Άμυνα: «Η Ελλάδα προσφέρει ζωτικά μαθήματα για την Ευρώπη» – Τι είδε το Bloomberg

Όταν ηχεί ο συναγερμός scramble στην αεροπορική βάση της Τανάγρας, δεν χρειάζονται ούτε πέντε λεπτά για να απογειωθεί ένα μαχητικό Rafale και να πετάξει προς το Αιγαίο για να προστατέψει τον εναέριο χώρο της Ελλάδας.

Η Ελλάδα έχει μακρά αντιπαλότητα με τον πρώην αυτοκρατορικό γείτονά της για τα κυριαρχικά δικαιώματα στα νερά που τις χωρίζουν. Παρά το γεγονός ότι ήταν σύμμαχοι του ΝΑΤΟ, οι δυνάμεις τους παραλίγο να συγκρουστούν το 1996 και η ένταση κλιμακώθηκε ξανά μόλις πριν από πέντε χρόνια.

Καθώς η Ευρώπη προσπαθεί να αυξήσει τις στρατιωτικές δαπάνες ενόψει της ρωσικής απειλής, η Ελλάδα προσφέρει πολύτιμα μαθήματα για το τι χρειάζεται για να ζει κανείς με έναν αντίπαλο δίπλα της. Ενώ η χώρα των 10 εκατομμυρίων έχει διατηρήσει ισχυρές ένοπλες δυνάμεις ανεξάρτητα από το κόστος, δυσκολεύεται να αναπτύξει μεγάλο μέρος της εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας.

Η Ελλάδα υπερέβαινε σταθερά τον στόχο του ΝΑΤΟ για δαπάνες 2% του ΑΕΠ, ακόμη και στην κορύφωση της κρίσης δημόσιου χρέους που γονάτισε την οικονομία. Το 2015, τη χρονιά που η χώρα πάλεψε με τους πιστωτές της για τα επονείδιστα μέτρα λιτότητας, συνέχισε να ξεπερνά όλες τις ευρωπαϊκές χώρες σε αμυντικές δαπάνες ως ποσοστό του ΑΕΠ.

Σε αντίθεση με άλλες χώρες της Ευρώπης, ένας ισχυρός στρατός είναι ριζωμένος στο μυαλό των Ελλήνων. Η χώρα συγκαταλέγεται στη μειοψηφία κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης με υποχρεωτική στρατιωτική θητεία και οι δαπάνες για την εθνική ασφάλεια ήταν παραδοσιακά μια πολιτική που υποστηρίζεται από κυβερνήσεις όλων των μορφών.

Βασικό μέλημα, η αποτροπή

«Η αμυντική δομή της Ελλάδας βασίζεται κυρίως στην αποτροπή της Τουρκίας», δήλωσε στο Bloomberg η Ινώ Αφεντούλη, εκτελεστική διευθύντρια του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων στην Αθήνα και πρώην αξιωματούχος του ΝΑΤΟ. «Δεν υπάρχει άλλη προτεραιότητα».

Όπως πάντα, έχει να κάνει με τη γεωγραφία και την ιστορία. Η Ελλάδα ήταν υπό Οθωμανική κατοχή για τέσσερις αιώνες, οι βόρειες περιοχές της παρέμειναν υπό τον τουρκικό έλεγχο μέχρι τους Βαλκανικούς Πολέμους (1912-13).

Τα γεγονότα στην Τουρκία αναφέρονται διεξοδικά στα ελληνικά μέσα ενημέρωσης. Αυτή την εβδομάδα η φυλάκιση του πολιτικού αντιπάλου του Ερντογάν, Εκρέμ Ιμάμογλου, συνέπεσε με τη στιγμή που η Ελλάδα γιόρτασε την Ημέρα της Ανεξαρτησίας στις 25 Μαρτίου με τη καθιερωμένη στρατιωτική παρέλαση.

