Blockchain: Τι είναι και γιατί όλοι μιλούν για αυτό

Ηρθε για να μείνει. Το blockchain είναι μια τεχνολογία που έχει αλλάξει ριζικά τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τις συναλλαγές, την εμπιστοσύνη και την αποκέντρωση στον ψηφιακό κόσμο. Παρά το γεγονός ότι πολλοί το ταυτίζουν με τα κρυπτονομίσματα – κυρίως με το Bitcoin –, στην πραγματικότητα πρόκειται για μια βαθιά καινοτόμο αρχιτεκτονική δεδομένων που βρίσκει εφαρμογή σε πολλούς τομείς της κοινωνίας, της οικονομίας και της δημόσιας διοίκησης. Ο όρος «blockchain» σημαίνει κυριολεκτικά «αλυσίδα μπλοκ» και αναφέρεται σε έναν τύπο βάσης δεδομένων όπου οι πληροφορίες οργανώνονται σε ψηφιακά «μπλοκ», τα οποία συνδέονται μεταξύ τους χρονολογικά και λογικά, σχηματίζοντας μια συνεχή αλυσίδα. Κάθε φορά που πραγματοποιείται μια νέα συναλλαγή ή ενέργεια, αυτή αποθηκεύεται σε ένα νέο μπλοκ, το οποίο προστίθεται στο τέλος της αλυσίδας και καταγράφεται σε όλους τους κόμβους του δικτύου.

Η μεγάλη καινοτομία του blockchain είναι ότι λειτουργεί αποκεντρωμένα, χωρίς την ανάγκη κεντρικής αρχής ή διαμεσολαβητών. Ολες οι πληροφορίες διαμοιράζονται σε ένα δίκτυο υπολογιστών (κόμβων) και κάθε κόμβος έχει αντίγραφο της αλυσίδας. Αυτό σημαίνει ότι καμία οντότητα – ούτε κράτος, ούτε τράπεζα, ούτε ιδιώτης – δεν μπορεί να ελέγξει ή να παραποιήσει το περιεχόμενο της αλυσίδας χωρίς τη συναίνεση του δικτύου. Αυτή η αρχιτεκτονική εξασφαλίζει τρία βασικά χαρακτηριστικά: αμεταβλητότητα (μόλις καταγραφεί κάτι, δεν μπορεί να τροποποιηθεί), διαφάνεια (όλοι μπορούν να δουν τι έχει καταγραφεί) και ασφάλεια (χάρη σε προηγμένους κρυπτογραφικούς αλγορίθμους και μηχανισμούς συναίνεσης).

Χαρακτηρίζεται από αποκέντρωση, διαφάνεια, ασφάλεια και αμεταβλητότητα. Τα δεδομένα αποθηκεύονται σε πολλούς υπολογιστές, αποτρέποντας αλλοιώσεις και επιθέσεις. Ολες οι συναλλαγές είναι ορατές, ενισχύοντας την εμπιστοσύνη. Η κρυπτογράφηση διασφαλίζει την ακεραιότητα.

Η τεχνολογία blockchain έγινε γνωστή παγκοσμίως το 2009, όταν κυκλοφόρησε το Bitcoin – το πρώτο αποκεντρωμένο ψηφιακό νόμισμα – από έναν άγνωστο δημιουργό ή ομάδα με το ψευδώνυμο Satoshi Nakamoto. Η λειτουργία του Bitcoin βασίζεται σε ένα δημόσιο blockchain, όπου κάθε συναλλαγή καταγράφεται με τρόπο που δεν επιτρέπει την αλλοίωση ή την αμφισβήτηση. Από τότε, το blockchain εξελίχθηκε σε εργαλείο με πολύ ευρύτερες εφαρμογές. Πέρα από τα κρυπτονομίσματα, χρησιμοποιείται σήμερα στη διαχείριση εφοδιαστικών αλυσίδων, στην ταυτοποίηση πολιτών, στη διασφάλιση πνευματικών δικαιωμάτων, στις ηλεκτρονικές ψηφοφορίες, στην ιατρική, ακόμη και στην ψηφιακή τέχνη μέσω των NFTs (Non-Fungible Tokens).

Στις χρηματοοικονομικές υπηρεσίες χρησιμοποιείται για διεθνείς πληρωμές, επενδυτικά συμβόλαια και αποκεντρωμένα χρηματοοικονομικά προϊόντα (DeFi). Στον τομέα της ταυτότητας προσφέρει ασφαλή διαχείριση προσωπικών δεδομένων, ενώ μέσω έξυπνων συμβολαίων αυτοματοποιούνται συμφωνίες. Χρησιμοποιείται επίσης στην υγεία για ασφαλή ανταλλαγή ιατρικών πληροφοριών, στην εκπαίδευση για την πιστοποίηση τίτλων και στη διεξαγωγή ψηφοφοριών, ενισχύοντας την αξιοπιστία των δημοκρατικών διαδικασιών.

