Κρίσιμες γαίες: Ψάχνουν θησαυρούς σε παλιά κοιτάσματα

«Θησαυρούς» σε παλιά κοιτάσματα ψάχνουν οι επιστήμονες της  Ελληνικής Αρχής Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (ΕΑΓΜΕ). Ειδικότερα, το δυναμικό της επαναξιολογεί παλαιότερα ευρήματα από μελέτες που είχαν πραγματοποιηθεί από το άλλοτε Ινστιτούτο Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (ΙΓΜΕ) με στόχο τον εντοπισμό πολύτιμων κρίσιμων γαιών και την προκήρυξη νέων διαγωνισμών, έπειτα από εκείνον για τον μεταλλευτικό χώρο στην Κέραμο της Χίου και την παραχώρηση σε αυστραλιανών συμφερόντων εταιρεία  μεταλλείων στους Μολάους όπου οι πρώτες ενδείξεις καταδεικνύουν αξιόλογα κοιτάσματα γερμανίου.

Νέος διαγωνισμός στα Κιμμέρια και το μαγγάνιο στη Δράμα

Σύμφωνα με τα όσα ανέφερε μιλώντας σε δημοσιογράφους, στο περιθώριο της παρουσίασης του νέου Εθνικού Γεωλογικού Μουσείου, ο Γενικός Διευθυντής του ΕΑΓΜΕ κ. Διονύσιος Γκούτης, προχωρούν επαναξιολογήσεις και συμπληρωματικές έρευνες για τον εντοπισμό κρίσιμων ορυκτών πρώτων υλών. Αυτή τη στιγμή έχει προχωρήσει η  επαναξιολόγηση στα Κιμμέρια Ξάνθης αλλά και στα  ιστορικά κοιτάσματα μαγγανίου (Mn) στην ευρύτερη περιοχή του νομού Δράμας, που αποτέλεσαν στο παρελθόν κύριο μεταλλευτικό κέντρο της Ελλάδας.

Όσον αφορά στη Δράμα απαιτείται εστίαση για παραγωγή Μn battery grade ή ηλεκτρολυτικού Μn και επαναδρομολόγηση με νέα επενδυτικά σχέδια. Όσο για τον Δημόσιο Μεταλλευτικό Χώρο (ΔΜΧ) των Κιμμερίων Ξάνθης, πριν από περίπου ένα έτος το ΕΑΓΜΕ είχε παραδώσει στην τότε υφυπουργό Ενέργειας κυρία Αλεξάνδρα Σδούκου κοιτασματολογική μελέτη που εντόπιζε μεταλλοφορία  μαγνητίτη, σιδηροπυρίτη, χαλκοπυρίτη και μολυβδαινίτη, με μικρά ποσοστά συμμετοχής σεελίτη.

Κατά την προηγούμενη προγραμματική περίοδο η κοιτασματολογική έρευνα στα Κιμμέρια είχε εντοπίσει χαλκό, ωστόσο με τις νέες έρευνες εντοπίστηκε με περισσότερη ακρίβεια η έκτασή του, όπως επίσης και ορισμένα άλλα κρίσιμα ορυκτά   που εντάσσονται στις  κρίσιμες πρώτες ύλες όπως το βολφράμιο. Σύμφωνα με εκτιμήσεις στελέχους του ΥΠΕΝ, ο επόμενος διαγωνισμός για εκμετάλλευση μεταλλευτικού χώρου θα είναι για εκείνον της Ξάνθης.

