Ευρώπη: Έλλειψη πυρίτιδας και TNT – Τώρα που τα χρειάζεται περισσότερο

Στα αποθέματα πυρομαχικών τους στράφηκαν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις για να εξοπλίσουν την Ουκρανία, ανακαλύπτοντας όμως πόσο λίγα ήταν.

Έκτοτε, προσπαθούν να ενισχύσουν την παραγωγή βλημάτων πυροβολικού, πυραύλων και σφαιρών. Κι αυτό καταπόνησε τα αποθέματα πυρίτιδας, TNT και άλλων εκρηκτικών και προωθητικών υλών της ευρώπης, που έφτασαν στα όριά τους.

Καθώς η Ευρώπη προετοιμάζεται για μια μαζική αύξηση των αμυντικών δαπανών, ο μικρός αριθμός παραγωγών αυτών των πτητικών υλικών «τρέχει» για να αυξήσει την ικανότητά του.

Μόνο η Rheinmetall στοχεύει να αυξήσει την παραγωγή πυρίτιδας κατά περισσότερο από 50% μέχρι το 2028, αλλά ακόμη και αυτό δεν θα είναι αρκετό. Ο διευθύνων σύμβουλος Άρμιν Παπεργκέρ διευκρίνισε σε πρόσφατη ενημέρωση για τα κέρδη ότι η εταιρεία μπορεί να χρειαστεί να διπλασιάσει σχεδόν την παραγωγή της σε περισσότερους από 20.000 μετρικούς τόνους για να καλύψει τις ανάγκες που αναδύονται.

Εμπλοκή στην εφοδιαστική αλυσίδα

Ωστόσο, η αλυσίδα εφοδιασμού στην οποία βασίζονται οι κατασκευαστές εκρηκτικών υλών είναι δαιδαλώδης, παγκόσμια και γεμάτη εμπόδια.

Οι κυβερνήσεις και οι κατασκευαστές πρέπει να δώσουν κίνητρα στις μη στρατιωτικές χημικές βιομηχανίες να στραφούν προς τη στρατιωτική παραγωγή, να απλοποιήσουν τους κανονισμούς ώστε να επιτραπεί η κατασκευή νέων εργοστασίων και η μετακίνηση επικίνδυνων φορτίων σε όλη την ήπειρο – και να εξασφαλίσουν ακόμη και τις προμήθειες των πιο βασικών υλικών που σήμερα αποστέλλονται από την Κίνα.

«Μια συντονισμένη εθνική αμυντική στρατηγική θα είχε ως στόχο την εξασφάλιση της νιτροκυτταρίνης, δεν βλέπω όμως κάτι τέτοιο να είναι μέσα στο πλάνο», όπως επισήμανε στο Bloomberg ο Μίκαελ Μπλέντιγκερ, πρόεδρος της Ένωσης Γερμανών οπλοποιών και εμπόρων όπλων.

Οι ευρωπαϊκές αμυντικές βιομηχανίες έχουν εκτιναχθεί στα ύψη, αλλά οι πολιτικές Τραμπ θα μπορούσαν να τις ενισχύσει περαιτέρω

Ευμετάβλητες αγορές

Ακόμη και πριν από την ορκωμοσία του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, τα μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης είχαν θέσει ως στόχο την παραγωγή 2 εκατομμυρίων βλημάτων πυροβολικού το 2025, από 1,4 εκατομμύρια πέρυσι.

Την άνοιξη του 2023, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θέσπισε το πρόγραμμα Act in Support of Ammunition Production (ASAP), το οποίο διαθέτει 500 εκατομμύρια ευρώ (526 εκατομμύρια δολάρια) για να βοηθήσει στην επέκταση της ικανότητας του μπλοκ να κατασκευάζει πυρομαχικά.

Έκτοτε, η κυβέρνηση Τραμπ ανέστειλε προσωρινά τη στρατιωτική βοήθεια προς την Ουκρανία, έσπειρε αμφιβολίες για το μέλλον των μακροχρόνιων αμερικανικών εγγυήσεων ασφαλείας στην Ευρώπη και έδειξε προθυμία να διαπραγματευτεί με το Κρεμλίνο παρά τις αντιρρήσεις της ουκρανικής κυβέρνησης και των Ευρωπαίων συμμάχων. Η ανάγκη της ηπείρου για πυρομαχικά θα αυξηθεί.

«Μέχρι σήμερα, έχουν γίνει πολύ λίγα στον τομέα της παροχής πυρομαχικών», πρόσθεσε στο Bloomberg ο Γιόακιμ Πέτερ, συν-επικεφαλής του παγκόσμιου τομέα της αμυντικής βιομηχανίας στην εταιρεία συμβούλων Brunswick Group. «Αυτό έχει πλέον αρχίσει να αποδίδει το τίμημά του, καθώς η κατάσταση συνεχίζει να επιδεινώνεται».

