιήσει τα πρότυπα αναδοχής για τη θαλάσσια ναυτιλία. Έχουν δώσει ιδιαίτερη προσοχή στα περιβαλλοντικά, κοινωνικά πρότυπα και πρότυπα διακυβέρνησης και χρηματοδοτούν πράσινα πλοία και διαφοροποιημένους στόλους, καθώς και εξερευνούν ευκαιρίες σε εξειδικευμένους τομείς όπως οι μεταφορείς υγροποιημένου φυσικού αερίου.

Οι τράπεζες παρακολουθούν επίσης τώρα άλλους σημαντικούς παράγοντες για τη ναυτιλιακή βιομηχανία, όπως το κόστος μετάβασης της ενέργειας, τα σημεία συμφόρησης στην αλυσίδα εφοδιασμού και την οικονομική επιβράδυνση της Κίνας ως το μεγαλύτερο εμπορικό έθνος στον κόσμο.

Ναυτιλιακή αναταραχή: Μια καταιγίδα για τις γερμανικές και τις σκανδιναβικές τράπεζες

Στην Ευρώπη, οι τράπεζες στη Γερμανία και τη Σκανδιναβία επλήγησαν περισσότερο από την αναταραχή της ναυτιλιακής βιομηχανίας κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, καθώς οι παγκόσμιοι ναύλοι και οι αξίες των πλοίων κατέρρευσαν.

Αυτές οι τράπεζες είχαν συσσωρεύσει σημαντικά χαρτοφυλάκια, παρά την υψηλή κυκλικότητα του κλάδου. Μετά από επιδείνωση της ποιότητας των περιουσιακών στοιχείων, οι τράπεζες σε αυτές τις περιφέρειες έπρεπε να καθαρίσουν τους ισολογισμούς τους, προκαλώντας μερικές φορές απώλειες και ζημία στη φήμη.

Αυτό ίσχυε ιδιαίτερα για τους γερμανικούς ναυτιλιακούς δανειστές, οι οποίοι υπέστησαν σημαντικές απώλειες και, σε ορισμένες περιπτώσεις, συνεχίζουν να εκκαθαρίζουν χαρτοφυλάκια. Ορισμένες γερμανικές τράπεζες υποχρεώθηκαν επίσης σε αναδιάρθρωση και ακόμη και κρατικές ενισχύσεις.

Η πιο διαβόητη περίπτωση ήταν η HSH Nordbank, κάποτε ο μεγαλύτερος ναυτιλιακός δανειστής στον κόσμο με έκθεση 29 δισ. ευρώ το 2011, η οποία απαιτούσε κρατική διάσωση 13 δισ. ευρώ και αργότερα μετονομάστηκε σε Hamburg Commercial Bank.

Η Commerzbank AG κληρονόμησε ένα ναυτιλιακό χαρτοφυλάκιο 18 δισ. ευρώ μέσω της εξαγοράς της Dresdner Bank το 2008, αλλά τελικά το μείωσε, ενώ η έκθεση της Deutsche Bank AG ύψους 4 δισ. ευρώ είχε ελάχιστο αντίκτυπο χάρη στη διαφοροποίηση της τράπεζας.

Επίσης στη Γερμανία, η DVB Bank, εξειδικευμένη στις διεθνείς μεταφορές, μείωσε το προηγούμενο χαρτοφυλάκιο ναυτιλιακών δανείων ύψους 16 δισ. ευρώ μετά την κρίση και έγινε μέρος της DZ BANK AG Deutsche Zentral-Genossenschaftsbank, ενώ η Norddeutsche Landesbank Girozentrale (NORD/LB) της Βόρειας Γερμανίας, με 18 δισ. ευρώ σε επίπεδο ιδιοκτητών προχώρησε σε ανακεφαλαιοποίηση. Ακόμη και η KfW IPEX-Bank, η κρατική αναπτυξιακή τράπεζα της Γερμανίας, επηρεάστηκε από την αναταραχή του κλάδου.

Στη Σκανδιναβία, οι τράπεζες αντιμετώπισαν επίσης σημαντικές επιπτώσεις. Η νορβηγική DNB ASA (DNB), η οποία κάποτε κατείχε περισσότερα από 20 δισ. ευρώ σε ναυτιλιακά δάνεια, μείωσε την έκθεσή της μετά από αθετήσεις πληρωμών, αλλά επανήλθε προσεκτικά στον κλάδο.

