Προσαύξηση και εισφορές κοινωνικής ασφάλισης για εργασία Κυριακής αργία νύκτα υπερεργασία και υπερωρία

1.1.Εισαγωγή

Με αφορμή την ρύθμιση σύμφωνα με την οποία δεν υπόκεινται σε εισφορές τόσο για προσαύξηση της απασχόλησης Κυριακές, αργίες και νύκτα όσο και για την αμοιβή της υπερεργασίας, υπερωρίας, σε περίπτωση πλήρους απασχόλησης  τι ισχύει για την αμοιβή της απασχόλησης κατά Κυριακή ή αργία η νυκτερινή, υπεργασιακή και υπερωριακή απασχόληση.

Η μείωση των εισφορών γίνεται με αφορμή την  ενεργοποίηση της ψηφιακής κάρτας εργασίας στους κλάδους της εστίασης και του τουρισμού, και τις διαπιστώσεις ότι στους κλάδους που έχει εφαρμοστεί η ψηφιακή κάρτα έχουν αυξηθεί οι υπερωρίες που πληρώνονται.

Το ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΣΦΑΛΙΣΗΣ, προχώρησε την εισήγηση στην Βουλή των Ελλήνων και ψήφιση από  το Κοινοβούλιο διάταξη, Ν 5184/2025 ΦΕΚ Α’ 34/06-03-2025, σύμφωνα με την οποία για μισθωτούς πλήρους απασχόλησης, ο υπολογισμός των ασφαλιστικών εισφορών:

–  επιδόματος νυκτερινής εργασίας,

–  αμοιβής υπερεργασίας και υπερωρίας και

–  προσαύξησης αμοιβής για εργασία κατά τις Κυριακές και τις αργίες

θα γίνεται επί του ωρομισθίου που αντιστοιχεί στην οκτάωρη εργασία, χωρίς δηλαδή την προσαύξηση που αντιστοιχεί ΠΕΡΙΟΡΙΣΤΙΚΑ σε αυτές τις ειδικές περιπτώσεις χρόνου απασχόλησης.

Η ρύθμιση δεν θίγει την προσαύξηση στην αμοιβή των εργαζόμενων για υπερεργασία, υπερωρίες, νυχτερινή απασχόληση και απασχόληση σε αργίες και Κυριακές, που συνεχίζει να καταβάλλεται ως έχει, επηρεάζει μόνο τον υπολογισμό των ασφαλιστικών εισφορών.

1.2. Προσαύξηση για εργασία Κυριακής, αργίας και νύκτας

Έχοντας η Πολιτεία, ως σκοπό κατά κάποιον τρόπο την «αποζημίωση του μισθωτού» για την στέρηση της αναπαύσεως που θα είχε γενικά σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία την Κυριακή και την αργία ως ημέρα ανάπαυσης, θεσμοθέτησε  την προσαύξηση σε περίπτωση απασχόλησης κατά τις ημέρες αυτές. Με το ίδιο σκεπτικό για την αποζημίωση λόγω στέρησης της νυκτερινής ανάπαυσης με ημερήσια προέβλεψε την προσαύξηση για την νυκτερινή απασχόληση.

1.2.1. Προσαύξηση για εργασία Κυριακής, αργίας

Η προσαύξηση 75%, υπολογίζεται στο νόμιμο ωρομίσθιο και αφορά όσες ώρες απασχολείται ο μισθωτός κατά την Κυριακή, οφείλεται κατά κανόνα μόνον όταν υπάρχει πραγματική απασχόληση κατά την Κυριακή κατά τις εννέα εξαιρέσιμες εορτές (αργίες).

Νόμιμος μισθός είναι αυτός που προκύπτει από την εφαρμογή δεσμευτικής ΣΣΕ ή σε περίπτωση μη ύπαρξης δεσμευτικής ΣΣΕ ο κατώτατος μισθός (ημερομίσθιο) με τριετίες και υπό προϋποθέσεις το επίδομα γάμου.

