Sotheby’s: Ο Αμερικανός CEO Τσαρλς Στιούαρτ που κρατάει το τιμόνι σε ασταθή οικονομικά νερά

«Γιατί κάτι έχει αξία;» αναρωτιέται ο Τσαρλς Στιούαρτ σχετικά με την μπανάνα κολλημένη σε τοίχο και πουλήθηκε από τον Sotheby’s για 6,2 εκατομμύρια δολάρια. Η μπανάνα «ήταν σύμβολο», λέει ο διευθύνων σύμβουλος του οίκου δημοπρασιών για το κομμάτι, του καλλιτέχνη Μαουρίτσιο Κατελάν, το οποίο προκάλεσε παγκόσμια έκπληξη και πολλή ανησυχία για το τι σημαίνει τέχνη. «Ποια είναι η αξία αυτού του συμβόλου;» ρωτάει ο Στιούαρτ. «Και ποιος είναι ο συμβολισμός της αξίας;»

Ορίστε; Μάλιστα. Μερικές φορές, όμως, μια μπανάνα είναι απλώς μια μπανάνα, όπως απέδειξε ο γεννημένος στην Κίνα επιχειρηματίας κρυπτονομισμάτων Τζάστιν Σαν όταν αγόρασε το κομμάτι και το έφαγε αμέσως. Δεν ήταν καν η πρώτη μπανάνα που κολλήθηκε στον τοίχο: ο Στιούαρτ αποκαλύπτει ότι έπρεπε να αντικαθίσταται κάθε τόσο για να μην σαπήσει.

Μπανάνες πολλών εκατομμυρίων δολαρίων τη μια μέρα, πίνακες του Andy Warhol, Rembrant και η χτένα μύστακος του Φρέντι Μέρκιουρι την επόμενη: έτσι είναι η ζωή του αφεντικού του Sotheby’s. Έξω υπάρχει πόλεμος στην Ουκρανία και τη Μέση Ανατολή, δασμοί Τραμπ, το Brexit που έχει πλήξει την βρετανική  οικονομία. Αλλά μέσα στο γραφείο του στο Λονδίνο, ο κόσμος φαίνεται μάλλον διαφορετικός.

Οι ρωγμές και οι τριγμοί σε έναν πρώην παγκοσμιοποιημένο πλανήτη μπορεί να ήταν πραγματικά καλό για τα κέντρα ισχύος του κλάδου, σημειώνει. Τουλάχιστον ως προς την ταυτότητά τους. Πριν από το Brexit και τον Τραμπ «δεν υπήρχαν εμπόδια σε τίποτα και τα ταξίδια ήταν φθηνά, η ναυτιλία ήταν φθηνή, όλοι πήγαιναν παντού». Η αγορά τέχνης δεν είχε περιφερειακή διαφοροποίηση και είχε γίνει «παγκόσμια» και «ίδια» και «έβλεπες τα ίδια πράγματα στο Χονγκ Κονγκ, στο Λονδίνο, στη Νέα Υόρκη, στο Παρίσι».

Μετα την παρακμή της παγκοσμοιοποίησης

Αλλά το 2025, ο Στιούαρτ βλέπει «μια τάση προς περιφερειοποίηση, ακόμη και εθνικοποίηση» στην αγορά τέχνης και συλλεκτικών ειδών υψηλής ποιότητας που πουλάει ο Sotheby’s. «Δεν είμαι σίγουρος ότι αυτό είναι εντελώς κακό».

Ωστόσο, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι γεγονότα των τελευταίων ετών έχουν ταράξει την αγορά της τέχνης. «Η Νέα Υόρκη ήταν ο μεγαλύτερος ωφελούμενος τα τελευταία πέντε χρόνια μετά το Brexit», λέει. «Οι μεγαλύτερες συλλογές πωλούνται γενικά στη Νέα Υόρκη αυτές τις μέρες. Δεν σημαίνει ότι το Λονδίνο και το Παρίσι δεν είναι σημαντικά».