Η μεγαλύτερη τράπεζα της Δανίας, η Danske A/S (Danske), μείωσε το κορυφαίο χαρτοφυλάκιό της κατά 10,0 δισ. ευρώ, ενώ η ομότιμή της Sydbank A/S μείωσε την έκθεσή της κατά 4,5 δισ. ευρώ.

Η κρίση ανέδειξε τους κινδύνους υπερσυγκέντρωσης σε ασταθείς βιομηχανίες, προκαλώντας στρατηγικές εξόδους, αναδιάρθρωση και διαφοροποίηση σε ολόκληρο τον παγκόσμιο τραπεζικό τομέα.

Βελτίωση του ενεργητικού

Παρά το περιβάλλον υψηλών επιτοκίων, η συνολική ποιότητα του ενεργητικού παρέμεινε σταθερή για τις ευρωπαϊκές τράπεζες μέχρι στιγμής. Ωστόσο, ο οίκος παρτατηρεί διαφορετικές τάσεις μεταξύ των χωρών. Οι χώρες που είναι περισσότερο εκτεθειμένες στη ναυτιλία (δηλαδή οι Κάτω Χώρες, η Δανία, η Σουηδία, η Γερμανία και η Νορβηγία) έχουν υποστεί ελαφρά επιδείνωση στην ποιότητα του ενεργητικού, αν και αυτό δεν σχετίζεται με τη ναυτιλία, αλλά κυρίως λόγω της υποαπόδοσης των οικονομιών τους. Για το 2024, οι γαλλικές τράπεζες έχουν πιο ανθεκτική ποιότητα ενεργητικού.

Από την άλλη πλευρά, οι τράπεζες στην Ελλάδα και την Κύπρο βελτίωσαν την ποιότητα ενεργητικού τους καθώς συνέχισαν να μειώνουν τα ανοίγματα παλαιού τύπου και λειτουργούν σε οικονομίες που τα πήγαν καλύτερα.

Για το 2025, ο Morningstar DBRS αναμένει ότι η ποιότητα του ενεργητικού θα σταθεροποιηθεί συνολικά, αν και οι διαφορές στις τάσεις θα πρέπει να παραμείνουν.

Ωστόσο, τα χαμηλότερα επιτόκια και η ανάκαμψη της οικονομικής απόδοσης θα πρέπει να υποστηρίξουν την ποιότητα του ενεργητικού, αν και , οι προκλήσεις εξακολουθούν να υφίστανται καθώς οι τομείς που προσανατολίζονται προς τις εξαγωγές ενδέχεται να βιώσουν κάποια πίεση εν μέσω εμπορικών εντάσεων και ενός αβέβαιου γεωπολιτικού περιβάλλοντος.

Επιπλέον, η ακόμη ασθενής ζήτηση για δάνεια σε ορισμένες χώρες και το υψηλότερο κόστος εξυπηρέτησης του χρέους θα μπορούσαν επίσης να πιέσουν την ποιότητα του ενεργητικού.

Συνολικά, κατά τον Morningstar DBRS ο ναυτιλιακός τομέας θα έχει χαμηλότερες επιδόσεις για το 2025 λόγω γεωπολιτικών κινδύνων και εμπορικών εντάσεων, αλλά υπάρχουν μέτρα μετριασμού, όπως η κατανομή χωρητικότητας σε αναδυόμενες εμπορικές οδούς και ο παροπλισμός γηρασμένων πλοίων, αποτρέποντας την ταχεία ανάκαμψη στα κέρδη. Αυτή η άποψη υποστηρίζεται επίσης από μια δυνητικά περιορισμένη επιστροφή στην πλήρη λειτουργία της Διώρυγας του Σουέζ.

Επιπλέον, όπως αναφέρθηκε προηγουμένως, οι ευρωπαϊκές τράπεζες έχουν συνολικά μειώσει την έκθεσή τους στη ναυτιλία. Καθώς οι ναυτιλιακές εταιρείες ενίσχυσαν επίσης τους ισολογισμούς τους, δεν αναμένει από τις ευρωπαϊκές τράπεζες να δουν μεγάλη υποβάθμιση της ποιότητας των περιουσιακών στοιχείων λόγω της έκθεσής τους στον κλάδο.