ΗΠΑ-ΕΕ: Ξένοι στον ίδιο πλανήτη

Στη Γερμανία οι αυτοκινητοβιομηχανίες βλέπουν τις πωλήσεις τους να καταβυθίζονται και μεταστρέφουν την παραγωγή τους σε πολεμική. Περικόπτουν θέσεις εργασίας και μελετούν το κλείσιμο μονάδων παραγωγής, όμως οι αμυντικές βιομηχανίες της χώρας, που ανεβάζουν ρυθμούς καθώς η Ευρώπη επανεξοπλίζεται, εμφανίζονται πρόθυμες να απορροφήσουν τους πρώην εργαζομένους στην αυτοκινητοβιομηχανία.

«Η Ευρώπη προσπαθεί να προσαρμοστεί στις κατακλυσμιαίες αλλαγές που επιφέρουν παγκοσμίως οι πολιτικές του Ντόναλντ Τραμπ. Το ερώτημα είναι αν μπορεί να τα καταφέρει δίχως τις Ηνωμένες Πολιτείες», γράφει στον βρετανικό «Observer» η Έμα Γκρέιαμ-Χάρισον, η οποία σημειώνει ότι το ίδιο πρόβλημα – της διεθνούς οικονομικής και εμπορικής απομόνωσης και πολιτισμικής αποξένωσης – θα έχουν ενδεχομένως να αντιμετωπίσουν σε οξύτερο βαθμό οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Και αναφέρει χαρακτηριστικά το φαινόμενο που παρατηρείται εσχάτως στα βρετανικά Πανεπιστήμια με τις ουρές που κάνουν ακαδημαϊκοί που εγκαταλείπουν τις ΗΠΑ για να αναζητήσουν δουλειά απελπισμένοι από τη δραματική αποχρηματοδότηση και υποβάθμιση της αμερικανικής εκπαίδευσης.

«Τον Ιανουάριο η αμυντική Hensoldt προσέφερε δουλειά στους απολυμένους των μονάδων κατασκευής εξαρτημάτων αυτοκινήτων της Bosch και της Continental. Από την περυσινή χρονιά η γιγαντιαία Rheinmetall είχε επίσης προσφερθεί να απορροφήσει πλεονάζον εργατικό δυναμικό από τον κλάδο της αυτοκινητοβιομηχανίας και το Φεβρουάριο επανήλθε για με συγκεκριμένη πρόταση να προσλάβει όσους εργάζονται σε δύο μονάδες παραγωγής αυτοκινήτων που πρόκειται να κλείσουν», γράφει η βρετανίδα ρεπόρτερ.

Ασφαλώς θα έχουν και Αμερικανοί τεράστιες απώλειες. Θα χάσουν και οι αμερικανικές επιχειρήσεις πελάτες και «ένα πρώιμο θύμα υψηλού προφίλ θα μπορούσε να είναι η Lockheed Martin, η οποία παράγει μαχητικά αεροσκάφη F-35», κατά τη ρεπόρτερ του Observer.

Η Δύση αλλάζει με κινηματογραφική ταχύτητα, η αμερικανική αγορά αναμένεται να βουλιάξει μετά τις 2 Απριλίου που θα εφαρμοστούν οι προστατευτικοί δασμοί που έχει εξαγγείλει ο Τραμπ (ανεφαρμοστούν διότι η σημερινή διακυβέρνηση των ΗΠΑ είναι τόσο χαοτική που ουδείς μπορεί να προεξοφλήσει κάτι ούτε καν για το άμεσο μέλλον), οι Ευρωπαίοι πολιτικοί παραμένουν εμβρόντητοι από τις εξελίξεις. Αλλά «κάποιοι Ευρωπαίοι μάνατζερ φαίνεται πως έχουν κάποιες λύσεις να προτείνουν», κατά την βρετανική Κυριακάτικη εφημερίδα.

Αδιανόητα πράγματα

«Στην πρώτη του θητεία, ο Τραμπ υποστήριξε την αποσύνδεση από την Κίνα ως έναν τρόπο ενίσχυσης των θέσεων εργασίας και της οικονομίας των ΗΠΑ έναντι ενός ακαταμάχητου αντιπάλου. Τώρα, στη δεύτερη θητεία του, επιδιώκει μια πολύ ευρύτερη αποσύνδεση από τους ιστορικούς συμμάχους της χώρας – μια αλλαγή που λίγοι είχαν προβλέψει ή ήταν διατεθειμένοι να αντιμετωπίσουν», γράφει η Έμα Γκρέιαμ-Χάρισον.

