Δασμοί: Πώς λειτουργούν – Λίγο πριν ξεκινήσει ο εμπορικός πόλεμος Τραμπ

Η λέξη δασμός είναι για τον Ντόναλντ Τραμπ «η πιο όμορφη λέξη στο λεξικό».

Βασική προεκλογική δέσμευση και κεντρικό κομμάτι της οικονομικής πολιτικής του νέου ένοικου του Λευκού Οίκου αποτελούν οι δασμοί.

Τους χρησιμοποιεί για να διορθώσει μια αδικία, όπως ο ίδιος πιστεύει εις βάρος των ΗΠΑ, που λέγεται έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο με άλλες χώρες.

«Ο κόσμος κλέβει τις Ηνωμένες Πολιτείες τα τελευταία 40 και πλέον χρόνια. Και το μόνο που κάνουμε είναι να είμαστε δίκαιοι» υπογράμμισε σε συνέντευξη που παραχώρησε πρόσφατα στο NBC News.

Μέσα από την επιβολή δασμών, προσπαθεί να συγκεντρώσει έσοδα για να αντισταθμίσει τις φορολογικές μειώσεις που σκοπεύει να προωθήσει στο Κογκρέσο φέτος. Ανώτεροι αξιωματούχοι εκτιμούν ότι θα εισρεύσουν στο αμερικανικό ταμείο περίπου 700 δισ. δολάρια!

Μέχρι στιγμής έχει επιβάλει δασμούς 25% στις περισσότερες εισαγωγές από τον Καναδά και το Μεξικό και τους έχει αυξήσει στο 20% για τις εισαγωγές από την Κίνα. Οι κινήσεις αυτές φέρνουν τους αμερικανικούς εισαγωγικούς δασμούς στο υψηλότερο μέσο επίπεδό τους από το 1943, σύμφωνα με το Εργαστήριο Προϋπολογισμού του Πανεπιστημίου του Γέιλ.

Το Bloomberg ετοίμασε έναν εύχρηστο οδηγό που εξηγεί πώς λειτουργούν οι δασμοί, ποιος εισπράττει τα έσοδα, ποιος τους  πληρώνει και ποιες είναι οι συνέπειες τους.

Τι είναι οι δασμοί και ποιον σκοπό εξυπηρετούν

Οι δασμοί είναι φόροι που επιβάλλονται στα εισαγόμενα αγαθά. Όπως όλοι οι φόροι, αποτελούν πηγή κρατικών εσόδων. Οι χώρες βασίζονται σε αυτούς για να στηρίξουν τις τοπικές βιομηχανίες καθιστώντας τα ξένα προϊόντα ακριβότερα. Ο Τραμπ τους χρησιμοποιεί επίσης ως μοχλό πίεσης για την επίτευξη στόχων εξωτερικής πολιτικής.

Πώς εισπράττονται και πώς επιβάλλονται

Ο υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ είναι αρμόδιος για τη θέσπιση κανονισμών σχετικά με τη συλλογή δασμών. Η Υπηρεσία Τελωνείων και Προστασίας των Συνόρων των ΗΠΑ (CBP) είναι ο κυβερνητικός φορέας που είναι επιφορτισμένος με την επιβολή τους σε σχεδόν 330 λιμάνια εισόδου σε όλη τη χώρα, τα οποία περιλαμβάνουν συνοριακές διαβάσεις μέσω οδικών ή σιδηροδρομικών μεταφορών, καθώς και θαλάσσια λιμάνια και αεροδρόμια.

Οι πράκτορες εξετάζουν τη γραφειοκρατία, διενεργούν ελέγχους και εισπράττουν εισφορές και πρόστιμα. Τα χρήματα εισπράττονται κατά τον εκτελωνισμό και κατατίθενται στο Γενικό Ταμείο του Υπουργείου Οικονομικών. Όσοι δεν περιγράφουν σωστά την ποσότητα, την κατηγορία ή την προέλευση ενός συγκεκριμένου προϊόντος, είτε σκόπιμα είτε λόγω αμέλειας, αντιμετωπίζουν κυρώσεις.

