Alpha Bank: Η συμβολή της βιομηχανίας στην ανάπτυξη ξεπέρασε τις υπηρεσίες

Το ΑΕΠ της Ελλάδας συνέχισε να αυξάνεται με ρυθμό σημαντικά υψηλότερο από τον αντίστοιχο της Ευρωζώνης το 2024 (2,3%, έναντι 0,9%), για τέταρτο διαδοχικό έτος.

Όπως αναφέρει η Alpha Bank στο Δελτίο Οικονομικών Εξελίξεων, η θετική τροχιά που ακολουθεί η ελληνική οικονομία, τα τελευταία χρόνια, και η ενίσχυση της εμπιστοσύνης των αγορών αντανακλώνται στην πρόσφατη αναβάθμιση του αξιόχρεου της Ελλάδας από τον οίκο αξιολόγησης Moody’s σε «Baa3», δηλαδή στο επίπεδο της επενδυτικής βαθμίδας, με σταθερές προοπτικές.

Η Moody’s ήταν ο τελευταίος από τους μεγάλους οίκους πιστοληπτικής διαβάθμισης που επανέφερε την αξιολόγηση της χώρας μας στην επενδυτική βαθμίδα μετά την οικονομική κρίση, ενώ στις αρχές Μαρτίου η DBRS αναβάθμισε την Ελλάδα μία βαθμίδα υψηλότερα από το όριο αυτό, σε «BBB». Οι εν λόγω αναβαθμίσεις βασίζονται στην ανθεκτικότητα που επέδειξε η ελληνική οικονομία στη διάρκεια της ενεργειακής κρίσης, τη σημαντική βελτίωση που έχει συντελεστεί στα δημοσιονομικά μεγέθη αλλά και στη σταθερότητα τόσο του πολιτικού, όσο και του χρηματοπιστωτικού συστήματος.

Παράλληλα, είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι, από την πλευρά της παραγωγής, η άνοδος της Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας (ΑΠΑ) το 2024 προήλθε σε σημαντικό βαθμό από το δευτερογενή τομέα της οικονομίας και κατά βάση από τη βιομηχανία.

Η σημαντική συνεισφορά της βιομηχανίας στην οικονομική δραστηριότητα, συνολικά την τελευταία τριετία, εδράζεται στην ενίσχυση των επενδύσεων και του εξαγωγικού προσανατολισμού του κλάδου

Συγκεκριμένα, για πρώτη φορά από το 2017, δηλαδή από την επιστροφή της Ελλάδας σε θετικούς ρυθμούς οικονομικής μεγέθυνσης -με εξαίρεση το 2020-, η συμβολή της βιομηχανίας ξεπέρασε αυτήν του τομέα των υπηρεσιών, παρά την επίδοση ρεκόρ του τουρισμού κατά την περυσινή χρονιά.

Η σημαντική συνεισφορά της βιομηχανίας στην οικονομική δραστηριότητα, συνολικά την τελευταία τριετία, εδράζεται στην ενίσχυση των επενδύσεων και του εξαγωγικού προσανατολισμού του κλάδου, ενώ αντανακλάται και στην άνοδο της απασχόλησης, με το 15,8% των νέων θέσεων εργασίας που δημιουργήθηκαν στο διάστημα αυτό να προέρχεται από τη βιομηχανία. Παρά την αξιοσημείωτη άνοδο της απασχόλησης, σημαντική αύξηση κατέγραψε την τελευταία διετία και η παραγωγικότητα της εργασίας του βιομηχανικού τομέα, δηλαδή ο λόγος του παραγόμενου προϊόντος ανά εργαζόμενο (σε σταθερές τιμές).

Συγκεκριμένα, ο εν λόγω δείκτης αυξήθηκε κατά 1,5% το 2023 και κατά 4,2% πέρυσι, ενώ στην ΕΕ-27 το αντίστοιχο μέγεθος ακολουθεί πτωτική τροχιά από το 2022 και μετά.