«Η νέα κυβέρνηση των ΗΠΑ σφραγίζει τις αγορές της, αναθεωρεί τον ρόλο της Αμερικής ως εγγυήτριας στην παγκόσμια ασφάλεια και διακόπτει έργα ήπιας επιρροής που στόχευαν να διαμορφώσουν τον κόσμο μέσω της έρευνας, της ανθρωπιστικής βοήθειας και του πολιτισμού», προσθέτει η ρεπόρτερ θυμίζοντας την πρωτοφανή επίθεση που εξαπέλυσε τον Φεβρουάριο μιλώντας στο Μόναχο ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ Τζέι Ντι Βανς κατά της ευρωπαϊκής δημοκρατίας, αμφισβητώντας αν αξίζει να την υπερασπίζεται κανείς…

«Η μόνη μορφή μεγαλύτερης αμερικανικής παρουσίας πέρα ​​από τα σημερινά σύνορα που φαίνεται να ενδιαφέρει τον Τραμπ είναι η εδαφική επέκταση της χώρας του, στον Καναδά ή τη Γροιλανδία. Είναι μια ιδέα ενθαρρυντική, ίσως, για έναν δικτάτορα όπως ο Βλαντιμίρ Πούτιν που διεξάγει έναν αυτοκρατορικό πόλεμο στην Ουκρανία, αλλά ανεπιθύμητη και ανησυχητική για άλλες χώρες του πλανήτη», γράφει χαρακτηριστικά η Έμα Γκρέιαμ-Χάρισον.

«Η ιδέα των ΗΠΑ να εγκαταλείψουν τη Δυτική Ευρώπη ήταν αδιανόητη ακόμη και πριν από μια δεκαετία, επειδή ο ρόλος τους εκεί εξασφαλίζει επίσης ευρύτερη αμερικανική επιρροή στον κόσμο», δήλωσε στον «Observer» ο Φίλιπ Αγιούμπ, καθηγητής διεθνών σχέσεων στο University College του Λονδίνου.

«Οι ισχυρές συμμαχίες σε κάνουν πλουσιότερο και ασφαλέστερο επειδή λειτουργούν αποτρεπτικά για άλλες δυνάμεις που σε αμφισβητούν. Το όραμα του Τραμπ για τον κόσμο απορρίπτει αυτή την άποψη, χαρακτηρίζοντας τη χώρα του ως μια αφελώς μεγαλόψυχη υπερδύναμη που επί δεκαετίες χρηματοδοτεί και αστυνομεύει τον κόσμο, ενώ παίρνει κάτι περισσότερο από χρέος και αχαριστία για τα προβλήματά του», εξηγεί ο καθηγητής.

Αλλαγή παραδείγματος

Και όμως! «Αν και οι Αμερικανοί πρόεδροι μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο δεν επιδίωξαν να χτίσουν μια εδαφική αυτοκρατορία που ονειρεύεται τώρα ο Τραμπ, διέθεταν μια αυτοκρατορική δύναμη. Μια δύναμη που δεν αποτυπώνεται στους χάρτες αλλά ισχύει, καθώς οι αποφάσεις τους διαμόρφωσαν και αναμόρφωσαν χώρες από τη Χιλή έως το Ιράκ χωρίς τη συμμετοχή ή τη συγκατάθεση των τοπικών πληθυσμών», τονίζει ο Αγιούμπ.

Εξάλλου «η παγκόσμια τάξη πραγμάτων που γκρεμίζει έκανε τη χώρα τόσο πλούσια και ισχυρή που για μια σύντομη, μεθυστική στιγμή εκεί, στην αλλαγή της χιλιετίας, η ελίτ των ΗΠΑ αγκάλιασε την ιδέα ότι δήθεν η Ιστορία είχε τελειώσει και ότι η ανθρώπινη κοινωνία και η φιλελεύθερη δημοκρατία είχαν κατισχύσει παγκοσμίως και είχαν φτάσει απόγειό τους», σημειώνει ο βρετανός καθηγητής.

Ο Φιλίπ Αγιούμπ θεωρεί ότι ο αντίκτυπος της προεδρίας Τραμπ θα διαρκέσει πολύ στο μέλλον, καθώς αποτελεί μια αλλαγή παραδείγματος: «Οι εκλογές θα μπορούσαν να αλλάξουν την πολιτική της Ουάσιγκτον, αλλά η νέα πραγματικότητα είναι ότι πλέον ο κόσμος δεν μπορεί να βασίζεται σε μια γραμμική πολιτική και σε μια παγκόσμια ασφάλεια που θα βασίζεται σε αδιαμφισβήτητες αρχές και θα έχει ως εγγυήτρια δύναμη τις ΗΠΑ. Οι συντελεσθείσες αλλαγές θα συνυπολογίζονται εφεξής παντού και από όλους στη χάραξη πολιτικής».

