Σχεδιάζει ο Τραμπ την πτώση του δολαρίου;

Project Syndicate

Το 1985, Αμερικανοί αξιωματούχοι συναντήθηκαν με τους ομολόγους τους από τις άλλες χώρες της G5 στο Plaza Hotel της Νέας Υόρκης για να διαπραγματευτούν μια συντονισμένη παρέμβαση για τη μείωση της αξίας του δολαρίου. Η επιτυχημένη συμφωνία Plaza χρησιμεύει τώρα προφανώς ως έμπνευση για την κυβέρνηση του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ, καθώς αναζητά τρόπους να αποδυναμώσει το δολάριο και, ελπίζει, να βελτιώσει το εμπορικό ισοζύγιο της Αμερικής. Ο Τραμπ και οι θιασώτες του –κυρίως ο Στίβεν Μιράν , ο νέος πρόεδρος του Συμβουλίου Οικονομικών Συμβούλων– θα αποκαλούσαν τη συμφωνία «Συμφωνία Μαρ-α-Λάγκο», καθώς θα διαπραγματευόταν στο ομώνυμο θέρετρο του προέδρου στη Φλόριντα.

Θα μπορούσε κανείς να φανταστεί μια λογική πρόταση για συντονισμένη παρέμβαση μεταξύ των μεγάλων οικονομιών για την αποδυνάμωση του δολαρίου. Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα λάμβαναν μέτρα για να μειώσουν το δημοσιονομικό τους έλλειμμα και χώρες με μεγάλα πλεονάσματα όπως η Γερμανία θα αύξαναν το δικό τους, αντιμετωπίζοντας έτσι τη θεμελιώδη κινητήρια δύναμη των σημερινών διεθνών εμπορικών ανισορροπιών.

Αλλά η Συμφωνία Mar-a-Lago δεν κάνει τίποτα τέτοιο. Αντίθετα, είναι ένα καταναγκαστικό όραμα που κινδυνεύει να κάνει ακριβώς αυτό που φοβάται η κυβέρνηση Τραμπ: να βλάψει την ικανότητα της Αμερικής να χρηματοδοτήσει τα ελλείμματά της (και, ειδικότερα, να διατηρήσει τα επιτόκια χαμηλά) και να υπονομεύσει τη θέση του δολαρίου ως το κορυφαίο διεθνές νόμισμα .

Ας ξεκινήσουμε με τα επιτόκια. Μια παρέμβαση ξένων κεντρικών τραπεζών για την αποδυνάμωση της συναλλαγματικής ισοτιμίας του δολαρίου θα συνεπαγόταν μείωση των κρατικών τίτλων του αμερικανικού δημοσίου. Όμως η μείωση της ζήτησης για έντοκα θα οδηγούσε σε πτώση των τιμών και αύξηση των επιτοκίων. Σκεφτείτε το ως εξής: εάν το εμπορικό ισοζύγιο βελτιωθεί όταν η οικονομία είναι σε πλήρη δυναμικότητα, τα στοιχεία της εγχώριας ζήτησης (οικιακή κατανάλωση και επιχειρηματικές επενδύσεις) πρέπει να παραγκωνιστούν.

Όσο για το δολάριο, η εκθρόνισή του είναι, κατά μία έννοια, αναπόσπαστο μέρος του οράματος που εμψυχώνει τη Συμφωνία Mar-a-Lago. Ο πρώτος που χρησιμοποίησε τον όρο ήταν ο οικονομολόγος Zoltan Pozsar, ο οποίος πρότεινε μια συμφωνία «Bretton Woods III» που θα αντικαθιστούσε το παγκόσμιο νομισματικό σύστημα που βασίζεται στο δολάριο με ένα σύστημα βασισμένο στα ψηφιακά νομίσματα της κεντρικής τράπεζας (CBDCs), μαζί με χρυσό ή άλλα εμπορεύματα. Σύμφωνα με τον Pozsar, η κυβέρνηση των ΗΠΑ θα ενίσχυε τον ισολογισμό της με την αναπροσαρμογή της αξίας του χρυσού.

Αλλά μια τέτοια προσπάθεια υποτίμησης του δολαρίου ΗΠΑ θα μπορούσε κάλλιστα να οδηγήσει στην κατάρρευση του δολαρίου ως κυρίαρχου παγκόσμιου νομίσματος – μια διαδικασία που θα επιταχυνόταν εάν η νομισματική χαλάρωση από την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ αποτελούσε μέρος της συμφωνίας. Αν και ο Τραμπ πίεσε για μια πιο διευκολυντική νομισματική πολιτική, κατέστησε επίσης σαφές ότι θέλει να διατηρήσει την παγκόσμια πρωτοκαθεδρία του δολαρίου ΗΠΑ , ακόμα κι αν χρειαστεί να χρησιμοποιήσει δασμούς για να αναγκάσει χώρες (όπως οι οικονομίες BRICS ) να μην το υπονομεύσουν.

Είναι βέβαιο ότι, όπως σημείωσε ο υπουργός Οικονομικών Scott Bessent , η υποτίμηση του δολαρίου και η κυριαρχία του δολαρίου δεν είναι απαραίτητα αμοιβαία αποκλειόμενες. Στα τέλη της δεκαετίας του 1990, για παράδειγμα, το δολάριο υποτιμήθηκε ταυτόχρονα και αντιπροσώπευε μεγαλύτερο μερίδιο των συναλλαγματικών αποθεμάτων των κεντρικών τραπεζών. Υπάρχει όμως σαφής ένταση μεταξύ των δύο στόχων. Εάν μια Συμφωνία Mar-a-Lago αποθαρρύνει τις κεντρικές τράπεζες από το να διατηρούν τίτλους του Υπουργείου Οικονομικών των ΗΠΑ, είναι ιδιαίτερα δύσκολο να δούμε πώς θα επιβιώσει η παγκόσμια θέση του δολαρίου.

