Τραμπ: Τι συμβαίνει όταν οι αποφάσεις του βάζουν φρένο στην επιστήμη

Θα έλεγε κανείς ότι στις 20 Ιανουαρίου 2025 η επιστήμη στις ΗΠΑ σταμάτησε, γράφει η Κριστίνα Σαλίνσκι στο αμερικανικό ιατρικό περιοδικό Medscape. Κάποιος κατέβασε το γενικό διακόπτη, ακριβέστερα. Και ο διακόπτης αυτός ίσως μείνει στη θέση «off» για τέσσερα χρόνια. Ίσως και για περισσότερα αν – λέμε τώρα… – ο υπερδραστήριος για αντιπρόεδρος Ντζέι-Ντι Βανς χτίσει το προφίλ του «τέλειου διαδόχου» του Ντόναλντ Τραμπ για το Λευκό Οίκο. Κάτι που ήδη έχει αρχίσει να αχνοφαίνεται, κι ας μην πέρασαν παρά 50 μόλις ημέρες μετά την ορκωμοσία της 20ής Ιανουαρίου. Ας μην ξεχνάμε ότι ο Τραμπ ήταν ο πιο ηλικιωμένος πρόεδρος των ΗΠΑ, την ημέρα της ορκωμοσίας του. Γηραιότερος ακόμα και από τον Τζο Μπάιντεν.

Στις 22 Ιανουαρίου λοιπόν του σωτηρίου έτους που διανύουμε, γράφει με καταγγελτικό τόνο η αμερικανίδα αρθρογράφος, «η κυβέρνηση Τραμπ έδωσε εντολή σε ομοσπονδιακούς οργανισμούς υγείας και επιστήμης, συμπεριλαμβανομένων των Εθνικών Ινστιτούτων Υγείας (NIH), του Εθνικού Ιδρύματος Επιστημών (NSF) και των Κέντρων Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC), να σταματήσουν τις εξωτερικές επικοινωνίες, τις επιστημονικές συναντήσεις και συνάξεις και τα ταξίδια».

Διέταξε επίσης ο πρόεδρος το πάγωμα των ομοσπονδιακών επιχορηγήσεων προς τους οργανισμούς υγείας και αναθεώρησε την άδεια για επιχορηγήσεις που επιτρέπουν την κυβερνητική χρηματοδότηση σε επιστήμονες για την έναρξη ερευνών σε νέα πεδία σε εθνικό επίπεδο.

Συνεχίζει η Κριστίνα Σαλίνσκι: «Δύο εβδομάδες αργότερα, η διοίκηση ξεπάγωσε κάποιες από τις αρχικές επιχορηγήσεις, αλλά η ερευνητική κοινότητα βρίσκεται ακόμα σε αναταραχή. Για να επανέλθει η διοίκηση την Παρασκευή, 7 Φεβρουαρίου, και να ανακοινώσει ακόμα περισσότερες περικοπές χρηματοδότησης, αυτή τη φορά περιορίζοντας το λεγόμενο έμμεσο κόστος στο 15% της συνολικής επιχορήγησης. Πρόκειται για κονδύλια που χορηγούνται σε ερευνητικά ιδρύματα για να καλύψουν γενικά έξοδα, όπως είναι μεταξύ άλλων η συντήρηση εγκαταστάσεων, η ανανέωση εξοπλισμού και η διαχείριση επικίνδυνων αποβλήτων».

Δεν είναι πρωτοφανές για τις νεοεκλεγμένες κυβερνήσεις να περιορίζουν προσωρινά τη «δημόσια επιστημονική επικοινωνία» με τον τρόπο που συνέβη τον Ιανουάριο

«Σαν φτερό στον άνεμο»

Ήταν μεγάλο το αρχικό σοκ, αλλά η αμερικανική επιστημονική κοινότητα δεν έμεινε αδρανής. Ξεκίνησε νομικούς αγώνες για να ανατρέψει τις αποφάσεις των ανατροπέων. Από τις 12 Φεβρουαρίου, ο φορέας των NIH δήλωσε έτοιμος να ξεπαγώσει τα κεφάλαια της επιχορήγησης και να αποσύρει τις έμμεσες περικοπές δαπανών. Και, σύμφωνα με εσωτερικό σημείωμα του φορέα, «εν ευθέτω χρόνω θα εκπληρωθούν οι υποχρεώσεις και θα επιτευχθούν οι στόχοι της διοίκησης».

«Οι επιστήμονες αισθάνονται σαν φτερό στον άνεμο αυτή τη στιγμή», δήλωσε στο «Medscape» ο καθηγητής νευροβιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Γιούτα, Τζέισον Σέφερντ. «Τα Ερευνητικά Ινστιτούτα Υγείας έχουν μπει στο στόχαστρο της κυβέρνησης Τραμπ. Δεδομένου του εύρους της χρηματοδότησης των ερευνών από κυβερνητικές πηγές, ευλόγως υποθέτει κανείς ότι η επιστήμη στις ΗΠΑ δεν είναι αυτή που ήταν πριν από έναν μήνα. Και κανείς δεν ξέρει πώς θα είναι σε 4 χρόνια από τώρα», γράφει η συντάκτρια του «Medscape».