Και οι δασμοί; «Φαίνεται ότι στοχεύουν σε κλάδους μπουτίκ που προορίζονται να στείλουν περισσότερο ένα σήμα παρά να έχουν έναν πραγματικά ανατρεπτικό οικονομικό αντίκτυπο». Σε προηγούμενες εμπορικές διαμάχες το κρασί Μπορντό χτυπήθηκε με δασμούς. «Είδατε τις τιμές να ανεβαίνουν αμέσως. Οι δασμοί [τότε] έπεσαν, αλλά οι τιμές δεν υποχώρησαν». Αναμένονται περισσότερες ρευστοποιήσεις στους πλειστηριασμούς, προσθέτει.

Ο Στιούαρτ είναι ο αουτσάιντερ στην επιχείρηση που ιδρύθηκε στη Βρετανία, σαν Αμερικανός χρηματοοικονομικός σύμβουλος που στο παρελθόν εργαζόταν για μεγάλες συμφωνίες μέσων ενημέρωσης. Εντάχθηκε στον Sotheby’s το 2019, προσληφθείς από τον Πατρίκ Ντράχι, τον γαλλο-ισραηλινό δισεκατομμυριούχο, ο οποίος αγόρασε τον οίκο δημοπρασιών έναντι 3,7 δις. δολαρίων εκείνη τη χρονιά, μετά περίπατο και συζήτηση δύο ωρών. «Μιλήσαμε για τη ζωή, τη φιλοσοφία και την οικογένεια, τις αρχές της επιχείρησης… πολλά πράγματα. Ενθουσιάστηκα γι’ αυτό… Είναι σπάνιο να έχετε κάποιον που εμπεδώνει επιχειρηματικές αρχές σε καθιερωμένες επιχειρήσεις».

Ο Ντράχι αγόρασε τον Sotheby’s προσωπικά – αντί μέσω του ομίλου του Altice, όπου ο Στιούαρτ εργαζόταν. Καθώς το κόστος δανεισμού αυξανόταν, ο Ντράχι έπρεπε να συμμαζέψει το όργιο δαπανών που τροφοδοτούσε το χρέος. Το χρέος του Sotheby’s μειώθηκε πρόσφατα μέσω επένδυσης 1 δισεκατομμυρίου δολαρίων από το κρατικό επενδυτικό ταμείο του Άμπου Ντάμπι και τον ίδιο τον Ντράχι, με αντάλλαγμα ένα μερίδιο στην επιχείρηση της τάξης του 25-30%.

Ο Στιούαρτ συχνά συναντά παλιούς συναδέλφους από τα χρόνια του στα οικονομικά. «Πρόκειται για μια παγκόσμια, υψηλού επιπέδου, επαγγελματική επιχείρηση παροχής υπηρεσιών που βασίζεται στην τεχνογνωσία», λέει για τον κόσμο των δημοπρασιών και την αλληλεπικάλυψη με τον τραπεζικό τομέα. «Εξυπηρετεί την ίδια βάση πελατών».

Παραδέχεται ότι δεν είναι ειδικός στην τέχνη, τουλάχιστον όταν μπήκε στην εταιρεία, αλλά πλέον νοιώθει σαν να έχει πάρει διδακτορικό στην ιστορία της τέχνης, σχετικά με όσα έμαθε για την αγορά δημοπρασιών ως «ένα δώρο ζωής».

Ο κόσμος της τέχνης δεν είναι ακριβώς γνωστός για το άνοιγμα του προς τους ξένους και ο δημοσιογράφος των FT ρώτησε αν έχει βιώσει κακεντρέχιες; «Υπήρξαν πολλά τέτοια. Ο κόσμος της τέχνης δεν είναι τίποτα αν όχι επικριτικός».