Ο πίνακας δείχνει πως υπολογίζεται η προσαύξηση για εργασία Κυριακής, με αντίστοιχα παραδείγματα:

Υπενθυμίζουμε ότι τα πιο πάνω ισχύουν αν χορηγηθεί εναλλακτική ημέρα ανάπαυσης (ρεπό).

Σε περίπτωση μη χορήγησης ημέρας ανάπαυσης τότε ο εργαζόμενος θα λάβει και το ωρομίσθιο που αντιστοιχεί στις συμφωνημένες αποδοχές.

Ο παρακάτω πίνακας δείχνει το τρόπο υπολογισμού της αμοιβής στην περίπτωση μη χορήγησης ημέρας ανάπαυσης.

1.1.1. Προσαύξηση για νυκτερινή εργασία

Η προσαύξηση 25%, υπολογίζεται στο νόμιμο ωρομίσθιο και αφορά όσες ώρες απασχολείται ο μισθωτός κατά την νύκτα, οφείλεται κατά κανόνα μόνον όταν υπάρχει πραγματική νυκτερινή απασχόληση.

Νόμιμος μισθός είναι αυτός που προκύπτει από την εφαρμογή δεσμευτικής ΣΣΕ ή σε περίπτωση μη ύπαρξης δεσμευτικής ΣΣΕ ο κατώτατος μισθός (ημερομίσθιο) με τριετίες και υπό προϋποθέσεις το επίδομα γάμου.

Ο πίνακας δείχνει πως υπολογίζεται η προσαύξηση για νυκτερινή εργασία, με αντίστοιχα παραδείγματα:

1.2.3. Προσαύξηση Κυριακής, αργίας και νύκτας και σε περίπτωση μη πραγματικής απασχόλησης

Υπάρχουν περιπτώσεις κατά τις οποίες κατ᾽ εξαίρεση οφείλονται οι προσαυξήσεις αυτές και όταν ο μισθωτός δεν απασχολείται πραγματικά (Κυριακή, αργία ή7και νύκτα), δικαιούται όμως να λάβει την αμοιβή την οποία θα ελάμβανε αν εργαζόταν. Τέτοιες περιπτώσεις είναι:

α) Η απουσία του μισθωτού λόγω ανυπαιτίου κωλύματος.

Κατά τα άρθρα 657 – 658 ΑΚ, ο μισθωτός «διατηρεί την αξίωσιν αυτού επί τον μισθόν».

Στον οφειλόμενο μισθό περιλαμβάνονται οι κατά τον νόμο ή την σύμβαση οφειλόμενες πρόσθετες παροχές, όπως οι πρόσθετες αμοιβές για εργασία κατά Κυριακή και νύκτα (ΑΠ 308/59, Πρωτ. Αθ. 1951/60).

β) Η απουσία του μισθωτού για άσκηση του δικαιώματός του κανονικής αδείας αναψυχής.

Το άρθρο 3 του ΑΝ 539/45 αναφέρεται στις «συνήθεις αποδοχές τις οποίες θα ελάμβανε ο μισθωτός αν παρείχε εργασία κατά το διάστημα της αδείας».

Επισημαίνεται ότι, για να συμπέσει η άδεια με εορτή, θα πρέπει να πρόκειται για επιχειρήσεις συνεχούς λειτουργίας, στις οποίες είναι επιτρεπτή η απασχόληση κατά τις Κυριακές και τις εξαιρέσιμες εορτές, και επί πλέον, για τον συγκεκριμένο μισθωτό, η ημέρα της εορτής κατά το πρόγραμμα εργασίας να ήταν εργάσιμη.

Στις υπόλοιπες δραστηριότητες έχει εφαρμογή  η παρ 3 του άρθρου 2 του  ΑΝ 539/45 με την οποία ορίζεται ότι δεν περιλαμβάνονται στις εργάσιμες ημέρες της αδείας «οι επίσημες ή κατ᾽ έθιμον εορτάσιμες ημέρες».

