Αναπτυσσόμενες οικονομίες: Έρχεται «πόνος» από τους δασμούς Τραμπ

Λίγο πριν από την έναρξη των δασμών που ανακοίνωσε ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, η Ρουμπάνα Χουκ συγκάλεσε μια έκτακτη συνάντηση μερικών από τους πιο γνωστούς εξαγωγείς του Μπαγκλαντές. Από το σαλόνι της, σε μια πολυτελή περιοχή της Ντάκα, πρωτεύουσας της χώρας, η ομάδα εξαγωγέων που προμηθεύει μάρκες όπως η H&M και η Dollar Tree δεν μπορούσε να πιστέψει πώς οι ΗΠΑ αντιμετώπιζαν ξαφνικά τις φτωχότερες χώρες του κόσμου, σημειώνει σε δημοσίευμά του το Bloomberg.

Η Χουκ μίλησε για το πώς οι δασμοί θα κατέστρεφαν τα εργοστάσιά τους και εξέφρασε την ανησυχία της για την αναδιάρθρωση των εφοδιαστικών αλυσίδων. Η απογοήτευση ήταν εμφανής στον Αχσάν Καν Τσόουντρι, του οποίου η εταιρεία απασχολεί 150.000 εργαζόμενους. «Είμαστε μία από τις φτωχότερες χώρες στον κόσμο», είπε με απόγνωση. «Τι κάναμε για να αξίζουμε την οργή των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής;»

Οι προτεινόμενοι δασμοί του Τραμπ πλήττουν κυρίως χώρες με μικρή διαπραγματευτική ισχύ, μέρη όπου τα ημερήσια εισοδήματα κυμαίνονται σε λίγα μόλις δολάρια και η οικονομία βασίζεται στην πώληση φθηνών αγαθών στις ΗΠΑ, μια οικονομία 60 φορές μεγαλύτερη από αυτή του Μπαγκλαντές.

Κάτι που κάνει ακόμη πιο πικρό το χάπι για τις χώρες της ΝΑ Ασίας είναι ότι εδώ και χρόνια, οργανισμοί ανάπτυξης που υποστηρίζονται από τις ΗΠΑ (όπως το ΔΝΤ) ενθάρρυναν το κράτη της Νότιας Ασίας να εντείνουν τις εξαγωγές ενδυμάτων για να ξεφύγουν από τη φτώχεια, γεγονός το οποίο με τη σειρά του έφερε φθηνά εισαγόμενα ρούχα για τους Αμερικανούς καταναλωτές, με τις ΗΠΑ να έχουν από καιρό φύγει από τις βιομηχανίες εντάσεως εργασίας.

Ολέθριες οι συνέπειες για τον αναπτυσσόμενο κόσμο

Σε μια χαοτική εβδομάδα κατά τη διάρκεια της οποίας ο Τραμπ εφάρμοσε και στη συνέχεια ανέστειλε τους σκληρότερους δασμούς του σε δεκάδες χώρες— ο αναπτυσσόμενος κόσμος ξύπνησε σε μια ζοφερή νέα πραγματικότητα. Για περισσότερα από 70 χρόνια, πολλές αναδυόμενες χώρες, ειδικά στην Ασία, έχουν γίνει οι χαμηλού κόστους κατασκευαστές για τις ΗΠΑ, τον μεγαλύτερο καταναλωτή στον κόσμο.

Οι Αμερικανοί εισάγουν τα πάντα, από παντελόνια ραμμένα στο Μπαγκλαντές μέχρι βανίλια που καλλιεργείται στη Μαδαγασκάρη. Ο Τραμπ τώρα ανατρέπει αυτό το μοντέλο, κηρύσσοντας την «Ημέρα Απελευθέρωσης». Στο Βιετνάμ, οι πιθανοί δασμοί 46% στις εξαγωγές προς τις ΗΠΑ προκάλεσαν πανικό σε εργοστάσια σε πόλεις όπως το Ανόι και την Χο Τσι Μιν.

