Στη μάχη της ανάπτυξης τράπεζες και κεφαλαιαγορές

Η ευρωστία του χρηματοπιστωτικού τομέα έχει άμεση και αμφίδρομη σχέση με τις προοπτικές της οικονομίας. Ο υγιής χρηματοπιστωτικός τομέας στηρίζει την πρόσβαση των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών σε κεφάλαια και, κατ’ επέκταση, την οικονομική ανάπτυξη. Αλλά και αντίστροφα, μια εύρωστη οικονομία με ευνοϊκές προοπτικές είναι απαραίτητη προϋπόθεση για έναν υγιή χρηματοπιστωτικό τομέα.

Στην Ευρώπη, και ιδίως στις πιο μικρές οικονομίες όπως η ελληνική, ο τραπεζικός τομέας είναι η βασική πηγή χρηματοδότησης του ιδιωτικού τομέα. Με αυτό ως δεδομένο, ο ελληνικός τραπεζικός τομέας καλείται να επιτελέσει αποτελεσματικά τον διαμεσολαβητικό του ρόλο, ώστε να διευκολυνθεί η υλοποίηση υγιών επενδυτικών σχεδίων και η ανάπτυξη των πιο παραγωγικών επιχειρήσεων και κλάδων.

Σήμερα, οι ελληνικές τράπεζες είναι σε καλύτερη θέση σε σχέση με το παρελθόν να στηρίξουν την ανάπτυξη και την ανθεκτικότητα της ελληνικής οικονομίας. Η πρόοδος που έχει συντελεστεί αντανακλάται στη βελτίωση των θεμελιωδών μεγεθών τους.

Ειδικότερα, οι τράπεζες διαθέτουν άφθονη ρευστότητα, με εποπτικούς δείκτες άνω των ελάχιστων ορίων, χάρη και στην πλήρη πρόσβαση στις αγορές, μετά την ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας για την κρατική πιστοληπτική αξιολόγηση και την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των επενδυτών. Επίσης, έχουν πετύχει σημαντική βελτίωση της ποιότητας του ενεργητικού τους. Ταυτόχρονα, η κερδοφορία και η αποδοτικότητα των ιδίων κεφαλαίων των σημαντικών τραπεζών είναι σε υψηλό επίπεδο, συμβάλλοντας στην ενίσχυση της κεφαλαιακής τους επάρκειας.

Ως αποτέλεσμα της βελτίωσης των μεγεθών τους, οι τράπεζες έχουν τη δυνατότητα να ανταποκριθούν στις χρηματοδοτικές ανάγκες του ιδιωτικού τομέα το επόμενο διάστημα. Το 2024 η συνολική τραπεζική χρηματοδότηση του ιδιωτικού τομέα αυξήθηκε κατά 8,9%, με την επιχειρηματική πίστη να αυξάνεται κατά 14%, ενώ ο ρυθμός μεταβολής της χρηματοδότησης προς τα νοικοκυριά έγινε λιγότερο αρνητικός και έφθασε στο -0,5%. Η επιχειρηματική πίστη υποστηρίζεται και από τους πόρους του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF), της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ) και της Ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας (ΕΑΤ).

Η πρόοδος που έχει συντελεστεί στον εγχώριο τραπεζικό τομέα έχει θετικές επιδράσεις και για την ελληνική κεφαλαιαγορά. Η αποεπένδυση του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας από το μετοχικό κεφάλαιο των περισσότερων σημαντικών τραπεζών, ενισχύει τη ρευστότητα και την αποτελεσματικότητα της εγχώριας κεφαλαιαγοράς και διανοίγει ευκαιρίες για ξένες άμεσες επενδύσεις στον ελληνικό τραπεζικό τομέα με περαιτέρω δυνητικά οφέλη για την οικονομία και την κεφαλαιαγορά.

Επιπλέον, ένας υγιής και ανθεκτικός τραπεζικός τομέας είναι σε καλύτερη θέση να αντεπεξέρχεται σε προκλήσεις, όπως είναι οι γεωπολιτικές αναταράξεις, που ενδέχεται να προξενήσουν απότομη επιδείνωση των διεθνών χρηματοπιστωτικών συνθηκών, η κλιματική αλλαγή και οι κυβερνοεπιθέσεις. Ταυτόχρονα, είναι σε θέση να στηρίξει την πραγματική οικονομία σε περιόδους ύφεσης και διαταραχών.