Ωστόσο, αυτό είναι ακριβώς αυτό που ο Μιράν φαίνεται έτοιμος να κάνει. Προτείνει να υποχρεωθούν οι ξένες κεντρικές τράπεζες να διατηρούν 100ετή ομόλογα των ΗΠΑ χωρίς πληρωμές τοκομεριδίων αντί των γραμματίων που κατέχουν τώρα. (Αυτό θα ισοδυναμούσε με αναδιάρθρωση του χρέους των ΗΠΑ, το οποίο ισοδυναμεί με αθέτηση.) Εναλλακτικές –ή πρόσθετες– διατάξεις περιλαμβάνουν την εισαγωγή «τελών χρήσης» που χρεώνονται στις ξένες κεντρικές τράπεζες που κατέχουν χρέος των ΗΠΑ και έναν γενικότερο φόρο στις ξένες επενδύσεις στις ΗΠΑ (που θυμίζει τον φόρο Tobin στις βραχυπρόθεσμες συναλλαγές νομισμάτων που προτάθηκε τη δεκαετία του 1970).

Το κρατικό επενδυτικό ταμείο (SWF) που διέταξε να δημιουργηθεί ο Τραμπ, προφανώς υποτίθεται ότι παίζει επίσης κάποιο απροσδιόριστο ρόλο στο όραμα Mar-a-Lago. Δεν είναι σαφές από πού θα προέλθουν τα χρήματα για αυτό το SWF. Όπως και οι αναπτυσσόμενες οικονομίες, οι ΗΠΑ θα ήταν καλό να μην ξεκινήσουν ένα SWF που θα έπρεπε να δανειστεί για να χρηματοδοτήσει λόγω ανεπαρκών διεθνών αποθεμάτων. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι τα SWF λειτουργούν καλύτερα όταν – σε αντίθεση με το προτεινόμενο ταμείο του Τραμπ – επενδύονται σε ξένα και όχι σε εγχώρια περιουσιακά στοιχεία.

Ακόμη και αν παραμερίσουμε το SWF, η πρόταση του Μιράν δεν στηρίζεται στην πραγματικότητα. Γιατί οι κεντρικές τράπεζες του κόσμου και άλλοι επενδυτές θα δέχονταν 100ετή ομόλογα –τα οποία δεν θα πλήρωναν τόκους για έναν αιώνα– στη θέση των παλιών καλών γραμματίων; Γιατί να καταπίνουν νέα τέλη και φόρους στα χρέη ή τις επενδύσεις τους στις ΗΠΑ;

Ο Τραμπ μπορεί να πει ότι η απάντηση είναι απλή: έτσι μπορούν να αποφύγουν τους τιμωρητικούς δασμούς. Αλλά κραδαίνει αυτό το όπλο τόσο ανελέητα – στο όνομα τόσων πολλών στόχων, με τόσες αναβολές και ανατροπές – που γρήγορα χάνει τον αντίκτυπό του. Οι χώρες δεν μένουν να γονατίσουν μπροστά στο Tariff Man, αλλά κινούνται προς την έξοδο. Εάν ο Τραμπ πιέσει πολύ σκληρά, η διαρροή μπορεί κάλλιστα να μετατραπεί σε μαζική έξοδο από το δολάριο .

Οι προσπάθειες μόχλευσης της αμερικανικής στρατιωτικής και γεωπολιτικής ισχύος για να εξαναγκάσουν τις χώρες να αποδεχτούν τους όρους της Συμφωνίας του Μαρ-α-Λάγκο θα αποδειχθούν εξίσου αναποτελεσματικές. Ναι, τη δεκαετία του 1960, η Γερμανία συμφώνησε να καλύψει τα έξοδα τοποθέτησης Αμερικανών στρατιωτών στο έδαφός της, προκειμένου να διατηρηθεί το σύστημα του Μπρέτον Γουντς. Και το 1991, το Κουβέιτ και η Σαουδική Αραβία κάλυψαν μεγάλο μερίδιο των δαπανών που έκαναν οι ΗΠΑ για τον πόλεμο του Κόλπου. Αλλά υπάρχει μια κρίσιμη διαφορά μεταξύ του τώρα και του τότε: καλή θέληση.

Με την τάση του για απειλές και εξαναγκασμό, την προθυμία του να προδώσει φίλους και συμμάχους και την περιφρόνηση των κανόνων, ο Τραμπ κατέστρεψε συστηματικά όποιο διεθνές πολιτικό κεφάλαιο κληρονόμησε, αποδεκατίζοντας την παγκόσμια ηγεσία των ΗΠΑ στη διαδικασία. Η καταναγκαστική Συμφωνία Μαρ-α-Λάγκο – η οποία παραπέμπει στην απαίτηση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας για φόρο από τα εδάφη που κατείχαν οι λεγεώνες της – θα επιτάχυνε μόνο την παρακμή της Αμερικής. Η μάρκα Mar-a-Lago προορίζεται για τουρνουά γκολφ και γάμους ροκοκό.

Ο Τζέφρι Φράνκελ, Καθηγητής Σχηματισμού Κεφαλαίου και Ανάπτυξης στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, υπηρέτησε ως μέλος του Συμβουλίου Οικονομικών Συμβούλων του Προέδρου Μπιλ Κλίντον. Είναι επιστημονικός συνεργάτης στο Εθνικό Γραφείο Οικονομικών Ερευνών των ΗΠΑ.