Πληθωρισμός: Γιατί παραμένει τόσο επίμονος;

Πάνω που φαινόταν ότι ο πληθωρισμός είχε αρχίσει να τιθασεύεται, ο πλανήτης έρχεται ξανά αντιμέτωπος με την πραγματικότητα του πόσο εύθραυστη μπορεί να είναι η σταθερότητα των τιμώ, σημειώνει το Bloomberg.

Τα lockdown και οι εμπλοκές στην αλυσίδα εφοδιασμού από την πανδημία εκτόξευσαν τις τιμές στα ύψη το 2021, με τις τιμές να επιδεινώνονται επιπλέον από την παγκόσμια ενεργειακή κρίση.

Αυτό ώθησε τις κεντρικές τράπεζες να προβούν στην πιο επιθετική και συγχρονισμένη σύσφιξη της νομισματικής πολιτικής των τελευταίων 40 ετών. Ενώ οι προσπάθειές τους κατάφεραν να μειώσουν τον πληθωρισμό από τα υψηλά επίπεδα πολλών δεκαετιών, η δυναμική αυτή έχει πλέον σταματήσει και ο πόλεμος των δασμών του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ απειλεί να στείλει τις τιμές και πάλι προς τα πάνω.

Σε πολλές οικονομίες, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το ιδανικό ποσοστό πληθωρισμού θεωρείται το 2% – ένας στόχος που εισήχθη για πρώτη φορά από τη Νέα Ζηλανδία το 1990.

Δασμοί

Οι δασμοί είναι φόροι που πληρώνουν οι εγχώριες εταιρείες για τα αγαθά που εισάγουν, οπότε οι δασμοί του Τραμπ θα αυξήσουν το κόστος για τις αμερικανικές επιχειρήσεις. Ενώ οι επιχειρήσεις θα μπορούσαν να «καταπιούν» αυτό το επιπλέον κόστος και να διατηρήσουν τις τιμές τους σταθερές, είναι πιο πιθανό να αυξήσουν τις τιμές τους για να μετακυλήσουν τουλάχιστον μέρος του οικονομικού βάρους στους πελάτες τους – όπως παρατηρήθηκε κατά τη διάρκεια του εμπορικού πολέμου στην πρώτη θητεία του Τραμπ.

Σε σύγκριση με εκείνη την περίοδο, οι σαρωτικοί δασμοί που επέβαλε ο Τραμπ αυτή τη φορά θα μπορούσαν να γίνουν ευρύτερα αισθητοί στις ΗΠΑ, καθώς καταλαμβάνουν περισσότερα καταναλωτικά αγαθά, όπως υπολογιστές και μαγειρικά σκεύη από ανοξείδωτο χάλυβα. Το ερώτημα είναι αν ο αντίκτυπος στις τιμές θα είναι παροδικός ή πιο μακροχρόνιος.

Ο υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ Σκοτ Μπέσεντ δήλωσε ότι θα μπορούσε να υπάρξει απλώς μια «εφάπαξ προσαρμογή των τιμών». Μια εφάπαξ μεταβολή των τιμών θα εξακολουθούσε να είναι επώδυνη για τα νοικοκυριά και θα μπορούσε να μετατραπεί σε διαρκή αύξηση εάν οι προσδοκίες για τον πληθωρισμό αυξηθούν, πυροδοτώντας έναν κύκλο αυξήσεων μισθών και τιμών.

Ο πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ Τζερόμ Πάουελ δήλωσε στα μέσα Μαρτίου ότι ο πληθωρισμός «έχει αρχίσει να κινείται προς τα πάνω τώρα, πιστεύουμε ότι εν μέρει ως απάντηση στους δασμούς», αλλά ότι η βασική του υπόθεση προβλέπει ότι οποιαδήποτε ώθηση στην αύξηση των τιμών λόγω δασμών θα είναι παροδική.

Θα μπορούσαν οι δασμοί να αναθερμάνουν τον πληθωρισμό παγκοσμίως;

Ναι. Εάν οι χώρες προβούν σε αντίποινα κατά των αμερικανικών δασμών με δικούς τους, αυτό θα μπορούσε να αυξήσει τις τιμές στις εγχώριες οικονομίες τους, καθώς τα αμερικανικά αγαθά θα γίνουν πιο ακριβά. Ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης αύξησε τις προβλέψεις του για τον πληθωρισμό σε όλες τις μεγάλες οικονομίες το 2025 και το 2026 σε σχέση με τις προηγούμενες εκτιμήσεις του τον Δεκέμβριο.

Η Κίνα αποτελεί εξαίρεση, καθώς παλεύει με μια επίμονη μείωση των τιμών, γνωστή ως αποπληθωρισμός, εν μέσω μιας παρατεταμένης ύφεσης της εγχώριας ζήτησης, σε συνδυασμό με την υπερπαραγωγή. Η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου θα μπορούσε να λειτουργήσει ως αντίβαρο στις πληθωριστικές πιέσεις αλλού, καθώς ουσιαστικά εξάγει χαμηλότερες τιμές παγκοσμίως μέσω των φθηνότερων προϊόντων της.

Είναι ο πληθωρισμός κακός; Θα έπρεπε ο στόχος να είναι ο μηδενικός πληθωρισμός ή ακόμη και ο αποπληθωρισμός;

Ο αποπληθωρισμός αποτελεί ένδειξη αδυναμίας της οικονομίας. Ενώ η πτώση των τιμών μπορεί να ακούγεται καλό για τους καταναλωτές, ασκεί πίεση στα κέρδη των εταιρειών και, με τη σειρά τους, στους μισθούς και τη ζήτηση των εργαζομένων, με κίνδυνο να δημιουργηθεί ένα καθοδικό σπιράλ.

