Αμερικανικοί δασμοί: Ο Τραμπ και η μακρά ιστορία της δασμολόγησης αγαθών

Μέσα σε ελάχιστες μόνο εβδομάδες ο νέος Αμερικανικός πρόεδρος, Ντόναλντ Τραμπ, ουσιαστικά ανέτρεψε έναν ολόκληρο αιώνα απελευθέρωσης του αμερικανικού εμπορίου. Οι οικονομολόγοι υποστηρίζουν ότι μπορεί να χρειαστεί πολύ περισσότερος χρόνος για να αποκατασταθεί η ισορροπία.

Προηγούμενες περίοδοι προστατευτισμού δείχνουν ότι όταν έχουν υψωθεί εμπορικοί φραγμοί, μπορεί να αποδειχθεί πολύ δύσκολο να καταργηθούν. «Ό,τι μπορεί να ανέβει γρήγορα δεν κατεβαίνει απαραίτητα γρήγορα», δήλωσε στους Financial Times ο Νταγκ Ίργουιν, καθηγητής στο Dartmouth College.

Οι σαρωτικές αυξήσεις των δασμών του νόμου Smoot-Hawley του 1930, που θεωρείται ευρέως ότι επιδείνωσαν τη Μεγάλη Ύφεση, αναθεωρήθηκαν σύντομα μετά την αλλαγή της κυβέρνησης, αλλά και πάλι «χρειάστηκαν δεκαετίες για να ξεπεραστεί», σημείωσε ο Ίργουιν.

Η καλύτερη πιθανότητα για μια γρήγορη αποκλιμάκωση θα ήταν αν η κυβέρνηση Τραμπ έβλεπε τους νέους δασμούς ως διαπραγματευτικό εργαλείο

Ο συνδυασμός του Τραμπ με γενικούς δασμούς 10% και τις διμερείς επιβαρύνσεις, μόλις τεθεί σε εφαρμογή, θα οδηγήσει πρακτικά το δασμολογικό ποσοστό για όλες τις εισαγωγές των ΗΠΑ ακόμη πιο πίσω, στο υψηλότερο επίπεδο από το 1909.

Ο ίδιος ο πρόεδρος των ΗΠΑ αρέσκεται να ανατρέχει στην προηγούμενη «χρυσή εποχή» της ανάπτυξης και της ανισότητας, όταν ο ομοσπονδιακός φόρος εισοδήματος δεν είχε ακόμη εφευρεθεί και ο τότε μελλοντικός πρόεδρος Ουίλιαμ ΜακΚίνλεϊ προωθούσε νομοθεσία για να φτάσει ο μέσος δασμός κοντά στο 50%. «Ήμασταν στα πλουσιότερα χρόνια μας από το 1870 έως το 1913», δήλωσε ο Τραμπ λίγο μετά την ορκωμοσία του. «Ήταν τότε που ήμασταν μια χώρα με δασμούς».

Γρήγορη αποκλιμάκωση αν…

Οι οικονομολόγοι λένε ότι οι εμπορικοί πόλεμοι είναι πάντα δαπανηροί. Ωστόσο, σήμερα, οι δασμοί θα αποδιοργανώσουν ακόμα περισσότερο την αγορά, σε μια διασυνδεδεμένη παγκόσμια οικονομία όπου το εμπόριο αντιπροσωπεύει πολύ μεγαλύτερο μερίδιο της παραγωγής.

Η καλύτερη πιθανότητα για μια γρήγορη αποκλιμάκωση θα ήταν αν η κυβέρνηση Τραμπ έβλεπε τους νέους δασμούς ως διαπραγματευτικό εργαλείο για να αποσπάσει παραχωρήσεις σε άλλους τομείς, είτε στο εμπόριο είτε για να εξυπηρετήσει άλλους διπλωματικούς στόχους, δηλώνει ο Ίργουιν.

Αυτό έκανε ο Ρίτσαρντ Νίξον το 1971, επιβάλλοντας πρόσθετο φόρο 10% σε όλες τις δασμολογήσιμες εισαγωγές για να πιέσει τη Γερμανία και την Ιαπωνία να υποτιμήσουν τα νομίσματά τους. «Μόλις αυτό επιτεύχθηκε, οι δασμοί καταργήθηκαν», δήλωσε ο Ίργουιν στους Financial Times.

