Σπάνιες γαίες: Το τέλος της κυριαρχίας της Κίνας και οι νέοι παίκτες στην αγορά

Την περασμένη Τρίτη η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε τον κατάλογο με 47 στρατηγικά έργα, προκειμένου να ενισχύσει την παραγωγή στην Ευρώπη 14 από τα 17 υλικά που θεωρεί κρίσιμα για την ενεργειακή της μετάβαση και την ασφάλειά της.  Η επιλογή των έργων αυτών, μεταξύ των οποίων και το φιλόδοξο project της Metlen στο γάλλιο, σηματοδοτεί ένα βασικό βήμα για την εφαρμογή του νόμου περί κρίσιμων πρώτων υλών (CRMA).

Ο νόμος αυτός θέτει στόχους για το 2030, συμπεριλαμβανομένης της εξόρυξης του 10% της ετήσιας κατανάλωσης της ΕΕ, της επεξεργασίας του 40% και της ανακύκλωσης του 25% αυτών των βασικών υλικών. Και μάλιστα σε έναν κλάδο, στον οποίο μέχρι σήμερα κυριαρχεί η Κίνα.

Αλλάζει το τοπίο

Ωστόσο, μία έκθεση για τις σπάνιες γαίες από την Κίνα, και μάλιστα από ένα κρατικά υποστηριζόμενο ερευνητικό ινστιτούτο, περιγράφει ένα νέο τοπίο που διαμορφώνεται στην παγκόσμια αγορά με νέους παίκτες. Πριν από μερικές ημέρες η Κινεζική Ακαδημία Επιστημών σε δημοσίευσή της ανέφερε ότι η κυριαρχία της Κίνας στον τομέα των σπάνιων γαιών μπορεί να πλησιάζει στο τέλος της.

Και η αποκάλυψη δεν σταματά εκεί…

Περιγράφει επίσης, πώς το άνοιγμα νέων ορυχείων στην Αυστραλία, τη Νότια Αφρική και άλλες χώρες, καθώς και το έργο Kvanefjeld της Γροιλανδίας, μπορούν να αναδιαμορφώσει το οικοσύστημα των σπάνιων γαιών τα επόμενα χρόνια. Αυτό θα μπορούσε εν μέρει να εξηγήσει γιατί οι ΗΠΑ, υπό τον Πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ επιδεικνύουν τέτοια εμμονή με τη Γροιλανδία. Με τη δημοσίευση αυτής της έκθεσης, ορισμένοι ειδικοί πιστεύουν ότι το μεταβαλλόμενο σενάριο θα ευνοήσει τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Ένα σοκ για την αγορά μετάλλων σπάνιων γαιών

Η μελέτη, η οποία δημοσιεύτηκε στο κινεζικό περιοδικό Rare Earths , είναι μια σπάνια παραδοχή μιας επικείμενης θεμελιώδους αλλαγής. Η ομάδα CAS χρησιμοποίησε ένα μοντέλο προηγμένης μοντελοποίησης για να προσομοιώσει τις προοπτικές ζήτησης και εξόρυξης παγκοσμίως μεταξύ 2025 και 2040. Ωστόσο, για τις προβολές της δεν έλαβε υπόψη τις πολιτικές επιρροές.

Χάνει μερίδιο στην αγορά

Με βάση τα αποτελέσματα, η ερευνητική ομάδα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το μερίδιο περίπου 62% της Κίνας σε πρώτες ύλες θα μπορούσε να μειωθεί σε περίπου 28% ήδη από το 2035. Ο κύριος λόγος είναι οι νέες αναδυόμενες πηγές μετάλλων σπάνιων γαιών. Παρεμπιπτόντως, η ερευνητική ομάδα προέρχεται από την Ακαδημία Καινοτομίας CAS Ganjiang στο Ganzhou στην ανατολική Κίνα, ένα από τα μεγαλύτερα κέντρα παραγωγής κρίσιμων μετάλλων στον κόσμο.

Σήμερα, η κυριαρχία της Κίνας στην αλυσίδα εφοδιασμού για σπάνιες γαίες και άλλα κρίσιμα μέταλλα είναι σχεδόν καθολική. Το περίπου 60% των παγκόσμιων αποθεμάτων βρίσκεται στη χώρα, η οποία επεξεργάζεται περίπου το 90% όλων των μετάλλων σπάνιων γαιών. Εξαιτίας αυτού, το Πεκίνο απολαμβάνει σχεδόν μονοπώλιο στην προμήθεια υλικών σπάνιων γαιών, τα οποία είναι απαραίτητα για ηλεκτρικά οχήματα, ηλεκτρονικά, ακόμη και στρατιωτικό εξοπλισμό.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Αφρική και άλλοι παγκόσμιοι παίκτες

Δεδομένου ότι η Κίνα παράγει περίπου τα 2/3 της παγκόσμιας προσφοράς μετάλλων σπάνιων γαιών, οι ΗΠΑ αναζητούν εναλλακτικές λύσεις . Μια έκθεση του 2024 από το Γεωλογικό Ινστιτούτο των Ηνωμένων Πολιτειών ανέφερε ότι υπήρχαν περίπου 110 τόνοι κοιτασμάτων διασκορπισμένων σε όλο τον κόσμο. Από αυτούς, περίπου 44 MT βρίσκονται στην Κίνα, άλλοι 22 MT βρίσκονται στη Βραζιλία, ακολουθούμενοι από 21 MT στο Βιετνάμ, 10 MT στη Ρωσία και περίπου 7 MT στην Ινδία.