1.2. Αμοιβή υπερεργασίας και υπερωρίας

1.2.1. Γενικά – Έννοιες

Υπερεργασία είναι η απασχόληση πέραν του συμβατικού ωραρίου των 40 ωρών εβδομαδιαίως και ανάλογα με το σύστημα απασχόλησης των 6 ωρών και 40 λεπτών την ημέρα επί εξαήμερου ή των 8 ωρών επί πενθήμερου και μέχρι το νόμιμο ωράριο των 48 ωρών επί εξαήμερου και των 45 ωρών επί πενθήμερου.

Υπερωρία είναι η υπέρβαση του νόμιμου ωραρίου σε ημερήσια ή και εβδομαδιαία βάση.

Ο πίνακας που ακολουθεί δείχνει την απασχόληση σε υπερεργασία ή υπερωρία.

Νόμιμη υπερωρία. Νόμιμη υπερωρία έχουμε όταν υπάρχει έκτακτη ανάγκη απασχόλησης και ταυτόχρονα, σωρευτικά τα παρακάτω:

–  Η απασχόληση να δηλωθεί στο ΠΣ ΕΡΓΑΝΗ με την εφαρμογή του Ε8 πριν την πραγματοποίηση της υπερωριακής απασχόλησης, με εξαίρεση την περίπτωση εφαρμογής της ψηφιακής κάρτας εργασίας και επιλογή της απολογιστικής διαδικασίας.

–  Να μην υπερβεί τις 3 ώρες ημερησίως  και τις 150 ετησίως ανά εργαζόμενο.

–  Ο μέσος όρος εργασία, υπερεργασία και υπερωρία να μην υπερβαίνει τις 48 ώρες την εβδομάδα ανά εργαζόμενο. Βάση υπολογισμού το 4μηνο.

Μη ύπαρξη ενός εκ των παραπάνω καθιστά την υπερωρία παράνομη.

1.1.1.Αμοιβή υπερεργασίας και υπερωρίας

Σύμφωνα με το άρθρο 184 του ΚΑΕΔ (ΠΔ 80/2022):

Επισημαίνεται ότι, με αποφάσεις του αρμοδίου οργάνου του Υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, δύναται να χορηγείται κατά περίπτωση άδεια υπερωριακής απασχόλησης των εργαζομένων όλων των επιχειρήσεων και εργασιών, επιπλέον των επιτρεπόμενων ανωτάτων ορίων υπερωριακής απασχόλησης ετησίως δηλαδή των 150 ωρών ετησίως ανά εργαζόμενο, σε περιπτώσεις επείγουσας φύσης εργασίας, η εκτέλεση της οποίας κρίνεται απολύτως επιβεβλημένη και δεν επιδέχεται αναβολή. Για την κατά τα ανωτέρω υπερωριακή απασχόληση, οι εργαζόμενοι δικαιούνται αμοιβή ίση με το καταβαλλόμενο ωρομίσθιο προσαυξημένο κατά εξήντα τοις εκατό (60%).

1.1. Υπολογισμός εισφορών μισθωτών πλήρους απασχόλησης και εργοδοτών στις περιπτώσεις υπερεργασίας, υπερωρίας, νυκτερινών και Κυριακής ή αργίας (νέα ρύθμιση)

1.1.1.Νομοθετική ρύθμιση

Με το άρθρο 41 του σχεδίου νόμου που ψηφίστηκε στην Βουλή αλλά δεν έχει λάβει ακόμα αριθμό νόμου, έχει ως εξής:

Άρθρο 41 Υπολογισμός εισφορών μισθωτών πλήρους απασχόλησης και εργοδοτών στις περιπτώσεις των άρθρων 143, 184 και 209 του π.δ. 80/2022

Στην περίπτωση προσαύξησης των αποδοχών των εργαζόμενων πλήρους απασχόλησης κατά τα οριζόμενα στα άρθρα 143, περί επιδόματος νυκτερινής εργασίας, 184, περί αμοιβής υπερεργασίας και υπερωρίας και 209, περί προσαύξησης αμοιβής για εργασία κατά τις Κυριακές και τις αργίες του Κώδικα Ατομικού Εργατικού Δικαίου (Π.Δ. 80/2022, Α΄ 222), το συνολικό ποσό της ασφαλιστικής εισφοράς ασφαλισμένων μισθωτών και εργοδοτών υπολογίζεται επί του ποσού των πάσης φύσεως αποδοχών των εργαζομένων, χωρίς να προσμετράται η προσαύξηση αυτή, κατά παρέκκλιση κάθε γενικής ή ειδικής διάταξης.