Η λειτουργία ενός blockchain απαιτεί τη χρήση μηχανισμών συναίνεσης, δηλαδή τρόπους με τους οποίους το δίκτυο συμφωνεί ότι μια συναλλαγή είναι έγκυρη και μπορεί να προστεθεί στην αλυσίδα. Ο πιο γνωστός μηχανισμός είναι το Proof of Work (Απόδειξη Εργασίας), που χρησιμοποιείται από το Bitcoin. Σε αυτό το μοντέλο, οι υπολογιστές του δικτύου (γνωστοί ως miners) πρέπει να επιλύσουν πολύπλοκους μαθηματικούς γρίφους για να προσθέσουν ένα νέο μπλοκ. Η διαδικασία αυτή πάντως είναι εξαιρετικά ενεργοβόρα, καθώς απαιτεί τεράστια υπολογιστική ισχύ και, κατ’ επέκταση, κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας. Σύμφωνα με το Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ, το δίκτυο Bitcoin καταναλώνει περίπου 100 TWh (τεραβατώρες) ετησίως, ποσότητα που αντιστοιχεί στην ετήσια κατανάλωση ολόκληρων χωρών, όπως η Αργεντινή ή η Ολλανδία.

Για τον λόγο αυτόν, πολλές νεότερες πλατφόρμες έχουν στραφεί σε εναλλακτικούς μηχανισμούς, όπως το Proof of Stake (Απόδειξη Κατοχής), που χρησιμοποιείται πλέον στο Ethereum, αλλά και σε blockchains όπως το Cardano και το Solana. Σε αυτά τα συστήματα δεν απαιτείται έντονη υπολογιστική δραστηριότητα, αλλά οι χρήστες που διαθέτουν το αντίστοιχο κρυπτονόμισμα «κλειδώνουν» μέρος των κεφαλαίων τους και συμμετέχουν στην επιβεβαίωση συναλλαγών. Το PoS είναι κατά πολύ πιο ενεργειακά αποδοτικό, με μείωση της κατανάλωσης ενέργειας άνω του 99%.

Η δυναμική του blockchain έχει φέρει στο προσκήνιο μια ευρύτερη συζήτηση για το πώς μπορεί να αλλάξει ριζικά βασικούς τομείς της ζωής. Οι τράπεζες εξετάζουν τρόπους αξιοποίησης για διεθνείς διατραπεζικές συναλλαγές χωρίς καθυστερήσεις. Τα κράτη μελετούν την εφαρμογή του για την έκδοση ψηφιακής ταυτότητας ή πιστοποιητικών. Εταιρείες τροφίμων χρησιμοποιούν blockchain για να διασφαλίσουν τη διαφάνεια και την ιχνηλασιμότητα της αλυσίδας εφοδιασμού τους. Τα «έξυπνα συμβόλαια» (smart contracts) μπορούν να αυτοματοποιούν συμβατικές συμφωνίες, χωρίς την ανάγκη συμβολαιογράφων ή δικηγόρων. Παράλληλα, το φαινόμενο των NFTs έχει δημιουργήσει μια νέα αγορά για την τέχνη, το gaming και τα συλλεκτικά αντικείμενα, όπου η μοναδικότητα και η ιδιοκτησία διασφαλίζονται μέσω blockchain.

Τα αγκάθια, οι παγίδες και οι αντιδράσεις

Η τεχνολογία αυτή δεν είναι χωρίς προκλήσεις. Η κατανόηση της λειτουργίας της παραμένει δύσκολη για το ευρύ κοινό. Η απουσία ενιαίου ρυθμιστικού πλαισίου δημιουργεί αβεβαιότητα, ενώ η ταχύτατη εξάπλωση έχει επιτρέψει την εμφάνιση απάτης και εκμετάλλευσης ανυποψίαστων επενδυτών. Από την άλλη πλευρά, κυβερνήσεις και διεθνείς οργανισμοί προσπαθούν να βρουν την ισορροπία ανάμεσα στην καινοτομία και στην προστασία των πολιτών. Σε παγκόσμιο επίπεδο, το blockchain αντιμετωπίζει αντιδράσεις για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις του – αν και αυτές περιορίζονται κυρίως στο μοντέλο Proof of Work και όχι στις πιο βιώσιμες εναλλακτικές του.

To μόνο σίγουρο είναι ότι όλοι και όχι άδικα μιλούν για το blockchain αφού θεωρείται μια επανάσταση στην ψηφιακή εμπιστοσύνη και διαφάνεια. Είναι πλέον αποδεκτό ότι πρόκειται για τεχνολογία που εξαλείφει τους μεσάζοντες, μειώνει το κόστος και επιτρέπει την ασφαλή, αποκεντρωμένη και αδιάβλητη καταγραφή συναλλαγών. Από τα κρυπτονομίσματα έως τις ηλεκτρονικές ψηφοφορίες και την ιχνηλασιμότητα προϊόντων, το blockchain φέρνει νέα πρότυπα αξιοπιστίας σε κάθε τομέα. Είναι τεχνολογία με παγκόσμιο αντίκτυπο, που αλλάζει τον τρόπο που εμπιστευόμαστε, συνεργαζόμαστε και συναλλασσόμαστε στο Διαδίκτυο.

Premium έκδοση ΤΑ ΝΕΑ