Τώρα, φαίνεται ότι η Αφρική μπορεί επίσης να γίνει ένας μεγάλος παίκτης στην αλυσίδα εφοδιασμού σπάνιων γαιών. Με επικεφαλής το ορυχείο Steenkampskraal της Νότιας Αφρικής και άλλα έργα στην Τανζανία, οι ειδικοί προβλέπουν ότι το μερίδιο της Αφρικής μπορεί να ανέλθει από περίπου 1% σε 7% έως το 2040. Αλλά, όπως επισημαίνει το metalminer.com, υπάρχει μια κόκκινη σημαία που πρέπει να ληφθεί υπόψη, καθώς οι κινεζικές επενδύσεις χρηματοδοτούν πολλά από τα αφρικανικά έργα, κάτι που οι ΗΠΑ βλέπουν με έκπληξη.

Η έκθεση ανέφερε επίσης ότι το Serra Verde της Βραζιλίας και άλλα έργα που σχετίζονται με βαριές σπάνιες γαίες όπως το δυσπρόσιο θα μπορούσαν να καλύψουν περίπου το 13% της παγκόσμιας προσφοράς μέχρι το 2040. Ωστόσο, υπάρχουν επιφυλάξεις, όπως οι περιβαλλοντικοί κανονισμοί. Η έκθεση CAS προσθέτει ότι το πλούσιο σε νεοδύμιο ορυχείο Mount Weld στην Αυστραλία και τα ορυχεία Olympic Dam, τα οποία παράγουν χαλκό και ουράνιο ως υποπροϊόντα, κατασκευάζουν δίκτυα διύλισης για να παρακάμψουν την Κίνα.

Νέες ανακαλύψεις από την Κίνα και τις ΗΠΑ

Τον Ιανουάριο του τρέχοντος έτους, το Πεκίνο αποκάλυψε ότι είχε βρει ένα τεράστιο κοίτασμα σπάνιων γαιών στη νοτιοδυτική επαρχία Γιουνάν. Σύμφωνα με αναφορές που επικαλούνται το Γεωλογικό Ινστιτούτο της Κίνας, το κοίτασμα 1,5 εκατομμυρίου τόνων περιέχει μεσαίες και βαριές σπάνιες γαίες, συμπεριλαμβανομένων πάνω από 470.000 τόνων στοιχείων όπως το πρασεοδύμιο και το νεοδύμιο. Τότε, οι ειδικοί είχαν πει ότι η ανακάλυψη θα εδραιώσει περαιτέρω την εξέχουσα θέση της Κίνας ως παγκόσμιου ηγέτη των σπάνιων γαιών.

Στην άλλη πλευρά, Αμερικανοί ερευνητές ανακοίνωσαν στα τέλη του 2024 ότι είχαν εντοπίσει έναν εγχώριο θησαυρό κρίσιμων ορυκτών στα κοιτάσματα τέφρας άνθρακα της χώρας. Η έκθεση υποστήριξε επίσης ότι η τέφρα άνθρακα, ένα υποπροϊόν από την καύση άνθρακα για ενέργεια που συνήθως εντάσσεται στα βιομηχανικά απόβλητα, θα μπορούσε να συγκρατήσει περίπου 11 MT στοιχείων σπάνιων γαιών ή περίπου οκτώ φορές περισσότερα από τα γνωστά εγχώρια αποθέματα σπάνιων γαιών.

Αυτή η ανακάλυψη, που έγινε από μια ομάδα από το Πανεπιστήμιο του Τέξας στο Όστιν , αποκαλύπτει σπάνιες γαίες αξίας 8,4 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ. Η έκθεση οδήγησε ορισμένους ειδικούς να υποστηρίξουν ότι η αξιοποίηση αυτών των αποθεμάτων θα μπορούσε να αλλάξει δραματικά τη δυναμική της αλυσίδας εφοδιασμού για μέταλλα σπάνιων γαιών και να μειώσει την εξάρτηση των ΗΠΑ από τις εισαγωγές.

Η κίνηση «ματ» της Metlen

Ακόμα κι αν δεν επιβεβαιωθούν οι προβλέψεις των κινέζων ερευνητών η Metlen Energy and Metals εστιάζει τη στρατηγική της στην επέκταση στα κρίσιμα μέταλλα, με σταθερό προσανατολισμό την πρωτογενή παραγωγή και την οργανική ανάπτυξη του ομίλου, και πάντα με έμφαση στη δική της καινοτομία και την παραγωγή με το χαμηλότερο δυνατό κόστος.

Μάλιστα, σε έναν μήνα πρόεδρος και CEO της εταιρείας, Ευάγγελος Μυτιληναίος θα αποκαλύψει στο Capital Markets Day στο Λονδίνο, τους νέους στρατηγικούς στόχους του ομίλου που θα τον οδηγήσουν σε ένα νέο κύκλο ανάπτυξης, αλλά και νέες σημαντικές επιχειρηματικές κινήσεις.

Στο πλαίσιο αυτό, τα κρίσιμα μέταλλα, για τα οποία υπάρχει σταθερά αυξανόμενη ζήτηση λόγω των εφαρμογών τους στην τεχνολογία, την άμυνα και την ενεργειακή μετάβαση δίνουν ένα ελπιδοφόρο έδαφος για επενδύσεις, βάζοντας την Ελλάδα στον χάρτη των εξελίξεων.

Εξάλλου, όπως τόνισε και ο ίδιος ο εκτελεστικός αντιπρόεδρος της Κομισιόν, Στεφάν Σεζουρνέ, που βρέθηκε χθες στις εγκαταστάσεις της Metlen στον Άγιο Νικόλαο Βοιωτίας η Ελλάδα μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στις κρίσιμες πρώτες ύλες.