Οικονομικό διαζύγιο

Προς το παρόν το κύριο μέλημα των (πρώην;) εμπορικών εταίρων των ΗΠΑ είναι να περιορίσουν την έκταση των δασμών (το Μεξικό ανακοίνωσε ότι θα επιδιώξει εξαιρέσεις) και να μετριάσουν τις επιπτώσεις από τις περικοπές αμερικανικών κονδυλίων σε τομείς που κυμαίνονται από την ανθρωπιστική βοήθεια μέχρι την άμυνα. Όμως «η γεωγραφία και ο αντίκτυπος των προηγούμενων συμφωνιών ελεύθερου εμπορίου συνδυάζονται για να κάνουν τους γείτονες των ΗΠΑ εξαιρετικά ευάλωτους στη σημερινή συγκυρία», γράφει ο Observer.

«Οι εξαγωγές στις ΗΠΑ αντιστοιχούν στο ένα τέταρτο του ΑΕΠ του Μεξικού, ενώ για τον Καναδά αντιστοιχούν στο ένα πέμπτο του ΑΕΠ. Οι ευρωπαϊκές χώρες είναι λιγότερο ευάλωτες, τουλάχιστον άμεσα, σε μια διάρρηξη των εμπορικών δεσμών με την Ουάσιγκτον, αφού οι εξαγωγές προς τις ΗΠΑ αντιστοιχούν σε λιγότερο από το 3% του ΑΕΠ της Ευρωπαϊκής Ένωσης», σημειώνει η Γκρέιαμ-Χάρισον.

Όμως οι προϋπολογισμοί των χωρών της ευρωπαϊκής ηπείρου «από το Λονδίνο έως τη Βαρσοβία» (η βρετανίδα ρεπόρτερ συμπεριλαμβάνει και τη χώρα της στις ευρωπαϊκές) επιβαρύνονται επίσης από την αναγκαιότητα να αυξήσουν τις αμυντικές δαπάνες για να αντισταθμίσουν την απεμπλοκή των ΗΠΑ τόσο από την άμεση υποστήριξη των ουκρανικών δυνάμεων που πολεμούν τη Ρωσία όσο και από τη μακροπρόθεσμη υποστήριξη της ευρωπαϊκής άμυνας στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ.

Ακόμη και αν εξαιρεθεί η λεγόμενη «πυρηνική αποτροπή», κατά τις πλέον αισιόδοξες εκτιμήσεις θα απαιτηθεί πάνω από μια πενταετία για να υποκατασταθεί από ευρωπαϊκές δυνάμεις η προστασία που προσφέρουν σήμερα οι ΗΠΑ και να αποκατασταθεί η αμυντική ικανότητα της ηπείρου. Ασφαλώς θα έχουν και Αμερικανοί τεράστιες απώλειες. Θα χάσουν και οι αμερικανικές επιχειρήσεις πελάτες και «ένα πρώιμο θύμα υψηλού προφίλ θα μπορούσε να είναι η Lockheed Martin, η οποία παράγει μαχητικά αεροσκάφη F-35», κατά τη ρεπόρτερ του Observer.

Πέραν αυτού, το εμπορικό πλεόνασμα της ΕΕ με τις ΗΠΑ (που το 2024 διπλασιάστηκε στα 200 δισ. ευρώ από περίπου 100 δισ. ευρώ που ήταν το 2014) δίνει μια άνεση στις Βρυξέλλες να αντιμετωπίσουν την κατάσταση. Ασφαλώς το να χάνει κανείς πελάτες δεν είναι το καλύτερο που θα μπορούσε να συμβεί σε έναν κατασκευαστή, παραγωγό ή έμπορο. Αλλά ήδη καραδοκούν η Κίνα, η Ινδία και βέβαια ο Καναδάς, η Λατινική Αμερική και άλλες μεγάλες οικονομικές δυνάμεις, που εμφανίζονται πρόθυμες να καλύψουν το «εμπορικό και οικονομικό κενό» που θα αφήσουν οι ΗΠΑ. Εξάλλου οι πολιτικές Τραμπ στοχεύουν και τις «τρίτες» αυτές δυνάμεις.