1.1.2.Εφαρμογή της ρύθμισης σε σύγκριση με το ισχύον σήμερα καθεστώς υπολογισμού των εισφορών

Από την διατύπωση της διάταξης και της παραπομπής σε συγκεκριμένα άρθρα του ΚΑΕΔ (ΠΔ 80/2022) ειδικά για την απασχόληση Κυριακής και αργίας:

–  παρ. 1 του άρθρου 209, που ορίζει: «Οι εργαζόμενοι που απασχολούνται τις Κυριακές και στις εορτές που αναφέρονται παρακάτω δικαιούνται, ανεξαρτήτως του κύρους της συμφωνίας για την απασχόληση αυτή και των άλλων ενδεχόμενων συνεπειών, την προσαύξηση 75% που προβλέπεται από την υπ’ αρ. 8900/ 1946 Κοινή Απόφαση των Υπουργών Οικονομικών και Εργασίας, όπως αυτή ερμηνεύθηκε αυθεντικά με την υπ’ αρ. 25825/1951 απόφαση των ιδίων Υπουργών, σύμφωνα με όσα ορίζουν οι εν λόγω αποφάσεις, όπως αυτές ισχύουν σήμερα.» και αναπτύξαμε πιο πάνω 1.2.1., προκύπτει ότι αναφέρεται μόνο στην προσαύξηση (πιο πάνω πίνακας 1) και όχι και στο πράγματι καταβαλλόμενό ωρομίσθιο σε περίπτωση μη χορήγησης εναλλακτικής ημέρας ανάπαυσης (πιο πάνω πίνακας 2).

–  παρ. 3 του άρθρου 209, που ορίζει: «Στους εργαζομένους που αμείβονται με ημερομίσθιο, οι οποίοι δεν απασχολήθηκαν για λόγους που δεν οφείλονται σε εκείνους κατά τις ημέρες της παρ. 2, καταβάλλεται για κάθε μία από αυτές ποσό ίσο με το ημερομίσθιό τους, χωρίς προσαύξηση.», αναφέρεται μόνο στην ειδική περίπτωση των ημερομισθίων που δικαιούνται το πρόσθετο ημερομίσθιο.

Αναμένονται οδηγίες του ΕΦΚΑ για την εφαρμογή της διάταξης και αντιμετώπιση γκρίζων σημείων αυτής.

Στην συνέχεια παραθέτουμε παραδείγματα με διευκρινήσεις για τον τρόπο εφαρμογής και σύγκριση με υφιστάμενο σήμερα καθεστώς:

Παράδειγμα:

Για εργαζόμενο μισθωτό του ιδιωτικού τομέα πλήρους απασχόλησης, με μέσο μηνιαίο μισθό 1,342 ευρώ, και νόμιμο μισθό 996 ευρώ πραγματοποίησε έναν μήνα απασχόληση υπερεργασία 21 ώρες, υπερωρίες 15 ώρες, νυκτερινά 72 και εργασία Κυριακών και αργιών 24 ώρες

Θα έχουμε συγκριτικά τον παρακάτω πίνακα:

Επισήμανση. Για τους παραπάνω υπολογισμούς ελήφθησαν υπόψη τα παρακάτω:

Η υπερεργασία (δηλαδή η μία παραπάνω ώρα απασχόλησης) αμείβεται με προσαύξηση 20% επί του συμφωνημένου μισθού , η υπερωρία (δηλαδή από την 9η έως και την 12η ώρα) αμείβεται με προσαύξηση 40% επί του συμφωνημένου μισθού, η νυκτερινή απασχόληση αμείβεται με 25% προσαύξηση επί του νομίμου μισθού  και η απασχόληση σε Κυριακές και αργίες αμείβεται με 75% προσαύξηση, επί του νομίμου μισθού, όπως πιο πάνω αναλύθηκαν.