Οι επενδύσεις στη βιομηχανία αυξάνονται σταθερά από το 2018

Η ΑΠΑ  για το σύνολο των κλάδων της ελληνικής οικονομίας αυξήθηκε κατά 1,8% το 2024, με τη συμβολή του δευτερογενούς τομέα να διαμορφώνεται σε μία ποσοστιαία μονάδα (π.μ.), του τριτογενούς τομέα αντίστοιχα σε 0,8 π.μ. και του πρωτογενούς τομέα να είναι οριακά αρνητική. Πιο αναλυτικά, η ΑΠΑ της βιομηχανίας αυξήθηκε κατά 6,4% πέρυσι, συμβάλλοντας κατά 0,9 π.μ. στην άνοδο της συνολικής ΑΠΑ, ενώ η ΑΠΑ των κατασκευών αυξήθηκε αντίστοιχα κατά 4,2% με τη συνεισφορά τους να είναι οριακά θετική. Σε ό,τι αφορά στον τριτογενή τομέα, η ΑΠΑ των κλάδων που σχετίζονται με τον τουρισμό -δηλαδη το χονδρικό και λιανικό εμπόριο, οι υπηρεσίες παροχής καταλύματος και εστίασης και οι μεταφορές- αυξήθηκε κατά 1,5%, ενώ των λοιπών υπηρεσιών κατέγραψε άνοδο ίση με 0,8%.

Η ΑΠΑ της βιομηχανίας έχει αυξηθεί σημαντικά από το 2021 και μετά, με αποτέλεσμα τόσο ως απόλυτο μέγεθος, όσο και ως ποσοστό επί του συνόλου (σε σταθερές τιμές) να έχει επανέλθει σε επίπεδα που ειχαν καταγραφεί πριν την οικονομική κρίση στη χώρα. Συγκεκριμένα, η ΑΠΑ της βιομηχανίας κατείχε μερίδιο 15,4% επί της συνολικής ΑΠΑ, το 2024, έναντι 13,3% το 2015, ποσοστό το οποίο ήταν το χαμηλότερο που σημειώθηκε κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης και 15,8% το 2006, πριν την έναρξη αυτής.

Η συνεισφορά της βιομηχανίας

Η μεγαλύτερη συνεισφορά της βιομηχανίας, σε σύγκριση με τους λοιπούς κλάδους της οικονομίας, στην αύξηση της ΑΠΑ το 2024 και η αύξηση της συμμετοχής της σε αυτήν αποτελούν σημαντικά επιτεύγματα, δεδομένων των προκλήσεων που αντιμετωπίζει ο κλάδος, όπως το υψηλό ενεργειακό κόστος. Η σημαντική ενίσχυση των επενδύσεων και της εξωστρέφειας της βιομηχανίας τα προηγούμενα χρόνια και ιδιαίτερα από το 2018 και μετά, έχουν συμβάλλει στη διαμόρφωση της αναπτυξιακής δυναμικής του κλάδου. Αξίζει να αναφερθεί ότι οι επενδύσεις στη βιομηχανία αυξάνονται σταθερά από το 2018, με τις σωρευτικές επενδύσεις της περιόδου 2018-2023 (τελευταία διαθέσιμη παρατήρηση) να υπερβαίνουν τα Ευρώ 28 δισ.  και το 54% εξ αυτών να έχουν κατευθυνθεί στη μεταποίηση.

Κατά το ίδιο χρονικό διάστημα, το μερίδιο των βιομηχανικών επενδύσεων στις συνολικές επενδύσεις έχει αυξηθεί σημαντικά και διαμορφώθηκε στο 17,2% το 2023, όταν τα χρόνια πριν την οικονομική κρίση κινούνταν σταθερά σε μονοψήφια ποσοστά. Παράλληλα, οι επενδύσεις σε έρευνα και ανάπτυξη (R&D) στον τομέα της μεταποίησης, οι οποίες έχουν πολλαπλασιαστικά οφέλη στη διάχυση της καινοτομίας, αντιστοιχούσαν στο 36% των συνολικών επενδύσεων σε R&D το 2022, έναντι 30% το 2017.