Άγνωστα τα οικονομικά του Sotheby’s

Ο οίκος Sotheby’s δεν έχει δημοσιεύσει ελεγμένα ετήσια οικονομικά αποτελέσματα από τότε που έγινε ιδιωτικός, αλλά πέρυσι οι Financial Times ανέφεραν ότι είχε πληγεί από μια απότομη πτώση βασικών κερδών του και από μείωση πωλήσεων σε δημοπρασίες. Ο οίκος Sotheby’s λέει ότι τα στοιχεία κάλυπταν μόνο την κύρια δραστηριότητα δημοπρασίας και δεν περιλάμβαναν το τμήμα χρηματοοικονομικών υπηρεσιών του ούτε αντικατοπτρίζουν μεγάλες επενδύσεις, όπως η αγορά του κτιρίου που σχεδίασε ο Μαρσέλ Μπρουέρ στη Νέα Υόρκη, το πρώην σπίτι του Μουσείου Whitney, που έγινε η νέα παγκόσμια έδρα της εταιρείας.

Ο Στιούαρτ λέει ότι οι τάσεις της αγοράς κινούνται προς την κατεύθυνση της εταιρείας, υποδεικνύοντας μια επικείμενη «άνευ προηγουμένου μεταφορά πλούτου γενεών» από τους baby boomers στους απογόνους τους. «Η γήρανση της γενιάς των boomer και η σχετική μεταφορά πλούτου είναι τσουνάμι», λέει. Το αποτέλεσμα είναι ένας τεράστιος αριθμός συλλογών τέχνης που θα μπορούσαν, ενδεχομένως, να βγουν στην αγορά: υπάρχουν «εκατοντάδες εκατοντάδων» συλλογές αξίας 25-100 εκατομμυρίων δολαρίων που ανήκουν σε σχετικά ηλικιωμένους ανθρώπους και που θα μπορούσαν να αλλάξουν χέρια. «Αυτό δεν συνέβαινε πριν από 10 χρόνια».

Αναφέρει την «κυκλική οικονομία» και το «επανεμπόριο»: η σημερινή γενιά δεν κρατά πολύτιμη τέχνη ή άλλα πολύτιμα αγαθά όπως οι προηγούμενες. «Έχετε λοιπόν αυτή τη μεταφορά πλούτου και μετά έχετε την άνοδο της κυκλικής οικονομίας, όπου οι άνθρωποι σήμερα σκέφτονται τα πράγματα με πολύ πιο εμπορικούς ή μεταπρατικούς όρους. Υπάρχει απλώς μια διαφορετική προσέγγιση στη συλλογή σήμερα, η οποία είναι πολύ περισσότερες αγορές και πωλήσεις και λιγότερο μόνιμη προσκόλληση στα πράγματα».

Φυσικά, ο Sotheby’s χρειάζεται αγοραστές καθώς και πρόθυμους πωλητές, και ο μεγάλος αριθμός δισεκατομμυριούχων κρυπτονομισμάτων βοηθούν.

Η πανδημία είχε μεγάλο αντίκτυπο στον τρόπο με τον οποίο οι αγοραστές συμμετέχουν στις δημοπρασίες. Πριν από την Covid, «περίπου το 40% των προσφορών μας σε όλες τις δημοπρασίες μας ήταν διαδικτυακά. Σήμερα, ο αριθμός αυτός είναι πάνω από 90%». Ωστόσο, ο Στιούαρτ λέει ότι υπάρχει ακόμα μια αναξιοποίητη αγορά αγοραστών που μπορεί να μην σκέφτηκαν ποτέ να παρευρεθούν σε μια δημοπρασία ή να υποβάλουν προσφορά για ένα έργο τέχνης.

Έχει κάνει και άλλες κινήσεις για να φέρει την 281χρονη εταιρεία στον 21ο αιώνα, όπως η τοποθέτηση καταλόγων δημοπρασιών στο διαδίκτυο και η εισαγωγή περισσότερων ψηφιακών πτυχών στη διαδικασία πωλήσεων. «Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε ένα εργαλείο επαυξημένης πραγματικότητας για να βάλετε το έργο στον τοίχο και να δείτε αν ταιριάζει».

Το τιμόνι του Sotheby’s σε ασταθή οικονομικά νερά είναι αρκετό για να τον κρατήσει απασχολημένο. «Είναι η δύναμη της αφήγησης», λέει. «Αυτό είναι το τόσο ενδιαφέρον για τις δημοπρασίες… Είναι η διασταύρωση συμβόλων και ιστοριών, αλλά και αξίας και αγορών».