Φυσικό αέριο: Οι προκλήσεις στην Ευρώπη και η προσέγγιση της Μόσχας

Η «υπόθεση» ρωσικό φυσικό αέριο εξακολουθεί να προκαλεί πονοκέφαλό στους ηγέτες  της Ευρώπης, καθώς η γηραιά ήπειρος  υπέστη μια από τις μεγαλύτερες ενεργειακές κρίσεις της σύγχρονης ιστορίας της, μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Όπως δημοσιεύει το oilprice.com, κατά τη διάρκεια του 2022, η  μη χρήση του φυσικού αερίου από τη Ρωσία επιδείνωσε σοβαρά την ενεργειακή ασφάλεια της ηπείρου, προκαλώντας τεράστια αύξηση στις τιμές. Ως αποτέλεσμα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εφάρμοσε το σχέδιο REPowerEU για την κατάργηση των εισαγωγών ρωσικών ορυκτών καυσίμων, την διαφοροποίηση των ενεργειακών προμηθευτών και την παραγωγή περισσότερης καθαρής ενέργειας.

Η Ευρώπη αναγκάστηκε να αυξήσει τις εισαγωγές  από το πολύ ακριβότερο LNG από τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες κυμαίνονταν από 283.168 εκατ. έως 424.752 εκατ. κυβικά μέτρα το μήνα και  εκτοξεύθηκαν περίπου στα 2.831.680 δισ. κυβικά μέτρα τον μήνα μετά την εισβολή.

Η Ευρώπη γυρίζοντας την πλάτη στο ρωσικό φυσικό αέριο

Η μείωση στις εισαγωγές  ρωσικού αερίου ήταν γρήγορη  μετά την έναρξη του πολέμου και πιο συγκεκριμένα από το 45% των συνολικών εισαγωγών σήμερα φτάνουν μόλις  στο 15%. Τα κράτη μέλη της ΕΕ συμφώνησαν να γεμίσουν τις υπόγειες αποθήκες αερίου στο 80% της χωρητικότητάς τους μέχρι την 1η Νοεμβρίου 2022. Ωστόσο και με αρκετή συνεργασία, οι χώρες της ΕΕ ξεπέρασαν αυτό το στόχο και έφτασαν στο 95% της χωρητικότητας αποθήκευσης αερίου.

Το σχέδιο  REPowerEU, για τον τερματισμό της εξάρτησης από τη Ρωσία, η ΕΕ έχει διαφοροποιήσει τις προμήθειές της και έχει μειώσει δραστικά τις εισαγωγές ρωσικών ορυκτών καυσίμων. Οι κυρώσεις της ΕΕ έχουν απαγορεύσει τις θαλάσσιες εισαγωγές ρωσικού αργού πετρελαίου και διυλισμένων πετρελαϊκών προϊόντων, καθώς και ρωσικού άνθρακα.

Η στροφή στις ΑΠΕ

Η απεξάρτηση από την Ρωσία είχε ως αποτέλεσμα τα ορυκτά καύσιμα, περιλαμβανομένου του φυσικού αερίου, να χάνουν σταδιακά την κυριαρχία τους στην ενεργειακή στρατηγική της ΕΕ. Οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας παραμένουν, μακράν, η κύρια πηγή ενέργειας της Ευρώπης. Το 2024 , η πράσινη  ενέργεια συνέβαλε στο 48% του ενεργειακού μείγματος παραγωγής της ΕΕ, ακολουθούμενη από την πυρηνική ενέργεια με 24% και τα ορυκτά καύσιμα με 28% – το χαμηλότερο ποσοστό που έχει καταγραφεί ποτέ.

Πράγματι, τον προηγούμενο χρόνο σημειώθηκε η χαμηλότερη εκπομπή αερίων του θερμοκηπίου από τον τομέα παραγωγής ενέργειας της ΕΕ, με μείωση 13% σε σύγκριση με το 2023 και ενώ η πυρηνική ενέργεια παραμένει η κύρια πηγή ενέργειας της ηπείρου, η αιολική ενέργεια ξεπερνά το φυσικό αέριο. Σημειώνεται πως  πέρυσι η ηλιακή ενέργεια στην Ευρώπη ξεπέρασε τον άνθρακα για πρώτη φορά στην ιστορία.