Ούτε ο μηδενικός πληθωρισμός είναι ιδανικός. Η οικονομική ανάπτυξη θα συνοδεύεται φυσικά από κάποιο πληθωρισμό, καθώς οι μισθοί αυξάνονται και η ζήτηση για αγαθά και υπηρεσίες αυξάνεται. Το βασικό ζήτημα είναι ο ρυθμός με τον οποίο ανεβαίνουν οι τιμές. Εάν ξεπερνούν την αύξηση των μισθών, η αγοραστική δύναμη του μέσου ατόμου μειώνεται και τα νοικοκυριά και η ευρύτερη οικονομία υποφέρουν.

Έχουν αυξηθεί οι τιμές ταχύτερα από τους μισθούς;

Ναι. Οι εργαζόμενοι σε όλο τον κόσμο εξακολουθούν να αισθάνονται το τσίμπημα από την έξαρση του πληθωρισμού που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια. Στα δύο τρίτα περίπου των 38 χωρών μελών του ΟΟΣΑ, οι πραγματικοί μισθοί, οι οποίοι προσαρμόζονται για τον πληθωρισμό, παραμένουν κάτω από τα επίπεδα που παρατηρήθηκαν στις αρχές του 2021 – ακριβώς πριν η αύξηση των τιμών απογειωθεί πραγματικά.

Στις ΗΠΑ, οι εργαζόμενοι επλήγησαν περισσότερο κατά το έτος μέχρι τα μέσα του 2022, όταν ο πληθωρισμός εκεί κορυφώθηκε και οι πραγματικοί μισθοί μειώθηκαν περισσότερο σε περίπου 25 χρόνια, σύμφωνα με την Ομοσπονδιακή Τράπεζα του Ντάλας.

Γιατί ο πληθωρισμός παραμένει επίμονα υψηλός;

Πολλοί από τους παράγοντες που ανέβασαν τον πληθωρισμό κατά τη διάρκεια της μεταπανδημικής επανέναρξης της παγκόσμιας οικονομίας εξακολουθούν να παραμένουν εκεί.

Από την πλευρά της προσφοράς, τα κινεζικά εργοστάσια άνοιξαν ξανά, οι εταιρείες βρήκαν νέες χώρες για να προμηθεύονται αγαθά και οι τιμές της ενέργειας ομαλοποιήθηκαν μετά την κρίση που πυροδότησε η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν ελλείψεις σε ορισμένα είδη, όπως ιατρικές συσκευές, καθώς και σε εργαζόμενους σε κλάδους που είναι ζωτικής σημασίας για τη διατήρηση του εμπορίου, όπως οι οδηγοί φορτηγών. Αντιμέτωπες με αυτές τις πιέσεις και θέλοντας να διατηρήσουν τα κέρδη τους, οι εταιρείες εξακολουθούν να αυξάνουν τις τιμές τους, απλώς με βραδύτερο ρυθμό.

Υπάρχει κίνδυνος στασιμοπληθωρισμού;

Ο στασιμοπληθωρισμός είναι ο συνδυασμός μιας στάσιμης οικονομίας και ενός επίμονου πληθωρισμού. Πρόκειται για ένα σπάνιο φαινόμενο, το οποίο οι κυβερνήσεις θέλουν να αποφύγουν, καθώς μπορεί να είναι πιο δύσκολο να επιλυθεί από ό,τι ο πληθωρισμός ή η ύφεση από μόνη της.

Κατά τη διάρκεια μιας ύφεσης, οι κεντρικές τράπεζες μπορούν να μειώσουν τα επιτόκια για να τονώσουν τη ζήτηση ή να εφαρμόσουν ποσοτική χαλάρωση – «τυπώνοντας» χρήματα για να αγοράσουν κρατικά ομόλογα, ανεβάζοντας την τιμή αυτών των χρεογράφων και μειώνοντας τα επιτόκια για να ενθαρρύνουν τον δανεισμό και τις δαπάνες. Αντίθετα, σε περιόδους αυξημένου πληθωρισμού, οι κεντρικές τράπεζες μπορούν να αυξήσουν τα επιτόκια και να ανακόψουν την ποσοτική χαλάρωση.

Αλλά όταν πρόκειται για την καταπολέμηση του στασιμοπληθωρισμού, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής είναι ουσιαστικά κολλημένοι – η μείωση των επιτοκίων θα μπορούσε να τροφοδοτήσει περαιτέρω αύξηση των τιμών, ενώ η αύξηση των επιτοκίων για την αντιμετώπιση των τιμών θα αποδυνάμωνε περαιτέρω την οικονομική ανάπτυξη.

Ο κόσμος βίωσε για τελευταία φορά στασιμοπληθωρισμό τη δεκαετία του 1970, όταν τα πλούσια σε πετρέλαιο έθνη της Μέσης Ανατολής περιόρισαν δραστικά τις εξαγωγές πετρελαίου. Αυτό εκτόξευσε τις τιμές στα ύψη, εμποδίζοντας την οικονομική ανάπτυξη. Οι οικονομολόγοι και οι επενδυτές ανησυχούν όλο και περισσότερο ότι υπάρχουν τα συστατικά για να εισέλθουν οι ΗΠΑ σε περίοδο στασιμοπληθωρισμού, δεδομένου του ρυθμού αύξησης των τιμών, ενώ οι αγορές εργασίας και η συνολική οικονομική δραστηριότητα ψυχραίνονται.