Όταν οι δασμοί προορίζονται ρητά για την προστασία των εγχώριων βιομηχανιών και τη μεταφορά θέσεων εργασίας, είναι πιθανό να αποδειχθούν ακόμη πιο «μόνιμοι»

Υπάρχει ακόμη ένα σύντομο παράθυρο μέσα στο οποίο οι χώρες θα μπορούσαν να κερδίσουν κάποια αναστολή από τους λεγόμενους αμοιβαίους δασμούς – οι οποίοι πρόκειται να τεθούν σε ισχύ στις 9 Απριλίου – ακόμη και αν ο γενικός συντελεστής του 10% δεν φαίνεται ανοιχτός για διαπραγμάτευση.

Αλλά όταν τακτικές όπως του Νίξον αποτυγχάνουν να αποσπάσουν παραχωρήσεις, οι δασμοί μπορούν να παραμείνουν για δεκαετίες.

Ο «φόρος κοτόπουλου»

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο «φόρος κοτόπουλου» 25% που επιβλήθηκε στις εισαγωγές ελαφρών φορτηγών στις ΗΠΑ. Ο φόρος αυτός επιβλήθηκε για πρώτη φορά στις αρχές της δεκαετίας του 1960, σε αντίποινα για μια ευρωπαϊκή εισφορά στα αμερικανικά πουλερικά εργοστασιακής εκτροφής.

Δεν καταργήθηκε ποτέ και έχει αναδιαμορφώσει την παγκόσμια αυτοκινητοβιομηχανία. Αυτό ήταν αναμφισβήτητα εις βάρος των ΗΠΑ, καθώς οδήγησε τους αμερικανούς παραγωγούς να ειδικευτούν στα βενζινοβόρα φορτηγά pick-up, ενώ άργησαν να επεκταθούν σε αναπτυσσόμενες αγορές για μικρότερα, αποδοτικά ως προς την κατανάλωση καυσίμων αυτοκίνητα.

Οι δασμοί παραμένουν επίσης επειδή παίζουν καλά με τους ψηφοφόρους

Όταν οι δασμοί προορίζονται ρητά για την προστασία των εγχώριων βιομηχανιών και τη μεταφορά θέσεων εργασίας, είναι πιθανό να αποδειχθούν ακόμη πιο «μόνιμοι», ακόμη και όταν η αρχική πολιτική ώθηση για την επιβολή τους εξασθενίσει.

Δασμοί που «κολλάνε» και μένουν

Αυτό οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι νέες ομάδες λόμπι δημιουργούνται καθώς οι βιομηχανίες σχηματίζονται πίσω από τα εμπορικά εμπόδια και εν μέρει στο γεγονός ότι «υπάρχει κυβερνητικό συμφέρον να διαπραγματευτεί και να πάρει κάποιο αντάλλαγμα αν μειώσει το δασμό», δήλωσε ο Γκάρι Χαφμπάουερ, πρώην αξιωματούχος του αμερικανικού υπουργείου Οικονομικών και συγγραφέας για το εμπόριο, προσθέτοντας: «Δεν βλέπω μια γρήγορη μεταστροφή».

Οι δασμοί σε πολιτικά ευαίσθητους τομείς, όπως η γεωργία, είναι ιδιαίτερα επίμονοι.

«Ο ευρωπαϊκός αγροτικός προστατευτισμός εισήχθη σχεδόν παντού στις δεκαετίες του 1870 και του 1880, μπροστά στην εισβολή φθηνών σιτηρών από τον Νέο Κόσμο, και εξακολουθεί να είναι μαζί μας μέχρι σήμερα», δήλωσε ο Κέβιν Ο’ Ρουρκ, καθηγητής στο Sciences Po στο Παρίσι.

Η αμερικανική συνταγή της Coca-Cola έχει διαφορετική γεύση από την εκδοχή που πωλείται στην άλλη πλευρά των συνόρων στο Μεξικό, επειδή οι ποσοστώσεις και οι επιδοτήσεις που προστατεύουν τους αγρότες στις μεσοδυτικές πολιτείες έχουν καταστήσει το σιρόπι καλαμποκιού υψηλής φρουκτόζης σταθερά φθηνότερο από τη ζάχαρη.