Εκτός από την Κίνα, όπου ο Τραμπ αύξησε τους δασμούς στο 125%, οι χώρες που επισημάνθηκαν για υψηλότερους φόρους από τις ΗΠΑ έχουν τώρα τουλάχιστον άλλες 90 ημέρες περιθώριο. Εάν ο Λευκός Οίκος προχωρήσει, οι δασμοί θα μπορούσαν να έχουν ολέθριες συνέπειες για τις αναδυόμενες οικονομίες, ειδικά με φόντο τις περικοπές του περασμένου μήνα στη μεγαλύτερη μερίδα της ξένης βοήθειας των ΗΠΑ.

Παίζοντας σκληρό παιχνίδι με ευάλωτες, φτωχές χώρες που παράγουν μη στρατηγικά αγαθά όπως ρούχα ή παπούτσια, ο Τραμπ έδειξε ότι είναι πρόθυμος να θέσει σε κίνδυνο δεκαετίες διεθνούς ανάπτυξης και ήπιας ισχύος για να εξισορροπήσει τα εμπορικά ελλείμματα.

Πολλές από τις επηρεαζόμενες αφρικανικές χώρες βασίζονται εδώ και χρόνια στην αδασμολόγητη πρόσβαση στις ΗΠΑ. Άλλες, όπως το Πακιστάν και η Σρι Λάνκα, στηρίζονται σε οργανισμούς όπως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο για να διατηρήσουν τις οικονομίες τους ή είναι καταβεβλημένες από το βάρος πολέμων και συγκρούσεων. Από τη λίστα των χωρών του, ο Τραμπ σχεδίαζε να εφαρμόσει τον υψηλότερο δασμό στο Λεσότο, μία από τις φτωχότερες χώρες της Αφρικής. Οι αξιωματούχοι εκεί προειδοποιούν ότι η οικονομία θα μπορούσε να καταρρεύσει εντελώς εάν οι ΗΠΑ προχωρήσουν με το βασικό σχέδιό τους.

Η ευκαιρία που βλέπει η Κίνα

Στο παρασκήνιο βρίσκεται η Κίνα. Επενδύοντας δισεκατομμύρια δολάρια στην κατασκευή λιμανιών και σιδηροδρόμων σε φτωχότερες χώρες με αντάλλαγμα πολιτική υποστήριξη, το Πεκίνο θέλει τώρα να εκμεταλλευτεί το χάος και να ενισχύσει τους εμπορικούς του δεσμούς. Ο Πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ έχει προγραμματίσει συναντήσεις την επόμενη εβδομάδα στην Καμπότζη, το Βιετνάμ και τη Μαλαισία.

«Για πάνω από μια δεκαετία, η Ουάσιγκτον συσπείρωνε χώρες επισημαίνοντας τον εκφοβισμό και τις παράνομες και άδικες οικονομικές πρακτικές της Κίνας», είπε η Λιν Κουόκ, κάτοχος της Έδρας Λι Κουάν Γιου στο Ινστιτούτο Brookings. «Τώρα, κινδυνεύει να κατηγορηθεί για ακριβώς τα ίδια πράγματα». Σε όλη την Ασία, όπου οι δασμοί θα ήταν ιδιαίτερα καταστροφικοί, επικράτησαν αισθήματα σύγχυσης καθ’ όλη τη διάρκεια της εβδομάδας.

Πώς μπορούν φτωχές χώρες να αντέξουν οικονομικά τα αμερικανικά προϊόντα;

Στην Καμπότζη, οι αξιωματούχοι αρχικά υποβάθμισαν τον δασμό του 49%, πεπεισμένοι ότι ο Τραμπ θα τον αναιρέσει, καθώς το έθνος εξάγει κυρίως φθηνά, εντάσεως εργασίας αγαθά. Πέρυσι, το συνολικό εμπόριο με τις ΗΠΑ έφτασε περίπου τα 13 δισεκατομμύρια δολάρια, το 97% των οποίων ήταν εξαγωγές από την Καμπότζη.