και

Διαπιστώσεις

i. Το καθαρό ποσό στο οποίο θα υπολογιστεί ο φόρος θα είναι 1.749,71 ευρώ έναντι των 1.671,21   ευρώ πριν την ρύθμιση, αν φυσικά εμφανίζονται νόμιμα οι υπερωρίες επισήμως ήτοι όφελος προ φόρου 78,50 ευρώ,

ii. Το πληρωτέο ποσό δηλαδή αυτό που τελικά εισπράττει ο εργαζόμενος θα είναι 1480,71 ευρώ έναντι των 1.424,21 ευρώ πριν την ρύθμιση, τελικό όφελος 56,50 ευρώ.

iii. Το κόστος του εργοδότη αμοιβές πλέον εισφορές θα είναι μετά την ρύθμιση 2.221,56 ευρώ έναντι των 2.349,50 ευρώ αν δήλωνε επισήμως τις πρόσθετες απασχολήσεις ήτοι όφελος 127,94 ευρώ. Φυσικά θεωρούμε δεδομένο ότι πριν την ψηφιακή κάρτα πλήρωνε «μαύρα» τα ποσά των υπερεργασιών, υπερωριών, νυκτερινών και Κυριακών.

iv.Από τα παραπάνω προκύπτει ότι με τη ρύθμιση επωφελούνται ταυτόχρονα, τόσο οι εργαζόμενοι, καθώς αυξάνεται το καθαρό ποσό που τους καταβάλλεται, λόγω της μείωσης των επιπρόσθετων εισφορών τους, όσο και οι εργοδότες, καθώς θα καταβάλλουν μειωμένες εργοδοτικές εισφορές, υπολογισμένες στη βάση της αμοιβής του 8ώρου και όχι στη βάση της αμοιβής της προσαύξησης.

v.Το μέτρο θα εφαρμοστεί οριζοντίως στο σύνολο των κλάδων της οικονομίας.

vi.Το μέτρο θα εφαρμοστεί μόνο για εργαζομένους πλήρους απασχόλησης και όχι στους εργαζομένους μερικής απασχόλησης.

Επισημάνσεις

Με την διάταξη, το υπουργείο προσδοκά ότι θα συμβάλει να έχουμε περισσότερες υπερωρίες κλπ  δηλωμένες, δεν λαμβάνει όμως υπόψη τον ανασταλτικό παράγοντα του φόρου, που ήδη επηρεάζει σημαντικά και τον κατώτατο μισθό, πολύ περισσότερο αν προστεθεί σε υψηλότερο κλιμάκιο το όφελος από τον υπολογισμό εισφορών, που στο παράδειγμα μας είναι στην ίδια κλίμακα του 28%, επί του οφέλους από τις ασφαλιστικές εισφορές.

Ακόμα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι θα επηρεάσει τις συντάξιμες αποδοχές εργαζομένων που απασχολούνται σε επιχειρήσεις που δήλωναν και κατέβαλαν εισφορές επί του συνόλου των αποδοχών.

Το υπουργείο εκτιμά ότι είναι μικρός ο αριθμός αυτών των εργαζομένων, ίσως αλλά είναι γεγονός ότι με την ρύθμιση αυτή η ΠΟΛΙΤΕΙΑ τιμωρεί τους συγκεκριμένους ασφαλισμένους που εργάζονταν σε συνεπείς εργοδότες με την ελπίδα καλλιέργειας συνέπειας, σε κατά σύστημα ασυνεπείς εργοδότες.

Παλαιολόγος Ι Λιάζος

Οικονομολόγος – Σύμβουλος Εργασιακών & Ασφαλιστικών