Οι προϋποθέσεις και οι απαιτήσεις

Τα βλήματα χρειάζονται δύο πτητικά συστατικά: τα προωθητικά, τα οποία χρησιμοποιούνται για την εκτόξευση των βλημάτων, και τα εκρηκτικά, τα οποία πυροδοτούν. Η Ευρώπη δεν παράγει αρκετά από τα δύο για να καλύψει τη ζήτησή της.

Το σημαντικότερο συστατικό των εκρηκτικών για τα σύγχρονα βλήματα είναι η νιτροκυτταρίνη. Για ένα μόνο βλήμα πυροβολικού απαιτούνται έως και 12 κιλά (26 λίβρες) πυρίτιδας.

Η Ευρώπη διαθέτει ελάχιστους κατασκευαστές προωθητικών υλών, συμπεριλαμβανομένης της Rheinmetall και της γαλλικής Eurenco. Στο πλαίσιο του ASAP, η Ευρώπη θέλει να αυξήσει την παραγωγή προωθητικών υλών κατά περισσότερο από 50%, ή 10.000 μετρικούς τόνους ετησίως – που ισοδυναμεί με σχεδόν έξι νέες εγκαταστάσεις στο μέγεθος της θυγατρικής της Rheinmetall, Nitrochemie Aschau.

«Φωτιά» έχει πάρει ο αμυντικός τομέας της Ευρώπης, για πρώτη φορά εδώ και πάνω από 30 χρόνια

Χαρακτηριστικό είναι πως από την πλήρους κλίμακας εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022, το εργοστάσιο έχει αυξήσει την παραγωγική του ικανότητα κατά 60% και κατασκευάζει νέες εγκαταστάσεις για να προσθέσει άλλο ένα πάνω από 40% μέχρι τα μέσα του 2025. Έχει προσλάβει περίπου 300 άτομα, μαζεύοντας εργαζόμενους από τον προβληματικό κλάδο της αυτοκινητοβιομηχανίας και των χημικών για να ενισχύσει το εργατικό δυναμικό του, ώστε να μπορεί να διατηρεί την παραγωγή σε λειτουργία 24 ώρες το 24ωρο, και να συμβάλει στην κάλυψη της αυξανόμενης ζήτησης πυρομαχικών της Ευρώπης.

Όπως τα καύσιμα

Ο εφοδιασμός με εκρηκτικά βρίσκεται σε παρόμοια κατάσταση με τα καύσιμα, σύμφωνα με το Bloomberg.

Η ΕΕ σχεδιάζει να αυξήσει την παραγωγή εκρηκτικών υλών κατά περισσότερους από 4.300 μετρικούς τόνους, που εκτιμάται ότι αντιστοιχεί σε αύξηση άνω του 30%, αλλά επί του παρόντος διαθέτει μόνο ένα μεγάλο εργοστάσιο ΤΝΤ που εξυπηρετεί την τοπική παραγωγή, το οποίο λειτουργεί από την εταιρεία Nitro-Chem στην Πολωνία, ενώ ένα άλλο πρόκειται να κατασκευαστεί στη Φινλανδία.

Οι παραγωγοί εναλλακτικών παραγόντων, όπως PETN, HMX και RDX, που χρησιμοποιούνται σε πλαστικά εκρηκτικά, είναι καταβεβλημένοι. Η νορβηγική κατασκευάστρια Chemring Nobel είδε τεράστια ζήτηση μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, κάνοντας λόγο για λειτουργία με πλήρη δυναμικότητα και τις παραγγελίες να έχουν προγραμματιστεί για τα επόμενα χρόνια.

Ακριβώς όπως τα εκρηκτικά και τα προωθητικά δημιουργούν προβλήματα εφοδιασμού για τις αμυντικές εταιρείες, οι κατασκευαστές πυρίτιδας και TNT πρέπει να αντιμετωπίσουν τους δικούς τους περιορισμούς στην αλυσίδα εφοδιασμού.

Ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Γερμανία, οι Κάτω Χώρες, το Βέλγιο και η Πολωνία, έχουν μια καλά εδραιωμένη χημική βιομηχανία, αλλά οι πρόδρομες ουσίες εκρηκτικών υλών -όπως το άζωτο- αποτελούν μόνο ένα μικρό ποσοστό της δυναμικότητάς τους, σύμφωνα με τη γερμανική ένωση χημικών βιομηχανιών, VCI.

Το υψηλό ενεργειακό κόστος και οι περιβαλλοντικοί κανονισμοί καθιστούν φθηνότερη την παραγωγή χημικών ουσιών στο εξωτερικό και πολλές εταιρείες προμηθεύονται πλέον πρόδρομες ουσίες, όπως το νιτρικό οξύ, από την Κίνα.

Το μεγαλύτερο μέρος της νιτροκυτταρίνης εισάγεται επίσης από την Κίνα, η οποία είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός στον κόσμο – και, σε φιλικές σχέσεις με τη Ρωσία. Αν και υπάρχουν εναλλακτικές λύσεις για τη νιτροκυτταρίνη, δεν παράγονται επί του παρόντος στην κλίμακα που χρειάζεται η αγορά.