Όταν έγινε σαφές ότι ο Λευκός Οίκος σοβαρολογούσε, η Καμπότζη έσπευσε να δράσει. Αξιωματούχοι και επιχειρηματίες σκέφτηκαν πώς να διαπραγματευτούν με τις ΗΠΑ. Μερικοί εξέφρασαν ανησυχίες για την ικανότητά τους ως μικρή οικονομία να τραβήξουν την προσοχή του Τραμπ, είπε ο Κέισι Μπάρνετ, πρόεδρος του Αμερικανικού Εμπορικού Επιμελητηρίου στην Καμπότζη, που συμμετείχε στις συνομιλίες.

«Η Καμπότζη απλά δεν αγοράζει αμερικανικά αγαθά», είπε, προσθέτοντας ότι μία από τις μεγαλύτερες εισαγωγές της χώρας από τις ΗΠΑ είναι μεταχειρισμένα αυτοκίνητα. «Δεν μπορούν καν να αντέξουν οικονομικά να αγοράσουν ένα καινούργιο όχημα από τις ΗΠΑ».

Αφού ο Τραμπ ανέστειλε τους περισσότερους δασμούς την Τετάρτη, εφαρμόζοντας μόνο 10%, εκτός από την Κίνα, όλοι φαίνεται να αναζητούν συμφωνίες.

China + One

Τα τελευταία χρόνια, καθώς οι εμπορικές σχέσεις μεταξύ Ουάσιγκτον και Πεκίνου επιδεινώθηκαν, οι μεγάλες επιχειρήσεις προσπάθησαν να διαφοροποιηθούν. Η στρατηγική «China + One» διοχέτευσε πλούτο σε περισσότερες πηγές, προσφέροντας μια σανίδα σωτηρίας σε μέρη όπως το Βιετνάμ, όπου εργοστάσια που κατασκευάζουν παπούτσια για μάρκες όπως η Nike Inc. δημιούργησαν περισσότερες θέσεις εργασίας στη Νοτιοανατολική Ασία και φθηνότερα αγαθά για τους Αμερικανούς καταναλωτές. Περισσότερο από το 1/4 του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος του Βιετνάμ εξαρτάται από τις αποστολές προς τις ΗΠΑ, σύμφωνα με την Bloomberg Economics.

Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, οι αποδόσεις του αναπτυξιακού μοντέλου βασισμένο σε εξαγωγές έχουν αρχίσει να μειώνονται, χτυπημένες από την αυξανόμενη αυτοματοποίηση, τον μετα-πανδημικό πληθωρισμό και την άνοδο των προστατευτικών πολιτικών στις πλουσιότερες χώρες.

Τα προτεινόμενα μέτρα του Τραμπ —η αύξηση των εμπορικών φραγμών σε σημείο που δεν έχει παρατηρηθεί για περισσότερο από έναν αιώνα— θα ήταν το τελειωτικό χτύπημα για το μοντέλο, είπε ο Ντάνι Ρόντρικ, κορυφαίος οικονομολόγος στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ.

Στο Μπαγκλαντές, που πούλησε περισσότερα από 8 δισεκατομμύρια δολάρια σε ενδύματα πέρυσι στις ΗΠΑ, περίπου το ένα πέμπτο του συνόλου, οι εξαγωγείς ήδη αισθάνονται την πίεση. Μερικοί είπαν ότι οι Αμερικανοί αγοραστές απαιτούν από τις εταιρείες του Μπαγκλαντές να απορροφήσουν το πλήρες κόστος των προτεινόμενων δασμών 37% — ένα αδύνατο αίτημα, δεδομένων των εξαιρετικά χαμηλών περιθωρίων κέρδους. Ένας αδυσώπητος πόλεμος τιμών έχει ξεκινήσει, με τους εξαγωγείς να ανταγωνίζονται για να κερδίσουν λιγότερους πελάτες σε πιο φιλικές αγορές, όπως η Ευρώπη.