«Η θέση της Ελλάδας είναι πολύ ιδιαίτερη γεωπολιτικά, θέτοντας πολλές προκλήσεις ασφαλείας», δήλωσε στο Bloomberg ο Σπύρος Μπλαβούκος, καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και ερευνητής στο ΕΛΙΑΜΕΠ. Η γεωγραφία επιβάλει η χώρα να «βρίσκεται σε μια συνεχή διαδικασία ετοιμότητας όσον αφορά τις αμυντικές της δαπάνες και τα προγράμματα στρατιωτικού εξοπλισμού της».

Η Ελλάδα ξοδεύει περισσότερα από τους μεγαλύτερους, πλουσιότερους Ευρωπαίους ομολόγους της

Οι αμυντικές δαπάνες ως ποσοστό του ΑΕΠ

Ενώ η Ελλάδα αγοράζει υλικό με συνέπεια, σε αντίθεση με την Τουρκία, παράγει ελάχιστα από αυτό η ίδια. Ένα μεγάλο μέρος των δαπανών της χώρας έχει διατεθεί για στρατιωτικό προσωπικό και προμήθεια όπλων από το εξωτερικό, ενώ ελάχιστα δαπανώνται για έρευνα και ανάπτυξη.

«Αυτή είναι μια χαμένη ευκαιρία», σύμφωνα με την κα. Αφεντούλη, κάτι που η Ευρώπη πρέπει να αποφύγει να επαναλάβει καθώς οι χώρες ανταποκρίνονται στην αυξανόμενη αβεβαιότητα σχετικά με τον ρόλο των ΗΠΑ στην ασφάλεια της Ευρώπης υπό την κυβέρνηση Τραμπ.

«Εάν έχετε μια δεκαετή αμυντική στρατηγική, θα πρέπει να οικοδομήσετε μια εθνική βιομηχανία με βάση αυτά που έχετε και αυτά που θα χρειαστείτε στο μέλλον», είπε. «Θα μπορούσατε να έχετε ένα οικοσύστημα που ενισχύει την ανάπτυξη των εγχώριων εταιρειών», πρόσθεσε. «Δεν μιλάμε για βαριά όπλα ή αεροπλάνα, αλλά ίσως για ανταλλακτικά ή αμυντικό λογισμικό».

Η κυβέρνηση Μητσοτάκη πρόκειται να παρουσιάσει την επόμενη αμυντική στρατηγική της στις αρχές του επόμενου μήνα. Θα επικεντρωθεί στη μεγαλύτερη συμμετοχή της ελληνικής αμυντικής βιομηχανίας και στην τόνωση τοπικών startups, δήλωσε κυβερνητικός αξιωματούχος.

Σε ολόκληρη την Ευρώπη, οι κυβερνήσεις βρίσκονται μπροστά στην πρόκληση να πρέπει να ξοδέψουν περισσότερα για άμυνα, και αυτό ίσως σημαίνει ότι οι κοινωνικές δαπάνες θα μπορούσαν να περικοπούν και οι φόροι να αυξηθούν.

Η ώθηση για την επέκταση των δυνατοτήτων ασφάλειας στο πλαίσιο του σχεδίου της ΕΕ για την Ευρώπη ReArm, θα μπορούσε επίσης να δώσει ώθηση στην Ελλάδα.

Η Ελλάδα έχει δύο κύριες αμυντικές εταιρείες: την Hellenic Defense Systems, η οποία παράγει πυρομαχικά και την Ελληνική Αεροδιαστημική Βιομηχανία, η οποία υποστηρίζει μαχητικά αεροσκάφη και κατασκευάζει εξαρτήματα για αεροσκάφη, συμπεριλαμβανομένων των F-16.

