Ξένες Άμεσες Επενδύσεις: Το πρόβλημα στην Ελλάδα – Σχεδόν μία στις δύο αφορά ακίνητα [γραφήματα]

Ένα από τα βασικά σημεία προβληματισμού για την πορεία των Ξένων Άμεσων Επενδύσεων στην Ελλάδα αποτελεί το γεγονός ότι τα ακίνητα κατέχουν τη μερίδα του λέοντος. Πολλοί είναι εκείνοι οι οικονομικοί αναλυτές που υποστηρίζουν πως η ελληνική οικονομία δεν μπορεί να στηρίξει την επόμενη μέρα της μόνο σε αυτά, όπως έκανε την περίοδο πριν τα μνημόνια, με τα γνωστά αποτελέσματα. Παρ’ όλα αυτά οι καθαρές ΞΑΕ σε ακίνητα αποτελούν ένα διαρκώς αυξανόμενο τμήμα των συνολικών ξένων επενδύσεων στην Ελλάδα, κάτι το οποίο ισχύει και σήμερα, όπως έδειξε η μελέτη του ΚΕΠΕ, η οποία δημοσιοποιήθηκε χθες.

Σύμφωνα με τη μελέτη του ΚΕΠΕ (συγγραφείς Γεώργιος Μπερτσάτος, Χρήστος Χρυσανθακόπουλος), από το 2013, όταν το μερίδιό τους ήταν μόλις 7,4%, η συμμετοχή των ΞΑΕ σε ακίνητα αυξήθηκε σημαντικά, φτάνοντας το 33,5% το 2018. Τα έτη 2019-2020, το ποσοστό αυτό διατηρήθηκε πάνω από το 30%, γεγονός που αποδίδεται κυρίως στην εφαρμογή του προγράμματος «χρυσή βίζα» (golden visa), το οποίο αύξησε το επενδυτικό ενδιαφέρον από υπηκόους τρίτων χωρών. Παρά την πτώση στο 22% το 2021, καταγράφηκε εκ νέου αύξηση στο 24,6% το 2022, ενώ το 2023 σημειώθηκε ιστορικό ρεκόρ με 44,7% (βάσει προσωρινών στοιχείων). Επιπλέον, το 2022 σημειώθηκε ρεκόρ, καθώς οι καθαρές ΞΑΕ σε ακίνητα ανήλθαν σε 1,98 δισ., και το 2023 καταγράφεται νέο ιστορικό υψηλό στα 2,1 δις. ευρώ.

Γιατί είναι ανησυχητικό το φαινόμενο με τις ξένες άμεσες επενδύσεις

Ούτε λίγο ούτε πολύ, σχεδόν 1 στις 2 Ξένες Άμεσες Επενδύσεις αφορούν ακίνητα και κατασκευές, κάτι το οποίο είναι ανησυχητικό στοιχείο, καθότι η Ελλάδα έχει ανάγκη από παραγωγικές επενδύσεις. Χωρίς σημαντική αύξηση των παραγωγικών επενδύσεων από επιχειρήσεις οι επενδύσεις στο σύνολο τους δεν θα πλησιάσουν καν το 1/5 του ελληνικού ΑΕΠ, το οποίο είναι αναγκαίο για να στηρίξει ικανοποιητικούς ρυθμούς ανάπτυξης.

Αξίζει να σημειωθεί ότι πριν την ελληνική κρίση, το ποσοστό των επενδύσεων στην οικονομία ήταν σαφώς υψηλότερο και από αυτό και κοντά στους ευρωπαϊκούς μέσους όρους, όμως τότε περίπου το 60% και πλέον των επενδύσεων αφορούσαν κατοικία, κάτι που μπορεί να ενίσχυε τα εισοδήματα και την απασχόληση, όχι όμως και την ανταγωνιστικότητα.

Προφανώς και οι επενδύσεις στην κατοικία είναι σημαντικές, ωστόσο, σύμφωνα με τα όσα υποστηρίζουν πολλοί οικονομολόγοι, δεν πρέπει να είναι τόσο μεγάλο κομμάτι των συνολικών επενδύσεων, όπως τα παλαιότερα χρόνια, ιδίως σε μια περίοδο που είναι πολύ σημαντικές οι επενδύσεις στην τεχνολογία.

Ξένες Άμεσες Επενδύσεις: Η κατανομή ανά κλάδο

Η ανάλυση των καθαρών Ξένων Άμεσων Επενδύσεων (ΞΑΕ) στην Ελλάδα από το ΚΕΠΕ ανά ομάδα κλάδων οικονομικής δραστηριότητας αποκαλύπτει σημαντικές τάσεις και διαφοροποιήσεις . Οι μη χρηματοπιστωτικές και ασφαλιστικές υπηρεσίες έχουν διαχρονικά κυρίαρχο ρόλο στις καθαρές ΞΑΕ, διατηρώντας την πρωτοκαθεδρία σε σχέση με τις υπόλοιπες κατηγορίες.

