Ο ρόλος του Χρηματοοικονομικού Αλφαβητισμού στην κατανόηση του κινδύνου και στην γεφύρωση του χάσματος πλούτου των δύο φύλων

Εισαγωγή

Ο χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός είναι μία κρίσιμη δεξιότητα, που επιτρέπει στους ανθρώπους να λαμβάνουν ενημερωμένες αποφάσεις σχετικά με την αποταμίευση, τις επενδύσεις, τον υπεύθυνο δανεισμό και την υπεύθυνη κατανάλωση.

Ωστόσο, ένα επίμονο χάσμα μεταξύ των δύο φύλων στον χρηματοοικονομικό αλφαβητισμό παρατηρείται παγκοσμίως, με τις γυναίκες να επιτυγχάνουν συστηματικά χαμηλότερες βαθμολογίες στις σχετικές αξιολογήσεις χρηματοοικονομικών γνώσεων σε σύγκριση με τους άνδρες. Αυτό το χάσμα έχει σοβαρές επιπτώσεις στην διαχρονική  συσσώρευση πλούτου, τον προγραμματισμό συνταξιοδότησης αλλά και την χρηματοοικονομική ανεξαρτησία ( financial independence)  και ασφάλεια των γυναικών (financial security) . Επιπλέον, οι  παρατηρούμενες σημαντικές διαφορές στην ανάληψη του  κινδύνου  μεταξύ των δύο φύλων επηρεάζουν  τη χρηματοοικονομική τους συμπεριφορά, διαμορφώνοντας ασύμμετρες  επενδυτικές αποφάσεις και την οικονομική τους ευημερία μακροπρόθεσμα. Η κατανόηση των αιτιών αυτών των ανισοτήτων και η αναζήτηση λύσεων για τη γεφύρωσή τους είναι κρίσιμης σημασίας για την μείωση του χάσματος πλούτου των δυο φύλων.

Κατανόηση του Χρηματοοικονομικού Χάσματος των Φύλων

Πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι οι γυναίκες διαθέτουν χαμηλότερα επίπεδα χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού σε σχέση με τους άνδρες. Αυτό το χάσμα παρατηρείται σε διάφορες ηλικιακές ομάδες ,χώρες, επίπεδα εκπαίδευσης και κοινωνικοοικονομικά υπόβαθρα. Ο χρηματοοικονομικός αλφαβητισμός μεταξύ άλλων ,περιλαμβάνει τη γνώση βασικών εννοιών όπως ο πληθωρισμός, τα επιτόκια, η διαφοροποίηση και η διαχείριση κινδύνου. Έρευνες δείχνουν ότι οι γυναίκες αισθάνονται συχνά λιγότερο σίγουρες για τις χρηματοοικονομικές τους γνώσεις, ακόμα και όταν απαντούν σωστά σε ερωτήσεις. Αυτή η έλλειψη αυτοπεποίθησης οδηγεί συχνά σε χαμηλότερη εμπλοκή στον χρηματοοικονομικό σχεδιασμό και τις επενδύσεις.

Διάφοροι παράγοντες συμβάλλουν στο παρατηρούμενο  χάσμα όπως:

Κοινωνικοί και Πολιτιστικοί Ρόλοι: Παραδοσιακά, οι άνδρες αναλαμβάνουν ενεργό ρόλο στη λήψη χρηματοοικονομικών αποφάσεων, ιδιαίτερα όσον αφορά τις επενδύσεις και τη διαχείριση του πλούτου. Οι γυναίκες  συχνά περιορίζονται  στη διαχείριση του οικογενειακού προϋπολογισμού και της αποταμίευσης, αντί για τον μακροπρόθεσμο χρηματοοικονομικό σχεδιασμό.

Διαφορές στην Εκπαίδευση: Γνωρίζουμε καλά ότι η  χρηματοοικονομική εκπαίδευση σε πολλές χώρες  είναι ανεπαρκής και ότι οι γυναίκες εκτίθενται λιγότερο σε χρηματοοικονομικές έννοιες. Σε ορισμένες περιπτώσεις και χώρες μάλιστα , τα εκπαιδευτικά προγράμματα δεν ανταποκρίνονται καθόλου  στις ανάγκες και τις προκλήσεις που έχουν να αντιμετωπίσουν οι  γυναίκες .

Συμμετοχή στην Εργασία και Μισθολογικό Χάσμα: Οι γυναίκες, κατά μέσο όρο, κερδίζουν λιγότερα από τους άνδρες λόγω του υπάρχοντος  μισθολογικού χάσματος, των διακοπών στην καριέρα τους για λόγους οικογένειας και της μεγαλύτερης συγκέντρωσής τους σε χαμηλότερα αμειβόμενους κλάδους. Οι χαμηλότερες αποδοχές μειώνουν την έκθεση σε πιο σύνθετες χρηματοοικονομικές αποφάσεις, διαιωνίζοντας το  υπαρκτό χάσμα  των γνώσεων και την καριέρα στον χρηματοπιστωτικό κλάδο .

Έλλειψη Γυναικείων Προτύπων: Ο χρηματοοικονομικός τομέας εξακολουθεί να κυριαρχείται από άνδρες, με λίγες γυναίκες να βρίσκονται σε ηγετικές θέσεις. Η απουσία γυναικείων προτύπων μπορεί να αποθαρρύνει τις γυναίκες από το να επιδιώξουν ενεργά τη χρηματοοικονομική γνώση.