Οι περισσότεροι από τους μεγάλους παραγωγούς νιτροκυτταρίνης και άλλων ειδικών χημικών στην αλυσίδα εφοδιασμού εκρηκτικών έχουν λάβει επιχορηγήσεις από το πρόγραμμα Act in Support of Ammunition Production (ASAP), σύμφωνα με ανάλυση του Bloomberg των αρχείων του προγράμματος.

Η Ευρώπη πρέπει επειγόντως και γρήγορα να επανεξοπλιστεί για να έχει έναν «αξιόπιστο αποτρεπτικό» μηχανισμό έως το 2030, δήλωσε η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν

Τι φέρνει το ReArm

Η Ευρωπαϊκή Ένωση πρότεινε δάνεια ύψους 150 δισεκατομμυρίων ευρώ για την ενίσχυση των αμυντικών δαπανών, στο πλαίσιο της τελευταίας προσπάθειάς της να αντισταθμίσει τη φθίνουσα υποστήριξη των ΗΠΑ.

Το ευρωπαϊκό πρόγραμμα για την αμυντική βιομηχανία θα παράσχει άλλα 1,5 δισεκατομμύρια ευρώ χρηματοδότησης της ΕΕ στους φορείς της βιομηχανίας από το 2025 έως το 2027, αλλά ο κανονισμός της Επιτροπής δεν έχει ακόμη εγκριθεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Οι μακροπρόθεσμες αγορές και η χρηματοδότηση θα είναι ζωτικής σημασίας για να λυθούν τα ζητήματα της αλυσίδας εφοδιασμού. «Η βιομηχανία έχει λάβει σημαντικές παραγγελίες τα τελευταία δύο χρόνια, αλλά δεν είναι σαφές αν αυτή η δυναμική θα διαρκέσει», επισήμανε ο Άμος Ντόσι, επικεφαλής έρευνας αμυντικής πολιτικής στο Κέντρο Μελετών Ασφάλειας του ETH της Ζυρίχης.

Το κόστος της μετάβασης της παραγωγής από την πολιτική στην στρατιωτική χρήση είναι υψηλό. Οι βιομηχανίες πλαστικών και χρωμάτων, για παράδειγμα, χρησιμοποιούν μια μορφή νιτροκυτταρίνης που έχει χαμηλότερη περιεκτικότητα σε άζωτο από τη στρατιωτικής ποιότητας εκδοχή της. Αλλά η μετάβαση από το ένα στο άλλο θα ήταν τεχνικά και νομικά πολύ περίπλοκη.

Το κανονιστικό πλαίσιο

Οι κυβερνήσεις πρέπει επίσης να βρουν τρόπους να διευκολύνουν το κανονιστικό πλαίσιο του κλάδου. Η υλικοτεχνική υποδομή πίσω από τη μεταφορά πτητικών φορτίων είναι πολύπλοκη και αυστηρά ρυθμισμένη, σύμφωνα με τον Σβεν Σρέντερ, πρώην στρατιώτη και διευθύνοντα σύμβουλο της Essing Sprengtechnik, η οποία παράγει, μεταφέρει, αποθηκεύει και καταστρέφει -μετά τη λήξη τους- εκρηκτικά για στρατιωτικούς και πολιτικούς πελάτες για περισσότερα από 30 χρόνια.

Οι κανονισμοί στον τομέα εγγυώνται την ασφάλεια των εργαζομένων και του κοινού, είπε, αλλά τα κανονιστικά εμπόδια μπορούν επίσης να αποτελέσουν σημαντικό κώλυμα. Τα φορτηγά καταλήγουν να κολλάνε στα ουκρανικά σύνορα για εβδομάδες και η λήψη εγκρίσεων για χώρους αποθήκευσης μπορεί να πάρει χρόνια, σύμφωνα με τον Σρέντερ.

Πρόσθεσε, ωστόσο, πως προκλήσεις αυτές είναι δευτερεύουσες σε σχέση με την έλλειψη πρώτων υλών. «Τα χέρια των αμυντικών εταιρειών είναι δεμένα όταν λείπουν οι πρώτες ύλες», είπε. «Αυτό παραβλέπεται εδώ και χρόνια».

Η μείωση των ρυθμιστικών εμποδίων, η παροχή εγγυήσεων στις εταιρείες και η υπέρβαση των κοινωνικών και φορολογικών εμποδίων της Ευρώπης για επενδύσεις σε όπλα και τα εξαρτήματά τους θα είναι ζωτικής σημασίας για την κάλυψη των αναγκών της ηπείρου, ιδίως επειδή η μεγαλύτερη στρατηγική απειλή της, η Ρωσία, έχει ελάχιστους από αυτούς τους περιορισμούς.

«Πρέπει να επανεξοπλιστούμε παντού, ταυτόχρονα και σε μεγάλους αριθμούς», κατέληξε ο Πέτερ της Brunswick. «Ένα αυταρχικό κράτος που έχει στραφεί σε μια πολεμική οικονομία εις βάρος του πληθυσμού, απλά διογκώνεται. Και επομένως πρέπει να είναι σαφές ότι πρέπει να επιταχύνουμε τον ρυθμό παραγωγής μας».