Στη δεύτερη θέση ακολουθούν οι χρηματοπιστωτικές και ασφαλιστικές υπηρεσίες, επιβεβαιώνοντας ότι ο τομέας των υπηρεσιών αποτελεί τον βασικό κινητήριο μοχλό για την προσέλκυση ξένων επενδύσεων στη χώρα. Τα τελευταία πέντε έτη (2019-2023), οι καθαρές ΞΑΕ στον τομέα των υπηρεσιών διαμορφώθηκαν σε πάνω από τα 3 δισ. ευρώ ετησίως, με εξαίρεση το 2020, όταν λόγω της πανδημίας καταγράφηκε πτώση στα 1,9 δισ. ευρώ. Το 2019 σημειώθηκε ιστορικό ρεκόρ ύψους 3,4 δισ. ευρώ, το οποίο ξεπεράστηκε το 2022 με νέο υψηλό στα 4,8 δισ. ευρώ.

Συνολικά, οι καθαρές ΞΑΕ στην Ελλάδα έχουν ακολουθήσει μια ανοδική τάση, με ιστορικό ρεκόρ 4,27 δισ. ευρώ το 2006, το οποίο ξεπεράστηκε το 2019 με 4,48 δισ. ευρώ. Τα επόμενα έτη, η ανοδική πορεία συνεχίστηκε, με τις επενδύσεις να φτάνουν τα 5,35 δισ. ευρώ το 2021 και να εκτοξεύονται πάνω από τα 8 δισ. ευρώ το 2022, σημειώνοντας αύξηση άνω του 50% σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος. Σύμφωνα με τα προσωρινά στοιχεία του 2023, οι καθαρές ΞΑΕ ανέρχονται σε περίπου 4,8 δισ. ευρώ, καταγράφοντας μια σχετική υποχώρηση, αλλά παραμένοντας σε υψηλά επίπεδα.

Ποιες χώρες προτιμούν την Ελλάδα

Από εκεί και πέρα, σύμφωνα με την ανάλυση του ΚΕΠΕ, εστιάζοντας στις καθαρές ΞΑΕ ανά χώρα προέλευσης, το 75,2% των καθαρών ΞΑΕ στην Ελλάδα προέρχονται διαχρονικά από την Ευρώπη, κυρίως από Γερμανία, Γαλλία, Κύπρο, Λουξεμβούργο, Ελβετία, Ολλανδία και Ηνωμένο Βασίλειο.

Στη συνέχεια ακολουθούν οι καθαρές ΞΑΕ από την Αμερική με μέσο ετήσιο μερίδιο 14,2% (με τις ΗΠΑ να συνεισφέρουν σχεδόν δύο φορές περισσότερο από τον Καναδά), και την Ασία με μέση ετήσια συνεισφορά 7,7% (με το Χονγκ Κονγκ να υπερτερεί και στη συνέχεια να ακολουθούν η Κίνα με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα).

Τέλος, η Ωκεανία με τις πολικές περιοχές συνεισφέρουν διαχρονικά 0,3%, η Αφρική 1,2% και οι περιοχές χωρίς κατανομή 1,4%.

Η ανοδική πορεία ξεκίνησε το 2015

Πότε όμως ξεκίνησε η βελτίωση των συνθηκών σε σχέση με τις Ξένες Άμεσες Επενδύσεις μετά την ελληνική κρίση; Όπως δείχνει η σχετική μελέτη του ΚΕΠΕ, από το 2015, καταγράφονται τα πρώτα σημάδια σύγκλισης της Ελλάδας τόσο με τον ευρωπαϊκό όσο και με τον παγκόσμιο μέσο όρο, καθώς το μερίδιο των ΞΑΕ ως ποσοστό του ΑΕΠ στη χώρα μας ακολουθεί ανοδική τροχιά, ενώ στα υπόλοιπα γκρουπ χωρών παρατηρείται πτωτική τάση, μειώνοντας έτσι το χάσμα.

Αξιοσημείωτο είναι ότι το 2018 ο ελληνικός λόγος καθαρές ΞΑΕ προς ΑΕΠ (1,88%) υπερέβη τους αντίστοιχους λόγους των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (0,97%), του ΟΟΣΑ (0,62%) και του παγκόσμιου μέσου όρου (1,27%).

Στη συνέχεια, από το 2019 και έπειτα, ο λόγος ΞΑΕ προς ΑΕΠ της Ελλάδας παρέμεινε υψηλότερος από εκείνον του ΟΟΣΑ και του παγκόσμιου μέσου όρου, ενώ υποχώρησε ελαφρά σε σχέση με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο μέχρι και το 2021.

Το 2022, που αποτέλεσε έτος ρεκόρ για τις καθαρές ΞΑΕ στην Ελλάδα, οι ροές ξεπέρασαν τα €8 δισ. (με περαιτέρω ανάλυση να παρατίθεται στη συνέχεια),
αποδεικνύοντας την αυξημένη προτίμηση των διεθνών επενδυτών στη χώρα.

Τέλος, το 2022, ο λόγος ΞΑΕ προς ΑΕΠ (3,63%) διατηρήθηκε σε υψηλότερα επίπεδα συγκριτικά με τις υπόλοιπες χώρες, ενώ το 2023, παρά την υποχώρηση στο 1,93%, εξακολουθεί να υπερβαίνει τόσο τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (-1,63%) όσο και τον μέσο του ΟΟΣΑ (0,78%).