Το αντιμόνιο της Ροδόπης και οι κρίσιμες γαίες του Κιλκίς

Η επαναξιολόγηση των παλαιότερων κοιτασμάτων, σύμφωνα με τον κ. Γκούτη,  γίνεται σε δύο άξονες. Καταρχάς, όπου απαιτείται γίνονται συμπληρωματικές έρευνες  για τον εντοπισμό  κρίσιμων ορυκτών πρώτων υλών, οι οποίες έχουν ενταχθεί σε δημόσια εκπαιδευτικά προγράμματα, όπως στο Καλλυντήρι Ροδόπης όπου υπάρχει αντιμόνιο, αλλά και σε ήδη γνωστούς μεταλλευτικούς χώρους όπως π.χ. σε εκείνους του Κιλκίς για τους οποίους είναι ήδη γνωστό ότι έχουν χαλκό αλλά «αν τους ψάξουμε μπορεί να βρούμε και κάτι άλλο, όπως σκάνδιο, γερμάνιο κλπ.», επεσήμανε ο διευθυντής του ΕΑΓΜΕ.  Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά ο ίδιος,  «στους Μολάους είχαμε βρει κοίτασμα ψευδαργύρου αλλά εκείνη την εποχή, το 1986, κανείς δεν έψαχνε το γερμάνιο», το οποίο ανήκει στις  κρίσιμες ορυκτές πρώτες ύλες.

Σε άλλους ώριμους μεταλλευτικούς χώρους, στους οποίους  δεν χρειάζεται να γίνει περαιτέρω γεωλογική έρευνα,  οι μελετητές του ΕΑΓΜΕ θα προχωρήσουν απλώς σε επαναξιολόγηση, προκειμένου να περιοριστεί το επενδυτικό ρίσκο.   «Τις δεκαετίες του ΄80 και του ΄90 που είχαν γίνει οι έρευνες μπορεί για κάποια κοιτάσματα να κρίθηκε ότι ήταν  ασύμφορη η εκμετάλλευσή τους. Για παράδειγμα τότε ο γραφίτης δεν είχε την ίδια ζήτηση όπως αυτή τη στιγμή που η τιμή του έχει εκτοξευθεί», σημείωσε ο κ. Γκούτης.

Ο διαγωνισμός στη Χίο και το γερμάνιο στους Μολάους

Πριν από περίπου μία δεκαετία πάντως έγινε μια νέα χαρτογράφηση του ορυκτού πλούτου της χώρας και τότε η ΕΑΓΜΕ  ξεχώρισε 20 κοιτάσματα αξιολογώντας την οικονομική τους αξία και την ωριμότητά τους. Έτσι ήρθε ο πρώτος διαγωνισμός για τους Μολάους που προκηρύχτηκε το 2021 και οι αρχικές ενδείξεις των ερευνών της Hellenic Minerals (θυγατρική της αυστραλέζικης Rocfkire) είναι ενθαρρυντικές για κοιτάσματα γερμανίου. Τώρα η εταιρεία αναμένει την έγκριση της νέας περιβαλλοντικής μελέτης ώστε να πυκνώσει το δίκτυο των γεωτρήσεων προκειμένου να αυξήσει τις πιθανότητας εντοπισμού περισσότερων αποθεμάτων.

Ο δεύτερος διαγωνισμός που προκηρύχθηκε από το ΥΠΕΝ το 2024 για τα δικαιώματα έρευνας και εκμετάλλευσης μεταλλευτικών ορυκτών σε έκταση 9,02 τετραγωνικών χιλιομέτρων στην Κέραμο Χίου, κατά την πρώτη φάση του,  εκδήλωσαν ενδιαφέρον τέσσερις εταιρείες.

Πρόκειται για τη Λάβα Μεταλλευτική & Λατομική ΑΕ  η οποία ανήκει στην  τσιμεντοβιομηχανία ΗΡΑΚΛΗΣ (θυγατρική της Lafarge του ομίλου  Holcim), την ΤΕΡΝΑ Λευκόλιθοι, θυγατρική της ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, τη Geotest και τη  Γαία Μελετών ΑΕ την οποία όπως αναφέρουν αρμόδιες πηγές του ΥΠΕΝ φαίνεται ότι έχει προσεγγίσει ξένο fund το οποίο ενδιαφέρεται να συμμετέχει στην επόμενη φάση των δεσμευτικών προσφορών.