Η πράσινη κατεύθυνση υπήρχε πριν τον πόλεμο

Η  τάση αυτή,  προϋπήρχε του πολέμου της Ρωσίας στην Ουκρανία. Υπενθυμίζεται πως από την ψήφιση της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας το 2019, η αιολική και η ηλιακή ενέργεια έστειλαν  σταδιακά τον άνθρακα στο περιθώριο και οδηγούσαν το φυσικό αέριο σε μια διαρθρωτική πτώση. Η πράσινη ενεργειακή μετάβαση της Ευρώπης έχει αποκτήσει επιπλέον δυναμική τα τελευταία τρία χρόνια εξαιτίας του πολέμου της Ρωσίας.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει εφαρμόσει μέτρα για να συντομεύσει σημαντικά τη διαδικασία χορήγησης αδειών για έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, περιλαμβάνοντας τον καθορισμό συγκεκριμένων «Περιοχών Επιτάχυνσης Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας», όπου τα έργα υπόκεινται σε απλοποιημένες και ταχύτερες διαδικασίες αδειοδότησης, με στόχο την επιτάχυνση της ανάπτυξης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, όπως η ηλιακή και η αιολική ενέργεια, σε ολόκληρη την Ένωση.

Η αναθεωρημένη Οδηγία για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (RED III) περιλαμβάνει διατάξεις για τη σημαντική μείωση του χρόνου που απαιτείται για την απόκτηση αδειών για έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, ιδιαίτερα στις καθορισμένες περιοχές επιτάχυνσης. Πέρυσι, η Ευρώπη επικαιροποίησε την Σύστασή της για την επιτάχυνση της διαδικασίας χορήγησης αδειών για έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και τη συνοδευτική καθοδήγηση για καλές πρακτικές που επιταχύνουν τις διαδικασίες χορήγησης αδειών για έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και για την διευκόλυνση των συμφωνιών αγοράς ενέργειας.

Η Ευρώπη εξακολουθεί να χρειάζεται φυσικό αέριο

Ωστόσο, σύμφωνα με το δημοσίευμα,  είναι απίθανο η Ευρώπη να μπορέσει να εξαλείψει το φυσικό αέριο από το ενεργειακό της μείγμα σχετικά σύντομα. Οι τιμές του αερίου στην Ευρώπη αυξήθηκαν πρόσφατα σε υψηλά επίπεδα λόγω ψυχρότερου από το μέσο όρο καιρού σε συνδυασμό με χαμηλότερη παραγωγή αιολικής ενέργειας. Σε αντίθεση με τα ορυκτά καύσιμα, τα συστήματα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στερούνται σε μεγάλο βαθμό της δυνατότητας αυξημένης παραγωγής για να καλύψουν τη απότομα αυξανόμενη ζήτηση ή απρόβλεπτες ενεργειακές κρίσεις. Αυτές οι κρίσεις συνήθως είναι βραχυπρόθεσμες και παροδικές, κυρίως λόγω βραχυπρόθεσμων διαταραχών στην προσφορά, και όχι λόγω έλλειψης μακροχρόνιας πρόσβασης σε ξένη ενέργεια. Ιδίως οι χώρες που η εξάρτησή τους από την Ρωσία (πχ. Γερμανία) ήταν μεγάλη για την λειτουργία του συνόλου της οικονομίας, βρέθηκαν μπροστά από μεγάλες προκλήσεις.

Αυτός είναι ένας σημαντικός λόγος για τον οποίο κάποιοι Ευρωπαίοι ηγέτες ζητούν την επιστροφή του ρωσικού αερίου στις ευρωπαϊκές αγορές και δηλώνουν πως  προτίθεται να πιέσουν τις ευρωπαϊκές αρχές και την Ουκρανία να εντείνουν τις συνομιλίες για την πιθανή επανέναρξη της διαμετακόμισης ρωσικού αερίου μέσω Ουκρανίας. Ο Πρωθυπουργός της Σλοβακίας, Ρόμπερτ Φίτσο, αποκάλυψε ότι δεν αποκλείει την επανέναρξη της ροής αερίου μέσω Ουκρανίας μετά τη λήξη της πενταετούς συμφωνίας διαμετακόμισης μεταξύ Μόσχας και Κιέβου.

Ο Φίτσο ασκεί πιέσεις στον Πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι να ξεκινήσει ξανά τη διαμετακόμιση, επικαλούμενος τις υψηλότερες ενεργειακές τιμές για τη Σλοβακία και όλη την περιοχή. Οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης συναντήθηκαν την Πέμπτη για μια έκτακτη σύνοδο κορυφής για να συζητήσουν την Ουκρανία και την ευρωπαϊκή άμυνα. «Ο αγωγός που περνάει από τη Σλοβακία έχει χωρητικότητα 100 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα», είπε ο Φίτσο στους δημοσιογράφους στις Βρυξέλλες. «Θέλω να κάνω τα πάντα για να διασφαλίσω ότι θα χρησιμοποιηθεί στο μέλλον», πρόσθεσε.