Ωστόσο η αισιοδοξία βρίσκεται στο DNA των Αμερικανών, ακόμα και των επιστημόνων. Ορισμένοι ερευνητές πιστεύουν ότι υπάρχει χώρος για μεταρρύθμιση των… μεταρρυθμίσεων στο σύστημα επιχορηγήσεων των NIH. Κι ας θεωρεί η νέα κυβέρνηση (και ο υπερεπιστήμονας, στα χαρτιά, στενός συνεργάτης του Τραμπ, Ίλον Μασκ) ότι πρέπει να περιοριστούν δραστικά τα 48 δισ. δολάρια που χορηγεί κάθε χρόνο η κυβέρνηση για τις έρευνες των Εθνικών Ινστιτούτων Υγείας.

«Αυτά τα 48 δισ. είναι χρήματα των φορολογουμένων», υπογραμμίζει ο πρόεδρος, άσχετα αν κατά βάθος τους περιφρονεί τους φορολογούμενους και τους θεωρεί χαζούς, διότι όταν είχε ερωτηθεί προεκλογικά γιατί ο ίδιος δεν πληρώνει φόρους, απάντησε «επειδή είμαι έξυπνος».

Παράπλευρες απώλειες

Ο φορέας των NIH διανέμει περισσότερες από 50.000 επιχορηγήσεις, υποστηρίζοντας μια ερευνητική κοινότητα τουλάχιστον 300.000 επιστημόνων σε περισσότερα από 2.500 πανεπιστήμια, ιατρικές σχολές και άλλα ιδρύματα. Περίπου το 80% του προϋπολογισμού των 48 δισ. δολαρίων των NIH προορίζεται για τη χρηματοδότηση αυτών των οργανισμών. Συνήθως, περίπου το 30% κάθε επιχορήγησης πηγαίνει στο ερευνητικό ίδρυμα για την κάλυψη «εμμέσων γενικών εξόδων», σύμφωνα με το φορέα. Σε κάποιες περιπτώσεις το ποσοστό αυτό φθάνει και το 50%.

Ποιες είναι όμως αυτές οι «έμμεσες δαπάνες»; Τα ίδια τα NIH διακρίνουν δύο κατηγορίες δαπανών. Αυτές που προορίζονται για τις «εγκαταστάσεις» και αυτές που προορίζονται για τη «διοίκηση». Οι πρώτες καλύπτουν ό,τι σχετίζεται με τη φυσική εγκατάσταση ενός οργανισμού ή μιας δομής και οι δεύτερες αφορούν τις λογιστικές υπηρεσίες, τις δαπάνες προσωπικού και ό,τι δεν εμπλέκεται άμεσα με την έρευνα.

Ο φορέας των NIH διανέμει περισσότερες από 50.000 επιχορηγήσεις, υποστηρίζοντας μια ερευνητική κοινότητα τουλάχιστον 300.000 επιστημόνων σε περισσότερα από 2.500 πανεπιστήμια, ιατρικές σχολές και άλλα ιδρύματα

Αντίο έρευνα

Για να καταστεί φανερή η σημασία των χρηματοδοτήσεων αυτών, η συντάκτρια του αποκαλυπτικού αυτού άρθρου για τις επιπτώσεις των οικονομιών που θέλουν να κάνουν οι Τραμπ και Μασκ στην επιστήμη και την έρευνα στις ΗΠΑ, αναφέρει ότι το Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια δαπανά το 62,5% των συνολικών επιχορηγήσεων για να καλύψει τις λεγόμενες «έμμεσες δαπάνες».

Πρόκειται για δαπάνες που απαιτούνται για την κατασκευή εξειδικευμένων εργαστηρίων, για την προμήθεια υλικών και τεχνικού εξοπλισμού και επίσης για την κανονιστική συμμόρφωση των επιστημονικών δράσεων. «Η άμεση κρατική χρηματοδότηση καλύπτει το ήμισυ αυτού του κόστους υποδομής», σημειώνει χαρακτηριστικά η Κριστίνα Σαλίνσκι. Θα βρεθούν ιδιωτικά κονδύλια για να αναπληρώσουν την απώλεια;

Η αρθρογράφος εξηγεί ότι εάν περιορίζονταν στο 15% οι έμμεσες αυτές δαπάνες, όπως πρότεινε η κυβέρνηση Τραμπ (θα πρόκειται ασφαλώς για φαεινή ιδέα του Μασκ με το πριόνι), το Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια θα έχανε περίπου 240 εκατ. δολάρια ετησίως. Το Πανεπιστήμιο Στάνφορντ εκτιμά την πιθανή ζημιά του σε 160 εκατομμύρια δολάρια. «Η ουσία είναι ότι αν πέσουν στο 15% οι επιχορηγήσεις των εμμέσων δαπανών, θα περιορίζονταν δραματικά οι ερευνητικές δραστηριότητες στα αμερικανικά Πανεπιστήμια», είπε ο συνόψισε ο καθηγητής νευροβιολογίας Σέφερντ.