Να σημειώσουμε ότι  το 2025 ,από τις 500 μεγαλύτερες εταιρίες του δείκτη Standard and Poor’s μόλις το 8% των CEO είναι γυναίκες.

Η μη ανάληψη κινδύνου και η επίδραση της συντηρητικής συμπεριφοράς των γυναικών στον χώρο των επενδύσεων

Πέρα από τις παρατηρούμενες διαφορές στα επίπεδα του  χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού , οι άνδρες και οι γυναίκες διαφέρουν στους  αναλαμβανόμενους  επενδυτικούς  κινδύνους   . Μελέτες έχουν δείξει  ότι οι γυναίκες είναι, κατά μέσο όρο, πιο συντηρητικές στις επενδυτικές τους αποφάσεις σε σύγκριση με τους άνδρες. Αυτό τις οδηγεί σε επενδυτικά προϊόντα με χαμηλό κίνδυνο  , όπως ομόλογα και αποταμιεύσεις, αντί για πιο επικίνδυνες αλλά ιστορικά και δυνητικά πιο αποδοτικές επενδύσεις, όπως τα μικτά ,τα μετοχικά Αμοιβαία Κεφάλαια και οι μετοχές.

Οι λόγοι αυτής της διαφοροποίησης περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων:

Βιολογικούς και Ψυχολογικούς Παράγοντες: Ορισμένες μελέτες  υποστηρίζουν ότι οι διαφορές στη δομή του εγκεφάλου και στα επίπεδα ορμονών μπορεί να επηρεάζουν τον τρόπο που τα δύο φύλα αντιλαμβάνονται και αντιδρούν ως προς τους επενδυτικούς κινδύνους .

Οικονομική Ασφάλεια: Οι γυναίκες δίνουν μεγαλύτερη έμφαση στην οικονομική ασφάλεια, καθώς αντιμετωπίζουν υψηλότερους οικονομικούς κινδύνους λόγω του μεγαλύτερου προσδόκιμου ζωής και των πιθανών διακοπών στην καριέρα τους.

Χαμηλή Αυτοπεποίθηση στις Επενδύσεις: Η πλειοψηφία των μελετών αποκαλύπτει ότι υπάρχει έλλειψη αυτοπεποίθησης των γυναικών για επενδύσεις ,ένα χαρακτηριστικό που μπορεί να οφείλεται στην έλλειψη χρηματοοικονομικών γνώσεων με αποτέλεσμα να οδηγούνται σε πιο συντηρητικές επιλογές .

Να σημειωθεί ότι   συγκεκριμένες επενδυτικές στρατηγικές όπως η διαχρονική και διεθνική διασπορά του κινδύνου μέσα από επενδύσεις σε Αμοιβαία Κεφάλαια ή  ETF’s ,μπορεί να προστατέψει τους επενδυτές και  να ελαχιστοποιεί πιθανές  απώλειες κεφαλαίου. Από την άλλη μεριά  η υπερβολική αποφυγή κινδύνου  μπορεί να περιορίσει τη συσσώρευση πλούτου, αφού οι χαμηλού κινδύνου επενδύσεις συχνά αποδίδουν λιγότερο ακόμα και  από τον πληθωρισμό.

Στρατηγικές για τη Μείωση του Χάσματος

Η αντιμετώπιση του υφιστάμενου  χάσματος χρηματοοικονομικού αλφαβητισμού  μεταξύ των φύλων απαιτεί μία πολύπλευρη προσέγγιση:

Εκπαιδευτικές Πρωτοβουλίες: Σχολεία, πανεπιστήμια και επιχειρήσεις πρέπει να ενσωματώσουν κατάλληλα προγράμματα χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης, προσαρμοσμένα στις ανάγκες  και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες .

Πρώιμη Έκθεση στα Χρηματοοικονομικά: Τα κορίτσια πρέπει να ενθαρρύνονται να ασχολούνται με χρηματοοικονομικά θέματα από μικρή ηλικία.

Προώθηση των Γυναικών στον Χρηματοοικονομικό Τομέα: Η αύξηση της παρουσίας γυναικών σε ηγετικές θέσεις μπορεί να δημιουργήσει πρότυπα και μέντορες.

Προγράμματα Ενδυνάμωσης: Οι γυναίκες μπορούν να επωφεληθούν από σοβαρές επενδυτικές λέσχες και κοινότητες , εργαστήρια χρηματοοικονομικού σχεδιασμού και συμβουλευτική καθοδήγηση.

Ψηφιακή χρηματοοικονομική εκπαίδευση : Οι fintech πλατφόρμες και όχι μόνο, μπορούν να προσφέρουν χρηματοοικονομική εκπαίδευση προσαρμοσμένη στις ανάγκες των γυναικών με αποτελεσματικό μάλιστα  τρόπο .

Συμπέρασμα

Το χρηματοοικονομικό χάσμα των δύο φύλων και η διαφορά στην ανάληψη επενδυτικών κινδύνων επηρεάζουν καθοριστικά την  διαχρονική συσσώρευση πλούτου μεταξύ των δύο φύλων και μάλιστα κατά την συνταξιοδοτική περίοδο !

Η ενίσχυση της χρηματοοικονομικής γνώσης και της αυτοπεποίθησης των γυναικών είναι κρίσιμη για τη δημιουργία μίας πιο ισότιμης και οικονομικά σταθερής κοινωνίας.

Αφροδίτη Σταθοπούλου

Υποψήφια Διδάκτωρ Πανεπιστημίου του Πειραιά

Επιστημονική Συνεργάτις   του Ινστιτούτου Χρηματοοικονομικού Αλφαβητισμού