Ορισμένα αγαθά και εξαρτήματα διασχίζουν τα σύνορα πολλές φορές προτού γίνουν τελικό προϊόν, όπως ένα αυτοκίνητο με εξαρτήματα αμερικανικής κατασκευής που συναρμολογείται στο Μεξικό και επανεισάγεται στις ΗΠΑ. Σύμφωνα με τους κανόνες της CBP, τα αμερικανικά προϊόντα που επανεισάγονται στη χώρα χωρίς να έχουν «βελτιωθεί» ή «εξελιχθεί» σε αξία είναι αφορολόγητα. Ένα άλλο παράδειγμα: Οι ΗΠΑ εξάγουν χρυσό στην Ινδία, όπου χρησιμοποιείται για την κατασκευή σκουλαρικιών. Το τελικό προϊόν θα υπόκειται σε δασμούς κατά την επανεισαγωγή του στις ΗΠΑ. Στην περίπτωση αυτή ακόμη και η αξία του χρυσού θα φορολογηθεί.

Πόσα χρήματα αποφέρουν οι δασμοί

Ενώ οι δασμοί αποτελούσαν την κύρια πηγή εσόδων της κυβέρνησης των ΗΠΑ, κατά το μεγαλύτερο μέρος του προηγούμενου αιώνα αποτέλεσαν ένα μικρό μερίδιο των κυβερνητικών εσόδων.  Πέρυσι αντιπροσώπευαν λιγότερο από το 3% των ομοσπονδιακών εσόδων, σύμφωνα με ανάλυση κυβερνητικών στοιχείων από την Ομοσπονδιακή Τράπεζα του Σεντ Λούις.

Οι συνδυασμένοι δασμοί στον Καναδά, το Μεξικό και την Κίνα θα μπορούσαν να μεταφράζονται σε 1,1 τρισ. δολάρια σε πρόσθετο κόστος για τους εισαγωγείς των ΗΠΑ την επόμενη δεκαετία, σύμφωνα με εκτιμήσεις της μη κομματικής δεξαμενής σκέψης Tax Foundation. Μόνο το 2025, σύμφωνα με τις προβλέψεις της ομάδας, η πολιτική αυτή θα μπορούσε να αυξήσει τις εισφορές κατά σχεδόν 110 δισ. δολάρια.

Το Tax Foundation εκτιμά ότι οι δασμοί που επιβλήθηκαν στην Κίνα από τον Τραμπ κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας του και επεκτάθηκαν κατά τη διάρκεια της προεδρίας του Τζο Μπάιντεν απέφεραν ετήσια έσοδα ύψους 77 δισ. δολαρίων.

Ποιος πληρώνει τους δασμούς;

Η έρευνα έχει διαπιστώσει ότι οι καταναλωτές και οι επιχειρήσεις των ΗΠΑ είναι αυτοί που απορροφούν το κόστος από τις υψηλότερες εισφορές. Οι ξένοι παραγωγοί μπορεί να μειώσουν το κόστος πώλησής τους ή οι εισαγωγείς των ΗΠΑ μπορεί να απορροφήσουν μέρος του κόστους. Για να αποφύγουν την αποδυνάμωση των κερδών τους, οι εταιρείες συχνά επιλέγουν να αυξήσουν τις τιμές και να μετακυλήσουν μέρος του κόστους αυτού στους καταναλωτές.

Ωστόσο, υπάρχουν πιθανά παραθυράκια, όπως μια διαδικασία εξαίρεσης που επιτρέπει στις εταιρείες να ζητήσουν απαλλαγή από τους δασμούς, εάν η καταβολή τους θα έβλαπτε αδικαιολόγητα την επιχείρησή τους και δεν υπήρχαν άλλες επιλογές για αγορά προϊόντων από άλλη χώρα.