Φυσικά θα υπάρξουν και επιχειρηματικοί κλάδοι που από τις εξελίξεις θα πρέπει να θεωρούνται «από χέρι χαμένοι». Ένας εξ αυτών είναι ο ευρύτερος κλάδος του τουρισμού (μεταφορές, εστίαση, φιλοξενία). Σύμφωνα έρευνα που διενήργησε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή Ταξιδιών (ETC) σε συνεργασία με την ευρωπαϊκή σιδηροδρομική εταιρεία Eurail BV, μόνο το 37% των Αμερικανών σχεδιάζει διακοπές στην Ευρώπη το 2025, από το 45% πέρυσι.

Είναι το χαμηλότερο επίπεδο ενδιαφέροντος για ταξίδια στην Ευρώπη που παρατηρείται εφέτος από το 2021, από την χρονιά των πανδημικών εγκλεισμών και αποκλεισμών. Αλλά και το ενδιαφέρον των Ευρωπαίων και άλλων για επισκέψειςστις ΗΠΑ αναμένεται να υποχωρήσει για αντικειμενικούς λόγους. Προ πανδημίας η Αμερικανική Ένωση Ταξιδίων υπολόγιζε ότι οι περίπου 80 εκατ. ξένοι τουρίστες που επισκέπτονταν κάθε χρόνο στις ΗΠΑ έκαναν τζίρο περίπου 2 τρισ. δολαρίων.

Πολιτιστική αποξένωση

Μακροπρόθεσμα ο Τραμπ θα μπορούσε επίσης με τις πολιτικές του να προκαλέσει μια «πολιτιστική αποσύνδεση ΗΠΑ και Ευρώπης». Με τις επιθέσεις του κατά του κόσμου των τεχνών και των επιστημών, με τις περικοπές κονδυλίων (υπάρχει άραγε παγκοσμίως άλλο παράδειγμα κατάργησης του υπουργείου Παιδείας;) οδηγεί ήδη εξαιρετικά ταλαντούχα άτομα να εγκαταλείψουν τις ΗΠΑ ή να τις αποφύγουν αν δεν έχουν ήδη εγκατασταθεί εκεί.

«Αρκετοί καλλιτέχνες ακύρωσαν περιοδείες και ο διεθνούς φήμης σολίστ του πιάνου Αντράς Σιφ δήλωσε την περασμένη εβδομάδα ότι δεν θα παίζει πλέον στις ΗΠΑ εξαιτίας του Τραμπ. Ο Σιφ είχε ήδη μποϊκοτάρει και τη Ρωσία εξάλλου…», γράφει ο Observer.

Ακαδημαϊκοί σε επίλεκτα βρετανικά πανεπιστήμια διαπιστώνουν μια αύξηση στις αιτήσεις εργασίας από συναδέλφους τους που εργάζονται στις ΗΠΑ. Πολλοί εξ αυτών εμφανίζονται πρόθυμοι να εγκαταλείψουν την καριέρα τους εκεί και να δεχθούν μια σημαντική περικοπή των αποδοχών τους προκειμένου να διασχίσουν τον Ατλαντικό. Ένα γαλλικό πανεπιστήμιο που πρόσφερε «καταφύγιο» σε Αμερικανούς ερευνητές ανακοίνωσε ότι είχε λάβει 40 αιτήσεις, εώ ένας ακαδημαϊκός ήδη μετακόμισε από τις ΗΠΑ στη Γαλλία αυτόν τον μήνα, κατά την βρετανική εφημερίδα.

«Όπως και με την οικονομία, η πολιτιστική θέση των ΗΠΑ δεν απειλείται άμεσα. Η αμερικανική μουσική – μεγάλο μέρος της οποίας δημιουργείται από καλλιτέχνες που αντιτίθενται δημόσια στον Τραμπ – θα καταναλωθεί παγκοσμίως. Τα Όσκαρ είναι πιθανό να παραμείνουν το πιο πολυπόθητο βραβείο για τον κινηματογράφο, τα Έμμυ για την τηλεόραση, τα Πούλιτζερ για τη δημοσιογραφία. Ωστόσο, μια έξοδος ταλέντων θα είναι επιζήμια για μια χώρα όπου η έρευνα και οι δημιουργικές τέχνες είναι βασικοί μοχλοί ανάπτυξής. Η έξοδος αυτή θα οφελήσει βέβαια τις χώρες όπου θα εγκατασταθούν τα ταλέντα και οι οποίες είναι οι παραδοσιακοί σύμμαχοι των ΗΠΑ, που ο Τραμπ τώρα αντιμετωπίζει ως απειλές», γράφει χαρακτηριστικά η βρετανίδα ρεπόρτερ.