Όταν οι δασμοί Smoot-Hawley τελικά καταργήθηκαν πλήρως μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, αυτό έγινε επειδή συνέπιπτε με τα επιθετικά εμπορικά συμφέροντα των ΗΠΑ

Αυτή η προστασία από τις φθηνότερες εισαγωγές «ουσιαστικά γέννησε την εφεύρεση και την εμπορική διάθεση νέων προϊόντων», δήλωσε ο Τσαντ Μπάουν, επικεφαλής οικονομολόγος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ επί κυβέρνησης Τζο Μπάιντεν.

Οι δασμοί παραμένουν επίσης επειδή παίζουν καλά με τους ψηφοφόρους.

Δασμοί που αρέσουν στους ψηφοφόρους

Ο Αλεξάντερ Κλάιν, ιστορικός της Οικονομίας στο Πανεπιστήμιο του Sussex, δήλωσε ότι οι δασμοί που εισήχθησαν κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου στις ΗΠΑ για την αύξηση των εσόδων παρέμειναν πολύ καιρό μετά την ανάγκη τους, επειδή αποδείχθηκαν δημοφιλείς τόσο στο εκλογικό σώμα όσο και στην επιχειρηματική τάξη που ήταν ευτυχής που προστατεύονταν.

«Αυτό που μας λέει η ιστορία είναι ότι οι ψηφοφόροι ακούνε περισσότερο την προστασία των θέσεων εργασίας τους ως εργαζόμενοι, παρά τα δικαιώματά τους ως καταναλωτές», είπε στους Financial Times.

Όταν οι δασμοί Smoot-Hawley τελικά καταργήθηκαν πλήρως μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, αυτό έγινε επειδή συνέπιπτε με τα επιθετικά εμπορικά συμφέροντα των ΗΠΑ, δήλωσε ο Κλάιν. «Ωφέλησε τις ΗΠΑ, οι οποίες πίεζαν την Ευρώπη να δημιουργήσει μια ζώνη ελεύθερου εμπορίου, επειδή η κύρια αγορά τους ήταν η Ευρώπη – η Ασία και η Αφρική δεν ήταν αρκετά πλούσιες εκείνη την εποχή», πρόσθεσε.

Δασμοί: Μια πηγή ομοσπονδιακών εσόδων

Αλλά ο παράγοντας που θα έκανε το νέο εμπορικό καθεστώς του Τραμπ να έχει τις περισσότερες πιθανότητες να τον ξεπεράσει είναι αν οι δασμοί γίνουν μια μεγάλη πηγή ομοσπονδιακών εσόδων – όπως ήταν στην ακμή τους τον 19ο αιώνα.

«Αν πραγματικά εννοούν σοβαρά να έχουν μόνιμους δασμούς για να πληρώσουν τις φορολογικές περικοπές, αυτό καθιστά τους δασμούς πολύ πιο πιθανό να παραμείνουν επί μακρόν, καθώς θα πρέπει να αυξήσετε άλλους φόρους για να απαλλαγείτε από αυτούς», δήλωσε ο Τζέφρι Σοτ, ανώτερος συνεργάτης στο Ινστιτούτο Διεθνών Οικονομικών Peterson.

Ο Κρις Μίτσενερ, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Σάντα Κλάρα, δήλωσε ότι αν η πρόθεση του Τραμπ ήταν να χρησιμοποιήσει τους δασμούς ως διαπραγματευτικό εργαλείο ή για να ενισχύσει την εγχώρια βιομηχανία, ήταν καταδικασμένη σε αποτυχία – καθώς θα οδηγούσε άλλες χώρες σε αντίποινα και «θα θεωρούσαν οποιαδήποτε χάραξη πολιτικής με τις ΗΠΑ ως αντικείμενο αναθεώρησης».

Αλλά, πρόσθεσε: «Εάν ένας καθολικός δασμός 10% είναι πλέον η βασική γραμμή και ο δηλωμένος στόχος είναι τα έσοδα, δεν βλέπω να θέλουν να τον αντιστρέψουν».