Με έδρα την Τανάγρα δίπλα στην αεροπορική βάση, η Ελληνική Αεροδιαστημική Βιομηχανία βρίσκεται στη διαδικασία παραγωγής των δικών της drones καθώς και ενός συστήματος anti-drone, μια πρώιμη έκδοση του οποίου είχε αναπτυχθεί σε ελληνικά πολεμικά πλοία που συμμετέχουν στην ναυτική επιχείρηση Aspides της ΕΕ στην Ερυθρά Θάλασσα.

«Οι σύγχρονοι πόλεμοι έχουν αποδείξει ότι η ύπαρξη μιας εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να έχουμε αξιόπιστες ένοπλες δυνάμεις διαχρονικά», δήλωσε ο πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας Αλέξανδρος Διακόπουλος. «Πρέπει να μπορείς να χτίζεις κάποια συστήματα αυτόνομα, ώστε να μπορείς να τα υποστηρίζεις χωρίς να χρειάζεται να τα παίρνεις από το εξωτερικό».

Αγορές εξοπλισμού – ελάχιστη εγχώρια παραγωγή

Ενώ το ΝΑΤΟ έφερε δύο παλιούς εχθρούς στο ίδιο στρατόπεδο, συνέπλεξε επίσης την Ελλάδα πιο σφιχτά με τη Δύση. Η Ελλάδα εντάχθηκε στην ΕΕ το 1981, πέντε χρόνια πριν από την Ισπανία.

Τα τελευταία πέντε χρόνια, η Ελλάδα αγόρασε μαχητικά αεροσκάφη Rafale και φρεγάτες από τη Γαλλία και έχει επίσης παραγγείλει έως και 40 F-35 από τις ΗΠΑ. Ήρθαν με υποστήριξη ασφαλείας από μεγαλύτερες χώρες.

Ελλάδα και Γαλλία υπέγραψαν αμυντικό σύμφωνο το 2021. Οι ΗΠΑ, εν τω μεταξύ, έχουν ναυτική βάση στη Κρήτη και χρησιμοποιούν το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης στη βορειοανατολική γωνία της Ελλάδας για πολυεθνικές ασκήσεις και στρατιωτικές μεταφορές.

Οι αμυντικές δαπάνες είναι ένα πολιτικό εργαλείο, σύμφωνα με τον Μπλαβούκο. Εξασφαλίζει «κάποιο είδος πολιτικής προστασίας ή κάποιου είδους ειδική σχέση με τρίτες χώρες, μεγάλες δυνάμεις που έχουν συγκεκριμένα συμφέροντα και ρόλους στην ευρύτερη γεωπολιτική περιοχή της νοτιοανατολικής Μεσογείου», είπε.

Πράγματι, η κλίμακα των δαπανών της Ελλάδας ως μερίδιο του ΑΕΠ είναι συγκρίσιμη μόνο με εκείνη των ΗΠΑ ή των χωρών της ΕΕ που βρίσκονται απευθείας στο στόχαστρο της Ρωσίας, όπως η Πολωνία ή τα κράτη της Βαλτικής.

Η ελληνική εστίαση στη διατήρηση μιας αποτρεπτικής δύναμης είναι επίσης εμφανής στο στρατιωτικό της προσωπικό. Μόλις πάνω από το 1% του πληθυσμού απασχολείται στις δυνάμεις, σε σύγκριση με 0,6% στην Τουρκία, 0,4% στις ΗΠΑ και 0,2% στη Γερμανία.

Ακόμη και κατά τη διάρκεια των ετών της κρίσης, οποιαδήποτε εξοικονόμηση προήλθε από την περικοπή του λειτουργικού κόστους, δήλωσε ο Δημήτρης Λιάκος, πρώην υφυπουργός και μέλος της ομάδας που διαπραγματεύτηκε το τρίτο πρόγραμμα διάσωσης της Ελλάδας με την ευρωζώνη. «Δεν υπήρξε ποτέ συζήτηση για τη μείωση των αμυντικών προγραμμάτων», είπε. «Η μοναδικότητα της Ελλάδας αναγνωρίστηκε».