Ωστόσο, η πορεία του διαγωνισμού αναμένεται να κριθεί στο Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) όπου ήδη έχουν προσφύγει  49 κάτοικοι  των χωριών της Αμανής Χίου, οι οποίοι ζητούν την ακύρωση της απόφασης προκήρυξης του διεθνούς διαγωνισμού, ενώ πληροφορίες αναφέρουν ότι ετοιμάζεται και άλλη αίτηση ακυρώσεως. Τελευταία εξέλιξη, η διαφωνία την προηγούμενη Τετάρτη του Δημοτικού Συμβουλίου Χίου με τη διαδικασία του διαγωνισμού για την εξόρυξη αντιμονίου, το οποίο ζητά την ακύρωση του.

Σε κάθε περίπτωση, η ανακοίνωση των εταιρειών που εκδήλωσαν μη δεσμευτικό ενδιαφέρον αναμένεται το επόμενο διάστημα. Παρότι η πρώτη φάση ολοκληρώθηκε στις 10 Μαρτίου, ο κυβερνητικός ανασχηματισμός και η αλλαγή πολιτικής ηγεσίας στο ΥΠΕΝ έχει καθυστερήσεις τις διαδικασίες.  Ο διαγωνισμός για το αντιμόνιο εντάσσεται στο πλαίσιο των προσπαθειών της χώρας να αναδειχθεί  σε στρατηγικό «παίκτη» στην Ευρώπη, την ώρα που η    τιμή του – εξαιτίας και των περιορισμών στις εξαγωγές του που έθεσε η Κίνα η οποία είναι κύρια παραγωγός αντιμονίου –  έχει αυξηθεί περί τα 300% εντός της τελευταίας διετίας φτάνοντας ακόμη και στα 50.000 δολάρια ανά τόνο.

Στρατηγικός κόσμος κρίσιμων ορυκτών η Βοιωτία

Στο μεταξύ  η Metlen ήδη ανακοίνωσε στα τέλη Μαρτίου την   εκκίνηση δύο νέων πιλοτικών προγραμμάτων για γερμάνιο και σκάνδιο, τα οποία αποτελούν παραπροϊόντα του βωξίτη, όπως είχε κάνει και με το γάλλιο, μετατρέποντας τις βιομηχανικές εγκαταστάσεις της στον Άγιο Νικόλαο Βοιωτίας σε έναν στρατηγικό κόμβο  κρίσιμων πρώτων υλών.  Η επένδυση στην παραγωγή γαλλίου έχει ενταχθεί και στον ευρωπαϊκό κατάλογο των στρατηγικών έργων για τις κρίσιμες πρώτες ύλες (CRMA).

Στη χώρα μας υπάρχουν κοιτάσματα 10 κρίσιμων και στρατηγικών ορυκτών καθώς και αξιόλογες ενδείξεις για άλλα έξι ή επτά, τα οποία παραμένουν ανεκμετάλλευτα στο υπέδαφος. Επίσης, ενδείξεις   υπάρχουν και για σπάνιες γαίες, αλλά κοίτασμα δεν έχει ακόμη εντοπιστεί, παρά μόνο κάποιες εμφανίσεις από παλαιότερες έρευνες του ΙΓΜΕ, οι οποίες δεν μετουσιώθηκαν σε περαιτέρω έρευνα διότι εντοπίστηκαν  σε παραθαλάσσιες περιοχές όπου η τουριστική δραστηριότητα είναι τόσο ανεπτυγμένη που την καθιστούσε απαγορευτική. Επίσης, πανεπιστημιακές έρευνες αναφέρουν κοιτασματολογικούς τύπους που περιέχουν σημαντικές περιεκτικότητες σε βολφράμιο, τελλούριο, ρήνιο, μολυβδαίνιο, γάλλιο, γερμάνιο κ.ά., κυρίως στη Θράκη. Πάντως, τέτοιου είδους επενδύσεις, οι οποίες θεωρούνται κρίσιμες για την ΕΕ,  χρειάζονται επιδοτήσεις και η ευρωπαϊκή πολιτική μέχρι στιγμής  καθιστά δύσκολη την εξασφάλιση των αναγκαίων κεφαλαίων.