Ωστόσο, η διατήρηση ικανοποιητικών ρυθμών ανάπτυξης και η ανθεκτικότητα της ελληνικής οικονομίας δοκιμάζονται σε ένα περιβάλλον αβεβαιότητας και σύνθετων κινδύνων. Η ανάγκη για μεγάλης κλίμακας επενδύσεις σε στρατηγικούς τομείς, όπως η έρευνα και η καινοτομία και η πράσινη και ψηφιακή μετάβαση, μπορεί να καλυφθεί μόνο μέσω της ευρείας κινητοποίησης των διαθέσιμων αποταμιευτικών πόρων.

Μια ανεπτυγμένη κεφαλαιαγορά διευκολύνει την αποδοτική κατανομή των κεφαλαίων, δρώντας συμπληρωματικά προς τον τραπεζικό τομέα. Επιπλέον, οι κεφαλαιαγορές μπορούν, λόγω εγγενών χαρακτηριστικών τους, να καλύψουν πιο αποτελεσματικά τα υφιστάμενα κενά στη χρηματοδότηση της καινοτομίας και των νεοφυών επιχειρήσεων.

Οι παραπάνω προκλήσεις είναι κοινές για τις οικονομίες της Ευρώπης, όπως και οι προοπτικές τους είναι άρρηκτα συνδεδεμένες μεταξύ τους. Συνεπώς, η αποτελεσματική θωράκιση απέναντι στους αναδυόμενους κινδύνους και το στοίχημα της ανταγωνιστικότητας και της βιώσιμης ανάπτυξης απαιτεί πρωτοβουλίες και συντονισμό δράσεων όχι μόνο σε εθνικό, αλλά και σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

Οι προοπτικές για την περαιτέρω ενίσχυση της ευρωπαϊκής κεφαλαιαγοράς, η οποία υπολείπεται σημαντικά σε μέγεθος από την κεφαλαιαγορά των ΗΠΑ, είναι σημαντικές. Για τον λόγο αυτό, σε συνέχεια της πολιτικής κατεύθυνσης που δόθηκε από το Eurogroup τον Μάρτιο 2024, έχουν αναθερμανθεί οι συντονισμένες προσπάθειες από τα κράτη-μέλη για την ανάπτυξη των κεφαλαιαγορών.

Στο πλαίσιο αυτό, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα στηρίζει τις πρωτοβουλίες για την ολοκλήρωση των κεφαλαιαγορών, την εξεύρεση λύσεων για την ενίσχυση των υποδομών των χρηματοπιστωτικών αγορών, την αποτελεσματικότητα των αγορών και την χρηματοοικονομική εκπαίδευση των πολιτών, με στόχο την ασφαλή συμμετοχή τους στις αγορές κεφαλαίου.

Το επόμενο διάστημα αναμένεται η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την ένωση αποταμιεύσεων και επενδύσεων (Savings and Investments Union) με στόχο τη διευκόλυνση των πιο παραγωγικών επενδύσεων ειδικά σε στρατηγικούς τομείς, η οποία αναμένεται να περιέχει προτάσεις για την ενίσχυση τόσο της τραπεζικής ένωσης όσο και της ένωσης κεφαλαιαγορών.

Παραμένει επιτακτικά αναγκαία η ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης σε τομείς που αφορούν την εξυγίανση των τραπεζών, τη διαχείριση κρίσεων και τη θεμελίωση ενός Ευρωπαϊκού Συστήματος Ασφάλισης των Καταθέσεων. Παράλληλα, η πρόοδος ως προς την ένωση κεφαλαιαγορών θα συμβάλει στην πιο αποτελεσματική διαχείριση και τον επιμερισμό των κινδύνων και την κινητοποίηση των διαθέσιμων αποταμιεύσεων προς όφελος, ιδίως, της καινοτομίας, της ανταγωνιστικότητας και της πράσινης μετάβασης.

Χριστίνα Παπακωνσταντίνου, Υποδιοικήτρια της Τράπεζας της Ελλάδος

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ (ΟΤ) – ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