Ο κλάδος των βασικών μετάλλων είναι αυτός με τον μεγαλύτερο εξαγωγικό προσανατολισμό

Επιπρόσθετα, σημαντική είναι η ενίσχυση της εξαγωγικής δραστηριότητας των βιομηχανικών επιχειρήσεων, μολονότι ένα μέρος της ανόδου της αξίας των εξαγωγών τη διετία 2022-2023 οφείλεται στον πληθωρισμό. Το 2017, οι βιομηχανικές εξαγωγές διαμορφώθηκαν σε Ευρώ 19 δισ., αντιπροσωπεύοντας το 67,2% των συνολικών εξαγωγών αγαθών, ενώ σταδιακά αυξήθηκαν σε Ευρώ 33,8 δισ. το 2023 (Γράφημα 2), αντιπροσωπεύοντας το 71,4% των συνολικών εξαγωγών αγαθών. Οι επενδύσεις δηλαδή του κλάδου αυξήθηκαν στο διάστημα αυτό (2017-2023) με μέσο ετήσιο ρυθμό  άνω του 10%. Δεδομένου ότι διαχρονικά  οι βιομηχανικές εξαγωγές προέρχονται σχεδόν εξ ολοκλήρου από τη μεταποίηση, είναι χρήσιμο να διερευνηθεί η εξωστρέφεια των κλάδων της μεταποίησης και πως αυτή έχει μεταβληθεί στον χρόνο. Για τον σκοπό αυτό χρησιμοποιείται για κάθε κλάδο της μεταποίησης και για δεδομένη χρονική περίοδο ο λόγος των εξαγωγών προς τη συνολική παραγωγή . Ο λόγος αυτός καταδεικνύει το ποσοστό της συνολικής παραγωγής του εκάστοτε κλάδου που κατευθύνεται στο εξωτερικό, συνεπώς όσο υψηλότερο το εν λόγω ποσοστό, τόσο μεγαλύτερος είναι και ο εξαγωγικός προσανατολισμός του κλάδου.

Ο κλάδος των βασικών μετάλλων είναι αυτός με τον μεγαλύτερο εξαγωγικό προσανατολισμό για το 2023, καθώς πάνω από τα ¾ της παραγωγής κατευθύνθηκαν στο εξωτερικό. Ακολούθησαν τα προϊόντα πετρελαίου και η κατασκευή ηλεκτρονικών υπολογιστών, ηλεκτρονικών και οπτικών προϊόντων, με τις εξαγωγές να αντιπροσωπεύουν πάνω από το 58% της παραγωγής τους. Η μικρότερη εξαγωγική δραστηριότητα από τους κλάδους που περιλαμβάνονται στο γράφημα (βλ. Σημείωση) καταγράφεται στην κατασκευή επίπλων και τις λοιπές μεταποιητικές δραστηριότητες, καθώς και στη χαρτοποιία.

Με την πάροδο των ετών, ο εξαγωγικός προσανατολισμός έχει αυξηθεί στην πλειονότητα των κλάδων της μεταποίησης, με τις εξαγωγές να αντιπροσωπεύουν μεγαλύτερο ποσοστό της παραγωγής το 2023, σε σύγκριση με τις αντίστοιχες επιδόσεις το 2012 και το 2017. Τέλος, αναφορικά με την κατεύθυνση των εξαγωγών της ελληνικής βιομηχανίας, το 51% εξάγεται στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το 16% στις λοιπές ευρωπαϊκές χώρες, εκτός Ρωσίας και Ηνωμένου Βασιλείου, και ακολουθούν οι χώρες της Αφρικής με μερίδιο 9%, της Εγγύς και Μέσης Ανατολής (7%), οι ΗΠΑ (5%) και το Ηνωμένο Βασίλειο (4%).