Εν πάση περιπτώσει, στις 10 Φεβρουαρίου 22 αμερικανικές Πολιτείες προσέβαλαν δικαστικά τις περικοπές των κονδυλίων μέσω ΝΙΗ με το επιχείρημα ότι αυτές θα ήταν καταστροφικές για τις σπουδές των φοιτητών. Επιπλέον, «δίχως την στήριξη από τη δράση των ΝΙΗ οι έρευνες αιχμής αυτών των ιδρυμάτων για τη θεραπεία ανθρώπινων ασθενειών θα σταματήσουν», σημειώνουν στην κοινή προσφυγή τους οι 22 Πολιτείες.

Τέρμα τα συνέδρια

Δεν είναι πρωτοφανές για τις νεοεκλεγμένες κυβερνήσεις να περιορίζουν προσωρινά τη «δημόσια επιστημονική επικοινωνία» με τον τρόπο που συνέβη τον Ιανουάριο. Η κυβέρνηση του Τζορτζ Μπους του νεότερου το 2001 είχε θέσει ένα όριο συμμετοχής σε συνέδρια και επιστημονικές συναντήσεις, κάτι που σε κάποιες περιπτώσεις σήμαινε ότι το επιστημονικό προσωπικό ακύρωνε ταξίδια. Αυτό το όριο συμμετοχής σε επιστημονικές συναντήσεις διατήρησε ακόμα και η κυβέρνηση του Μπαράκ Ομπάμα.

Ωστόσο, «η απόφαση να σταματήσει η ανανέωση των συμβάσεων και η χρηματοδότηση των επιχορηγήσεων για την έρευνα ήταν μια κίνηση άνευ προηγουμένου που έχει δημιουργήσει χάος στην επιστημονική κοινότητα και άγχος στα στελέχη της», όπως χαρακτηριστικά δήλωσε στο «Medscape» ο νευροβιολόγος Τζέισον Σέφερντ.

Οι ερευνητές της Ιατρικής ανησυχούν επειδή γνωρίζουν ότι ακόμα και μια προσωρινή διακοπή των ερευνών τους, μπορεί να λειτουργήσει ως τροχοπέδη στο συνολικό τους έργο

Ο καθηγητής θεωρεί ότι αν δεν ξεπαγώσουν οι χρηματοδοτήσεις «θα μπορούσε να καταρρεύσει η ερευνητική διαδικασία στις ΗΠΑ και να υποχωρήσει η χώρα από την πρώτη γραμμή της καινοτομίας στην οποία βρίσκεται σήμερα σε παγκόσμια κλίμακα». Ο Σέφερντ θυμίζει ότι για κάποια ιδρύματα το πάγωμα των κονδυλίων έχει ήδη ξεκινήσει, καθώς ο φορέας των NIH δεν είναι ο μόνος που χρηματοδοτεί την έρευνα.

Η Αμερικανική Υπηρεσία για τη Διεθνή Ανάπτυξη (USAID) χρηματοδοτεί πολλές κλινικές μελέτες. Όλες αυτές οι μελέτες έχουν σταματήσει, αφήνοντας τους ερευνητές και τους συμμετέχοντες μετέωρους. «Είναι μια εξέλιξη πολύ ανησυχητική και απογοητευτική για τους ερευνητές που ξεκινούν τώρα τη σταδιοδρομία τους, διότι εξαρτώνται άμεσα από αυτές τις επιχορηγήσεις», είπε ο Σέφερντ, εξηγώντας ότι πρόκειται για «επιστήμονες που προσπαθούν να θεραπεύσουν τον καρκίνο, το Αλτσχάιμερ, τις καρδιακές παθήσεις…».

Οι ερευνητές της Ιατρικής ανησυχούν επειδή γνωρίζουν ότι ακόμα και μια προσωρινή διακοπή των ερευνών τους, μπορεί να λειτουργήσει ως τροχοπέδη στο συνολικό τους έργο. «Η διακοπή των επιχορηγήσεων, έστω και προσωρινά, μπορεί να έχει καταστροφικές επιπτώσεις στη μακροπρόθεσμη ερευνητική παραγωγικότητα του έθνους μας και στην επιτυχία των ερευνών», έγραψε στο LinkedIn η Μόνικα Μπερτανιόλι, πρώην επικεφαλής των Εθνικών Ινστιτούτων Υγείας.

Από το 1945, που τέλειωσε ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, ως τις μέρες μας έχουν τιμηθεί 182 επιστήμονες με το βραβείο Νομπέλ Φυσιολογίας και Ιατρικής (πολλοί το έχουν μοιραστεί). Οι 101 εξ αυτών ήταν Αμερικανοί. Η νέα αμερικανική κυβέρνηση φαίνεται πως έχει βαλθεί να αλλάξει την εντυπωσιακή αυτή αναλογία.