Ποιες είναι οι συνέπειες της επιβολής δασμών

Η πρόσφατη ιστορία διμερούς εμπορίου ΗΠΑ – Κίνας μπορεί να εξηγήσει τι συμβαίνει όταν επιβάλλονται δασμοί. Κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας του ο Τραμπ επέβαλε μια σειρά από δασμούς σε κινεζικά προϊόντα, συμπεριλαμβανομένων του χάλυβα, του αλουμινίου και των κινητήρων. Πριν από τον εμπορικό πόλεμο ένα από τα πέντε αγαθά που έμπαιναν στην αμερικανική αγορά προερχόταν από την Κίνα. Το 2023 το ποσοστό των αμερικανικών εισαγωγών από την Κίνα υποχώρησε στο 14%.

Επιπλέον όταν οι εταιρείες πληττονται από τους δασμούς, οι εισαγωγείς συχνά καταφεύγουν σε δασμοφορολογική αποφυγή. Αυτό μπορεί να γίνει με την αποστολή εμπορευμάτων μέσω μιας τρίτης χώρας, την υποδήλωση της αξίας των προϊόντων ή την εσφαλμένη επισήμανσή τους ως παρόμοια προϊόντα που έχουν χαμηλότερους δασμούς.

Οι οικονομολόγοι της Goldman Sachs διαπίστωσαν πρόσφατα ότι η αποφυγή δασμών θα μπορούσε να εξηγήσει την μείωση έως και 90 δισ. δολαρίων της εκτιμώμενης υποχώρησης των αμερικανικών εισαγωγών από την Κίνα κατά 240 δισ. δολάρια σε σύγκριση με τα επίπεδα πριν από τον εμπορικό πόλεμο.

Ποια είναι η «Εξωτερική Υπηρεσία Εσόδων» που προτείνει ο Τραμπ

Η κυβέρνηση Τραμπ έχει προτείνει τη δημιουργία μιας ξεχωριστής Εξωτερικής Υπηρεσίας Εσόδων για την είσπραξη εισφορών στο πλαίσιο της εμπορικής  πολιτικής «Πρώτα η Αμερική».

Αναλυτές έχουν σημειώσει ότι τα έσοδα από τους δασμούς δεν αποτελούν «εξωτερική» πηγή, δεδομένου ότι οι εισφορές καταβάλλονται από εισαγωγείς με έδρα τις ΗΠΑ, οι οποίοι μετακυλύουν τουλάχιστον μέρος του κόστους στους Αμερικανούς καταναλωτές. Η έννοια υπογραμμίζει την επιθυμία του Τραμπ να πλαισιώσει τους δασμούς στις ξένες εισαγωγές ως πηγή εσόδων που δεν επωμίζονται οι φορολογούμενοι.

Ποιες εμπορικές συνθήκες έχουν συνάψει οι ΗΠΑ

Οι ΗΠΑ έχουν συνάψει συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου με 20 εμπορικούς εταίρους σε όλο τον κόσμο  συμπεριλαμβανομένης αυτής με το Μεξικό και τον Καναδά που είναι γνωστή ως USMCA ή η νέα NAFTA.

Σε αυτές τις συμφωνίες, οι χώρες δεσμεύονται να μειώσουν τους δασμολογικούς συντελεστές προς το μηδέν. Οι δασμοί του Τραμπ στο Μεξικό και τον Καναδά έρχονται σε αντίθεση με την εμπορική συμφωνία μεταξύ των τριών χωρών, που πρόκειται να επαναδιαπραγματευτεί το 2026.

Ως μέλος του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, οι ΗΠΑ δεσμεύονται από κανόνες που περιλαμβάνουν περιορισμούς στη χρήση επιδοτήσεων, καθώς και εμπορικούς φραγμούς, όπως δασμούς και ποσοστώσεις.